رمضان می‌آید ماه زمزمه‌های مناجات با حضرت دوست در خلوت شب و زمزمه دعای سحر، ماه غلطیدن شبنم بر روی گونه‌های معشوق از شوق مهمانی یار و ماهی که از کوچه و برزن شهر عطر دل انگیز مناجات مشام عشاق را می‌نوازد این روز‌ها همه خود را برای بندگی آراسته می‌کنند، چرا که رمضان از راه رسید.

در معنای نام این ماه آمده است که رمضان سنگ گرم است و از سنگ گرم پای روندگان می‌سوزد و شاید که به وقت وضع این اسم ماه صیام در شدت گرما باشد و یا ماخوذ است از «رمض» که به معنی سوختن است.

ماه صیام گناهان را می‌سوزاند و معنی «رمض» سوخته شدن پای از گرمی زمین است، چون ماه صیام موجب سوختگی و تکلیف نفس است.

ماه رمضان که به زبان ترکی "اوروشلیق" خوانده می‌شود در نزد زنجانی‌های جایگاه ویژه‌ای دارد بطوریکه مردم مومن زنجان معمولا همزمان با آخرین روز‌های ماه شعبان‌المکرم به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند اکثر مردم زنجان سه روز آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند که این روزه‌ها به "روزه پیشواز" معروف است.

 

 

در زنجان با نزدیک شدن به ماه رمضان حال و هوای زنجانی‌ها برای استقبال از این ماه توصیف ناپذیر است. در زمان‌های دور صدای سحر خوان‌ها در کوی و برزن‌های زنجان با صدای سوت کارخانه کبریت این شهر زمان اوباشدانلیق یا سحری را به مردم نوید می‌داد وهمزمان نوای ربنا در فضای شهر طنین انداز می‌کرد.

با نزدیک شدن به این ماه مبارک بانوان زنجانی خانه‌های خود را همچون مساجد شهرشان غبار روبی می‌کنند و معتقدند باید با پاکی و نظافت گام به ماه مبارک رمضان نهند.

بسیاری از زنجانی‌ها نیز در این ایام به پیروی ازشهید این ماه امام علی (ع) به تهیه و توزیع اقلام موردنیاز خانواده‌های نیازمند در سطح استان می‌پردازند تا در ماه رمضان دل‌های نیازمندان را خشنود نمایند.

همچنین روزه داران زنجانی، در شب‌های قدر با خواندن دعا‌های مخصوص این ایام برای نیایش پرودگار در مراسم‌های دعای جوشن کبیر، دعای فرج امام زمان (عج) و ابوحمزه، اقامه نماز هفت قل‌هواللهی، حضور درمساجد و تکایا و قرآن به سرگرفتن در محافل معنوی حضور می‌یابند.

 

از غذا‌هایی که برای افطاری و سحری در ماه رمضان در منازل زنجانی‌ها طبخ می‌شد می‌توان به انواع آش‌های ترش، آش کشک، آش رشته و، شیربرنج، فرنی، حلوا و حلیم اشاره کرد.

نان چایی از آرد، آب، شیر، شکر، تخم مرغ، روغن مایع و کنجد در اندازه‌های کوچک در قنادی‌های زنجان پخت می‌شود. در ماه رمضان از کنار قنادی‌ها که می‌گذری بوی این نان خوشمزه مشام هر عابری را می‌نوازد و پخت این نان یادگار آبا و اجداد این شهر است که هنوز هم طرفداران زیادی دارد.

 

 

آیین سحر خوانی و رمضان قدمتی دیرینه در ایران دارد زنجانی‌ها به خصوص در روستا‌های این استان در سال‌های دور که وسایل ارتباطی، چون رادیو و تلویزیون به‌ندرت در منازل خانواده‌ها یافت می‌شد، در آیین سحر خوانی بزرگان و به خصوص ریش سفیدان منطقه یک ساعت قبل از اذان صبح بر در منازل رفته و با خواندن دعا‌ها و اشعار مردم روستا را بیدار می‌کردند.

 

 

در حال حاضر با گذشت زمان و افزایش وسایل ارتباطی مثل تلویزیون، تلفن و ساعت‌های زنگ دار این آیین زیبا کم رنگ شده، ولی هنوز هم می‌توان روستا‌هایی را پیدا کرد که این آیین هنوز هم در آن برگزار می‌شود.

 

روزه‌داری افرادی که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند و از زمان طلوع آفتاب تا اذان ظهر روزه می‌گیرند در زنجان با عنوان تاباق اوروجو یا همان روزه کله گنجشکی یاد می‌شود.

در ماه مبارک رمضان در زنجان والدین، کودکان خودرا به‌گرفتن این روزه ترغیب می‌کنند و برای اینکه از ثواب روزه‌های کله‌گنجشکی کودکانشان برخوردار شوند در قبال پرداخت وجهی، روزه کله‌گنجشکی آنان را می‌خرند.

سید کریم رفاهی استاد دانشگاه و کارشناس مطالعات فرهنگی در باره آیین و آداب و رسوم زنجانی‌ها در ماه مبارک رمضان به خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، می‌گوید :در گذشته خانه تکانی رسم و سنت زنجانی‌ها برای استقبال از ماه رمضان بود، زیرا آن‌ها معتقد هستند که باید با طهارت و روح و جان به پیشواز ماه رمضان بروند.

