به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، وجود حرم مطهر امام رضا (ع) و حضور مراجع و روحانیان مبارز و بیدار در استان خراسان موجب شده بود که تحولات و رخداد‌های ماه ۵۷ در این استان از شکوه و گستردگی خاصی برخوردار باشد. در این ماه، حرم مطهر امام رضا (ع)، مدرسه نواب، بیوت مراجع و دانشگاه فردوسی از کانون‌های عمده تظاهرات مردم در شهر مشهد بودند. در کتاب «محرم و انقلاب اسلامی ایران» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشرشده درباره محرم سال ۵۷ در مشهد و تاسوعا و عاشورا آمده است:

جلسات سخنرانی در مدرسه نواب
از ابتدای ماه محرم به دعوت روحانیت مبارز، مجلس وعظ و سخنرانی به مناسبت دهه محرم در مدرسه نواب برقرار بود و اقشار مختلف مردم در این مراسم شرکت می‌کردند. در این میان همه روزه چند نفر از خطبا درباره قیام تاریخی حضرت سیدالشهدا (ع) و وظایف مسلمانان سخنرانی داشتند؛ بنابراین علما و روحانیان مشهد تلاش کردند تا از فرصت ماه محرم حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند. این‌گونه برنامه‌ها و فعالیت‌ها در گزارش‌های ساواک چنین بازتاب داشته است:
تعداد زیادی از وعاظ و طلبه‌های مخالف با رژیم با جزوه‌ها و اعلامیه‌های امام خمینی به شهرستان‌ها و روستا‌های خراسان برای وعظ و خطابه اعزام شدند.
به تمام اشخاصی که قصد تشکیل مجالس عزاداری را داشتند، ابلاغ شد برای تشکیل این مجالس به‌فرمانداری نظامی و شهربانی نروند. به رؤسای هیئت‌های مذهبی مراجعه و اظهار کرده اند بدون مراجعه به مقامات انتظامی مجالس عزاداری تشکیل دهند و دسته‌های خود را در خیابان‌ها حرکت دهند و چنان چه به کمک مالی نیاز دارند، آنان خواهند پرداخت و وعاظ مجلس را آن‌ها تعیین کنند.

بیشتر بخوانید: نامه خیلی‌محرمانه ساواک درباره اقدامات رهبر انقلاب در سیستان‌وبلوچستان + سند

تظاهرات در تربت حیدریه
روز ۱۱ آذر برابر با اول محرم، شیخ رضا قاسمی که از طرف آیت‌ا... قمی به تربت‌حیدریه رفته بود در مسجد جامع به منبر رفت و مردم را به تظاهرات فراخواند. این تظاهرات با دخالت مأموران به درگیری و خشونت کشیده شد. بر اساس گزارش ساواک در این رخداد؛ دو نفر دستگیر و سه نفر زخمی شدند و یک نفر شهید شد.

روز خونین بجنورد
روز دوم محرم، در شهر بجنورد، روز خونینی بود. در این روز فرهنگیان و دانش‌آموزان این شهرستان با سر دادن شعار ضد رژیم در اداره آموزش‌وپرورش شهر اجتماع کردند و پس از گوش دادن به یک سخنرانی در خیابان‌های شهر به راه افتادند. طبق گزارش مأموران ساواک در این روز بر اثر دخالت مأموران و تیراندازی آن‌ها یک دانش‌آموز ۱۹ ساله شهید شد و پنج نفر زخمی شدند.

