ملکی‌فر گفت: حمایت از تولید داخل به ایجاد بیش از ۷۰ هزار اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در شرکت‌های دانش بنیان کمک کرده است.

به گزارش  حوزه فن‌آوری‌گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان،  سیاوش ملکی فر معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی درباره اقدامات این صندوق در سال گذشته یادداشتی نوشت؛ متن این یادداشت به شرح زیر است.

مفهوم اقتصاد دانش بنیان که سال‌های زیادی از ظهور آن نمی‌گذرد، در سال‌های اخیر به تدریج به یک گفتمان جدی در توسعه صنعتی و اقتصادی کشور بدل شده است؛ فی‌المثل گرچه تا همین چند سال پیش برخی صاحب‌نظران فضای دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها را به مفاهیمی همچون تجاری‌سازی نکوهش می‌کردند و آن را مایه وهن جایگاه اعضای هیئت علمی می‌دانستند، حالا بسیاری از دانشگاه‌های کشور چشم‌انداز خود را بدل شدن به یک «دانشگاه نسل سوم» قرار داده‌اند و می‌کوشند فراتر از آموزش و پژوهش، به توسعه فناوری تجاری سازی آ بپردازند. حالا «اقتصاد دانش بنیان» نه یک مفهوم لوکس و انتزاعی، بلکه یک ضرورت قلمداد می‌شود که رد پای آن در سیاست‌های ملی و بخشی نیز مشهود است.

یکی از مهمترین آثار تقویت گفتمان اقتصاد دانش‌بنیان طی چند سال اخیر را می‌توان شکل‌گیری یک جثه بحران (Critical mass) از نهاد‌های دولتی، عمومی و خصوصی در بخش‌های مختلف دانست که روی هم رفته، «اکوسیستم فناوری و نوآوری» کشور را می‌سازند؛ از ستاد‌های توسعه فناوری گرفته تا صندوق‌های پژوهش و فناوری، انواع سرمایه گذاران خطرپذیر و این اواخر، کارگزاران حرفه‌ای خدمات تجاری‌سازی فناوری.

بدون منابع انسانی نمی‌توان راه به جایی برد

اطلاع «اکوسیستم» به مجموعه این نهاد‌ها و روابط بین آن‌ها و تشبیه آنها به محیط زیست طبیعی دو پیام مهم دارد: نخست اینکه وجود یکایک این نهاد‌ها یا بازیگران، فارغ از ماهیت یا اندازه آن‌ها برای بقای اکوسیستم ضروری است؛ به بیان دیگر، اکوسیستم در غیاب هر کدام از این نهادها، چیزی کم دارد و پای آن می‌لنگد. اکوسیستم به همان اندازه که به دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نیاز دارد، به شرکت‌های دانش بنیان نیز نیاز دارد و همان طور که بدون منابع مالی نمی‌تواند نفس بکشد، بدون منابع انسانی نیز راه به جایی نمی‌برد.

دوم اینکه تعامل اثربخش و فزاینده بین این بازیگران به اندازه خود آن‌ها اهمیت دارد و عملکرد پراکنده یا جزیره‌ای هیچ کدام از این نهاد‌ها نمی‌تواند ضامن موفقیت اکوسیستم باشد.

اما بالندگی اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور مستلزم وجود منابع مختلفی است که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به منابع مالی اشاره کرد. در یک اکوسیستم پویا و سرزنده، لازم است انواع منابع مالی متناسب با نیاز‌های فرآیند توسعه فناوری و تجاری‌سازی آن وجود داشته باشد که از سرمایه‌های شخصی کارآفرینان و فناوران تا کمک‌های مالی بلاعوض و سرمایه بذری، تسهیلات کم بهره و سرمایه‌های خطرپذیر را در بر می‌گیرد. ضرورت وجود این منابع ناشی از نیاز‌های متنوع کسب و کار‌های فناورانه در طول چرخه عمر آنهاست.

گرچه بخش خصوصی موتور توسعه فناوری و نوآوری است و از این رو بخش عمده منابع مالی مورد نیاز برای توسعه و تجای سازی فناوری نیز باید توسط بخش خصوصی تأمین شود، اما تجارب کشور‌های موفق در زمینه نوآوری حاکی از آن است که مداخله هوشمندانه دولت‌ها در تأمین مالی فرآیند توسعه و تجاری‌سازی فناوری نیز اهمیتت زیادی دارد. از این رو در ایران نیز با تصویب «قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی تحقیقات» که سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، «صندوق نوآوری و شکوفایی» با سرمایه اولیه سه هزار میلیارد تومان شکل گرفت که مأموریت کلی آن کمک به تجاری سازی دستاورد‌های فناورانه است.

خدمات متنوع صندوق نوآوری و شکوفایی به  شرکت‌های دانش بنیان

صندوق نوآوری و شکوفایی در طول حدود پنج سالی که از فعالیت جدی آن می‌گذرد، خدمات متنوعی را به شرکت‌های دانش بنیان ارائه کرده است: از وام‌های قرض‌الحسنه و انواع وام‌هایی با نرخ ترجیحی (وام قبل از تولید صنعتی، وام سرمایه در گردش، وام تولید صنعتی، لیزینگ، ضمانت‌نامه) گرفته تا تأمین دفاتر کاری و خدمات بلاعوض توانمندسازی. اینک صندوق مفتخر است که علاوه بر حمایت از تولید حدود ۱۲۰۰ محصول دانش بنیان داخلی، به ایجاد بیش از ۷۰ هزار اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در شرکت‌های دانش بنیان کمک کرده است.