تظاهرات استادان و دانشجویان دانشگاه فردوسی
از طرف دیگر در این روز دانشجویان و استادان دانشگاه فردوسی مشهد نیز بیکار ننشستند و همراه با دیگر قشر‌ها تظاهرات کردند. در ساعت ۹:۱۰ جمعیتی از استادان، دانشجویان و کارمندان دانشکده‌های دانشگاه فردوسی در محوطه دانشکده علوم جمع شدند و درحالی‌که عکس‌هایی از امام و دکتر شریعتی را با خود حمل می‌کردند، در خیابان‌های اطراف دانشکده به راه افتادند و علیه رژیم و شخص شاه شعار دادند که مأموران با پرتاب گاز اشک‌آور، آن‌ها را پراکنده کردند. اما تظاهرکنندگان دوباره جمع شدند و با سر دادن شعار ضد رژیم به‌طرف حرم امام رضا (ع) حرکت کردند که مأموران دوباره با آن‌ها درگیر شدند. بر اساس گزارش مأموران ساواک در جریان این تظاهرات، یک نفر شهید و یک نفر زخمی شد. در روز ۱۳ آذر، به دلیل دستگیری ۲۴ نفر از جوانان و دانش‌آموزان مدارس مشهد، جامعه فرهنگیان در ساختمان اداره دادگستری متحصن شدند. در پی آن، گروهی از مردم مشهد و نیز کارمندان، جامعه وکلای دادگستری، کارمندان دانشگاه، پزشکان و کارمندان اداره رادیو و تلویزیون مشهد به‌منظور اعلام همبستگی با فرهنگیان مقابل ساختمان دادگستری اجتماع و ضمن تأیید حرکت فرهنگیان حمایت خود را از آن‌ها اعلام کردند. در این میان شماری از مردم به‌صورت داوطلبانه برای مراقبت از فرهنگیان شب و روز در محل تحصن بیتوته کردند. در اجرای برنامه تحصن در و دیوار ساختمان دادگستری پوشیده از عکس‌های شهدا و اعلامیه‌ها و نصب شعار و توزیع کتاب‌ها و انتشارات نهضت بود و از جانب خطبا سخنرانی‌های مهیجی ایراد شد. سرانجام بعد از پنج شبانه‌روز تحصن، دانش‌آموزان دستگیرشده آزاد شدند و جامعه فرهنگیان پس از صدور قطعنامه‌ای محل تحصن را ترک کردند.

نظامیان ناگزیر تانک‌ها را از معرکه خارج کردند
در روز چهارم محرم، در مشهد تظاهرات بزرگ و درعین‌حال آرامی برگزار شد، اما با دخالت مأموران کار به خشونت کشید، در این میان یک نفر به شهادت رسید و شمار زیادی از مردم نیز زخمی شدند. ازدحام و خروش مردم به‌اندازه‌ای زیاد بود که نظامیان ناگزیر تانک‌ها را از معرکه خارج کردند. مردم جنازه شهید را برداشته و با سردادن شعار «دروازه‌های تمدن با قتل‌عام مردم» و شعار‌های دیگر به‌طرف خیابان تهران راه افتادند و راهی منزل علما شدند.

تظاهرات در فریمان و سبزوار
حرکت انقلابی مردم مشهد در روز‌های بعد نیز ادامه داشت. در گزارش ساواک درباره اوضاع و جوّ شهر مشهد در ۱۹ آذر چنین آمده است: «وضع شهر مشهد بسیار ناراحت‌کننده بود و در کلیه خیابان‌ها و معابر اصلی عکس‌های آیت ا‌... خمینی و اعلامیه‌های تحریک‌آمیز به ویژه جلوی منزل آیت‌ا... شیرازی نصب و توزیع‌شده بود.» همچنین در یکی از گزارش‌های ساواک وقایع روز ۱۷ آذر استان خراسان، این‌گونه بازنویسی شده است: «بعدازظهر روز ۱۷ آذر ۱۳۵۷ حدود ۱۵.۰۰۰ نفر از قشریون مذهبی و عناصر آشوب‌طلب همراه با آیت‌ا... سید کاظم مرعشی، سید علی خامنه‌ای، شیخ عباس واعظی و پسران آیت‌ا... شیرازی از شهر مقدس مشهد به بخش فریمان، استان خراسان رفته و با حمل پلاکارد‌های حاوی مطالب مضر و دادن شعار‌های ضد ملی در خیابان‌های بخش فریمان به تظاهرات پرداخته‌اند. افراد مذکور تمثال مبارک اعلی‌حضرت همایون شاهنشاه آریامهر را از طاق نصرت بخش مزبور پایین آورده و به‌جای آن عکس روح‌ا... خمینی را نصب‌کرده‌اند. همچنین شش عدد مجسمه‌های تزیینی فرشته آزادی را شکسته و قصد پایین آوردن پیکر‌های اعلی حضرت رضاشاه کبیر را داشته‌اند که با دخالت و ممانعت مأموران انتظامی از این عمل منصرف شده‌اند. جمعیت مورد بحث در ساعت ۱۸ روز مذکور به شهر مشهد مراجعت کرده‌اند». شایان ذکر است، شهر سبزوار در روز ۱۸ آذر، شاهد حوادث خونینی بود. در این روز با دخالت و تیراندازی مأموران انتظامی تظاهرات مردم به خاک و خون کشیده و دو نفر شهید وشش نفر زخمی شدند.»

این شاه آمریکایی اعدام باید گردد ...
روز تاسوعا راهپیمایی عظیم و باشکوهی در مشهد برگزار شد. از ساعت ۱۱ صبح گروه‌ها و اقشار مختلف مردم بعد از شنیدن سخنرانی و با پایان برنامه مدرسه نواب حرکت خود را آغاز کردند، راهپیمایان با در دست داشتن پلاکارد‌ها و دادن شعار وارد فلکه حضرت و از خیابان تهران وارد خیابان بهار و سپس خیابان امام خمینی شدند. شمار جمعیت بیش از یک‌میلیون بود و شعار‌هایی همچون: «مرگ بر شاه» و «این شاه آمریکایی اعدام باید گردد» سر داده شد.

حدود ساعت ۳ بعدازظهر جمعیت راهپیمایان ایستادند و به سخنرانی آیت‌ا... سید علی خامنه‌ای و حاج سید عبدالکریم هاشمی نژاد گوش دادند. آن گاه آیت‌ا... واعظ طبسی، قطعنامه راهپیمایی را به شرح زیر قرائت کرد و مردم با صدای بلند مواد آن را تأیید کردند.
۱- ما خواهان انهدام و الغای نظام شاهنشاهی و مرام رژیم فعلی در رفع تسلط امپریالیسم بر کشور مسلمان ایران هستیم.
۲- ما مبارزه خود را تا رسیدن به حکومت جمهوری اسلامی که مبتنی بر تعالیم اسلامی است ادامه خواهیم داد.
۳- صفوف متحد و فشرده ما منحصراً در راه امام خمینی و الهام‌گیرنده از شعار‌های آن قائد بزرگ است.
۴- جنبش ما در جهت استقلال ایران است و هرگونه تجزیه‌طلبی را محکوم می‌دانیم.
۵- ما انزجار و تنفر خود را از تمام دولت‌هایی که منابع طبیعی و ملی ما را غارت می‌کنند و با این عمل ملت ایران را نادیده گرفته‌اند بدین‌وسیله ابراز می‌داریم.
۶- ما از هر دسته و کسی که محتوای انقلاب اسلامی ما را نادیده گرفته و از راه سیاسی با شعار‌های انحرافی مسیر حرکت ما را تغییر دهد، ابراز تنفر و انزجار می‌کنیم.
۷- ما از سربازان و درجه‌داران و افسران که به‌فرمان امام خمینی صفوف ارتش را ترک می‌کنند پشتیبانی می‌کنیم و بقیه را خصم خود می‌دانیم.
۸- عناصر وابسته و مزدوران دستگاه و نمایندگان منتخب از حزب رستاخیز را که ملی نیستند و نیز نمایندگان مشهد در مجلس شورای ملی را از خود نمی‌دانیم.
۹- به‌فرمان امام که هرگونه همکاری با رژیم را تحریم فرموده‌اند، از کلیه اعتصابات کارکنان دولت به ویژه در بخش صنایع نفت و عدم پرداخت مالیات به دولت پشتیبانی می‌کنیم.

مجسمه‌های شاه را پایین کشیدند
همچنین اعلام شد مراسم خطبه عاشورا در صحن مطهر حضرت رضا (ع) توسط آیت‌ا... سید علی خامنه‌ای برگزار خواهد شد. شب عاشورا اجتماع باشکوهی در داخل صحن امام رضا (ع) تشکیل شد. در آن شب گروهی از مردم مجسمه‌های شاه در میدان‌های شاه، تقی‌آباد، داخل بیمارستان شاه رضا، بیمارستان شهناز و محوطه هنرستان رضاشاه را پایین کشیدند. آن گاه همین عده، رهسپار منبع آب قاسم‌آباد شدند و تاج فلزی بزرگ روی دکل چاه‌ها را شکستند. همین امر باعث شایعه‌ای شد که آب لوله‌های مصرفی شهر را مسموم کرده‌اند.

قیام مردم در تربت جام
این خبر را چنان با سرعت پخش کردند که مردم شب عاشورا را تا صبح و تا نزدیک ظهر عاشورا جرئت استفاده کردن از آب آشامیدنی را نداشتند تا طبق اطلاع رادیو مشهد و آزمایش اداره بهداشت معلوم شد که این خبر شایعه بوده و درست نبوده است. افزون بر تظاهراتی دیگر که در شهر‌های استان برگزار شد، مردم بجنورد در مسجد امامیه اجماع کردند و پس از شنیدن سخنان حبیب‌ا... مهمان‌نواز در حالی‌که عکس‌هایی از امام نیز در دست داشتند در شهر به راهپیمایی پرداختند. همچنین در تربت‌جام نیز تظاهرات شد.