گرچه تقلیل مفهوم «اقتصاد دانش بنیان» به شرکت‌های دانش بنیان عمدتاً کوچک و متوسط یک خطای راهبردی است، اما ظرف کمتر از ۱۰ سال گذشته و به مدد تلاش‌های همه بازیگران اکوسیستم، اینک در آستانه چهل‌سالگی انقلاب اسلامی حدود چهار هزار شرکت دانش بنیان در گوشه و کنار کشور پا گرفته‌اند که برخی از آن‌ها از توانایی رقابت در عرصه‌های جهانی نیز برخوردارند. برای اکوسیستم نوپای فناوری و نوآوری کشور ما، این دستاورد بزرگی است، اما ابداً کافی نیست. یک حساب سرانگشتی بر پایه جمعیت بالای دانش آموختگان جوان دانشگاه‌ها و آمار‌های دیگری از این دست نشان می‌دهد که ایران اسلامی از ظرفیت‌های به مراتب بیشتری برای تولد شرکت‌های دانش بنیان و رشد و توسعه آن‌ها برخوردار است. تورق اسناد فرادست نیز نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران عزم خود را برای تقویت اقتصاد دانش‌بنیان جزم کرده است.

یقیناً شتاب بخشیدن به فرآیند شکل‌گیری و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان مستلزم اتخاذ رویکرد‌های جدید از سوی همه بازیگران اکوسیستم فناوی و نوآوری است. تداوم رویکرد‌های جاری در بهترین حالت به «حفظ وضع موجود» می‌انجامد که رضایت بخش نیست. از این رو صندوق نوآوری و شکوفایی در چارچوب مأمرویت و وظایف خود، سیاست‌ها و رویکرد‌های تازه‌ای در پیش گرفته است تا بتواند نقش شایسته خود را در اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور ایفا کند.

نهادعمومی نباید نسبت به  روندتوسعه فناوری و نوآوری در کشور بی‌اعتنا باشد

صندوق پیش از هر چیز می‌کوشد نقش فعالانه‌ای در اکوسیستم ایفا کند، زیرا بر این باور است که به عنوان یک نهادعمومی نمی‌تواند و نباید نسبت به  روندتوسعه فناوری و نوآوری در کشور بی‌اعتنا و منفعل باشد. گرچه وجود منابع مالی به تنهایی برای پیشبرد اکوسیستم کافی نیست، اما می‌تواند نقش مهمی در سوگیری اکوسیستم ایفا کند، این بدان معناست که صندوق تزریق منابع مالی به اکوسیستم را صرفاً به دست نامرئی بازار نمی‌سپارد و می‌کوشد هوشمندانه، منابع مای را برای توسعه فناوری‌های اولویت‌دار نیز به خدمت گیرد. برای مثال صندوق هدف‌گذاری تلاش خود را برای توسعه فناوری‌های کلیدی آینده همچون هوش مصنوعی یا ژن درمانی و نیز فناوری‌های مورد نیاز برای غلبه بر چالش‌های ملی همچون آلودگی هوا یا بحران آب به کار خواهد بست.

به علاوه، از آنجا که پویایی اکوسیستم در گرو تعامل هم افزای همه بازیگران است، صندوق علاوه بر تحکیم و تعمیق روابط خود باشرکت‌های دانش بنیان و تسهیل تأمین مالی توسعه فناوری در این شرکت‌ها، می‌کوشد تعامل نظام‌مند وهدفمند با سایر بازیگران زیست بوم اکوسیستم فناوری و نوآوری مانند شتاب‌دهنده‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، صندوق‌های پژوهش و فناوری، بانک‌ها، سرمایه گذاران خطرپذیر، کارگزاران تجاری‌سازی فناوری و .. و را نیز گسترش دهد.

تعامل صندوق با هر یک از بازیگران پیامد‌های مهمی دارد. برای مثال همکاری با صندوق‌های پژوهش و فناوری به صندوق نوآوری و شکوفایی اجازه می‌دهد تا علاوه بر برون‌سپاری بخشی از خدمات قابل واگذاری، خدمات خود را در سراسر کشور بگستراند و ذی نفعان استانی خود را نیز خشنود سازد. همچنین حمایت صندوق از شتاب‌دهنده‌ها به عنوان یکی از ارکان مهم اکوسیستم، قلمرو حمایت صندوق از کسب و کار‌های دانش‌بنیان را گسترش می‌دهد و نرخ شکل‌گیری هسته‌های فن‌آور به عنوان نطفه شرکت‌های دانش‌بنیان را تقویت می‌کند.

افزون بر آن، صندوق در صدد است تا اولاً با بازمهندسی فرآیند‌ها و ساختار سازمانی، فرآینده‌های خدمت‌رسانی به شرکت‌های دانش‌بنیان و سایر مخاطبان خود را تسهیل و تسریع کند و ثانیاً خدمات جدیدی متناسب با نیاز‌های شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و عرضه کند.

اینک صندوق دست همه بازیگران اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور را صمیمانه می‌فشارد و امیدوار است بتواند با مشارکت روزافزون سایر بازیگران اکوسیستم، گام‌های بزرگتری برای توسعه و تجاری‌سازی فناوری و تحقق رویای «ایران دانش‌بنیان» بردارد.

انتهای پیام/