روز عاشورای مشهد
در روز عاشورا مردم مشهد دسته‌دسته از زن و مرد و کودک و از همه اقشار به‌طرف مدرسه نواب حرکت و آن گاه در خیابان‌های شهر تظاهرات کردند. سپس در فلکه حضرت توقف کردند و روی زمین نشستند. در این اجتماع، آیت‌ا... سید علی خامنه‌ای و حجت‌الاسلام سید عبدالکریم هاشمی نژاد برای مردم سخنرانی کردند. افزون بر این، قطعنامه تاسوعا از نو قرائت شد و مردم با صدای «صحیح است» مواد آن را دوباره تأیید کردند. در پایان مراسم نیز مردم به آرامی پراکنده شدند. بر اساس گزارش مأموران ساواک در مشهد گردانندگان راهپیمایی و تظاهرات روز عاشورا روحانیونی همچون سید علی خامنه‌ای، سید کاظم مرعشی، سید ابوالحسن مقدسی شیرازی، شیخ مجتبی شمسی، شیخ علی تهرانی، موسوی خراسانی، عبدالکریم هاشمی نژاد، عباس واعظ طبسی، شیخ حسین صفائی و دکتر روحانی بودند. در روز ۲۳ آذر ساعت ۱۰ صبح حادثه دردناکی در بیمارستان امام رضا (شاه رضای سابق) روی داد. بدین شرح که شماری از عوامل ساواک با حمایت نظامیان وارد بیمارستان شدند. آن‌ها نخست به خودرو‌های سواری پزشکان و کارمندان بیمارستان با سرنیزه خسارت زدند و آن گاه با تیراندازی و حمله به بخش‌های اطفال و داخلی، وارد بخش شدند و بدون توجه به کودکان بیمار و بیماران بستری‌شده اثاثیه و تختخواب‌ها را شکستند. به‌محض انتشار خبر حادثه، مردم به‌سرعت خود را به بیمارستان رساندند و زدوخورد شروع شد، به دلیل زیادی جمعیت مأموران مجبور به ترک بیمارستان شدند. در این حمله دو نفر از کودکان از شدت جراحت فوت کردند و همچنین ۱۸ نفر زخمی شدند. در بین زخمی‌ها چهار پزشک و دو نفر پرستار وجود داشت و بقیه از کارکنان و افراد پراکنده بودند. به دنبال این حادثه، در روز ۲۶ آذر از طرف شماری از علمای مشهد از جمله آقا میرزا جواد تهرانی، حاج شیخ حسنعلی مروارید، حاج شیخ ابوالحسن شیرازی، حاج سید کاظم مرعشی، میرزا مهدی نوقانی، حاج شیخ عباس واعظ طبسی، سید علی خامنه‌ای، آقای محامی و آقای حکمت به‌منظور اعتراض به حادثه بیمارستان شاه رضا و همبستگی با پزشکان و کارمندان بیمارستان در بیمارستان تحصن کردند.

خانه مستشاران خارجی در محاصره قرار گرفت
در روز ۲۶ آذرشهر مشهد همچنان ناآرام و شاهد تظاهرات مردم بود. در ۲۹ محرم/ ۹ دی‌ماه تظاهرات و اجتماع مردم به خاک و خون کشیده شد. در این روز مردم فروشگاه لشکر، سینما فرهنگ، کارخانه پپسی، انجمن ایران و آمریکا، انجمن ایران و انگلیس، اداره آگاهی، زندان زنان و دیگر پایگاه‌های رژیم را به آتش کشیدند و خانه مستشاران خارجی در محاصره قرار گرفت و کلانتری‌ها به تصرف مردم درآمد. نزدیک غروب تانک‌ها به انبوه جمعیت مقابل بیمارستان امام رضا (ع)، حمله و مردم را قتل‌عام کردند. شایان ذکر است در این رخداد شماری از مأموران رژیم نیز کشته شدند. آن چه خواندید بخشی از گزارش‌های ساواک از مبارزات مردم انقلابی خراسان در سال ۱۳۵۷ بود، مبارزاتی که تا ۲۲ بهمن و پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ادامه یافت.

منبع: روزنامه خراسان

انتهای پیام/