 

 

 

وی ادامه می‌دهد :رویت هلال ماه در قدیم توسط ریش سفیدان و بزرگان در پشت بام خانه یا مساجد انجام می‌شد پس از رویت هلال ماه نگاه کردن به چهره کودک معصوم را خوش یمن می‌دانستند.

رفاهی نقاله زنی را از دیگر آداب ورود به ماه مبارک رمضان در برخی مناطق استان عنوان کرد و گفت: همچنین غبار روبی مساجد در نزد زنجانی‌ها بسیار مورد اهمییت بود آن‌ها بر این باور بودند که پاکیزگی یکی از شروط قبولی دعا محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه نگاه به آیینه و فرستادن صلوات به میمنت فرا رسیدن ماه رمضان را در نزد زنجانی‌ها خوش یمن بود.

وی تهیه اقلام مربوط به ماه رمضان را از دیگر رسومات این ماه عنوان می‌کند و می‌گوید، چون مردم دوست داشتند بیشتر اوقات خود در ماه رمضان را به عبادت و دعا مشغول باشند قبل از رسیدن این ماه اقدام به تهیه اقلام مورد نیاز خود می‌کردند.

رفاهی می گوید: در گذشته مردم این منطقه به دلیل اهمیتی که برای روزه قائل هستند در هنگام سحر یا سحری خوانی مردم را برای خوردن سحری بیدار می‌کردند .

کارشناس مطالعات فرهنگی می افزاید : مردم این استان در بسیاری مواقع با قرائت  مناجات و تلاوت قرآن  در هنگام سحر و فانوس به دست در کوچه‌ها حرکت  می کردند  و یا کوبیدن درب منازل و یا چاوشی کردن فرارسیدن هنگام سحر را به همدیگر اطلاع می‌دادند.

 

وی ادامه می‌دهد: از دیگر سنت‌های این خطه می‌توان به نذری دادن اشاره کرد که مردم در حد وسع، قوت خود را با دیگران تقسیم و روزه خود را افطار می‌کنند.

رفاهی آیین شب نشینی و افطاری دادن را از دیگر رسومات خوب زنجانی‌ها در این ماه می‌داند و می‌گوید متاسفانه امروزه سفره افطاری‌ها در رستوران‌ها و هتل‌ها گسترده می‌شود بدون آنکه زمانی برای صحبت و گفتگو برای مهمان‌ها وجود داشته باشد در حالیکه در گذشته شب نشینی‌های پس از افطار، خود سبب رفع بسیاری از مشکلات اقوام و همسایه‌ها می‌شد در طول شب نشینی افراد اقدام به جمع آوری مبالغی برای آزادی زندانیان می‌کردند.

 

این استاد دانشگاه نذری آش و حلیم و تهیه فطر چورگی "نان فطر" به عنوان نذری و پخش آن در بین اقوام و همسایگان را از رسومات رایج این خطه از کشوربیان می کند و می‌گوید این رسومات همچنان در برخی مناطق استان انجام می‌شوند.

این کارشناس مطالعات فرهنگی چای چؤره‌گی یا نان چایی را از جمله نان‌های محلی طبخ شده ویژه زنجانی‌ها می‌داند که با رنگ و بوی خاص به سفره افطار جلوه‌ای ویژه می‌بخشد.

 

 

رفاهی می‌افزاید: از دیگر آیین مردم زنجان در رمضان، فطر پایی که فرستادن هدایایی توسط تازه داماد به خانه نامزد خود است. مطابق این سنت دیرینه در روز عید فطر تازه داماد، عیدانه نامزدش شامل میوه‌های فصل، پارچه لباسی، شیرینی و نان فطر  را به خانه پدر عروس می‌برد.

وی دوختن کیسه لعن ابن المجلم مرادی را یکی دیگر از رسوماتی می‌داند که دربین بانوان زنجانی در قدیم رایج بود اینکار در روز بیست هفتم ماه مبارک رمضان انجام می‌شد و بانوان به هنگام دوخت این کیسه با هر سوزنی که به این کیسه می‌زدند بر قاتل امیرالمومنین (ع) لعنت می‌فرستادند.

وی ادامه می‌دهد: مردم این منطقه در شب‌های قدر نیز با برپایی آیین‌های ویژه و خاصی از قبیل دعا و نیایش، شرکت در محافل معنوی و حضور درمساجد و تکایا و قرآن‌ سرگرفتن، ‪ماه مبارک رمضان را گرامی می‌دارند

 

با فرارسیدن عید فطر مردم زنجان برای حضور در صف‌های طویل نماز این روز در محل‌های اقامه نماز فطر حضور می‌یابند و همچنین رسم اول بایرام یا همان نو عید در این روز انجام می‌شود و افراد عزادار در خانه‌های خود نشسته و هریک از اقوام با رفتن به خانه آنان و خوردن چای، خرما و حلوا خود را در داغ از دست دادن عزیزان صاحب خانه شریک می‌دانند.

حجت‌الاسلام جعفر جنتی مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، گفت: یکی از برکات ماه مبارک رمضان، حضور در مساجد و امامزادگان و توبه و استغفار است.

 

حضور در مسجد و مانوس شدن با قرآن در بسیاری از روایات سفارش شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: در آن (مسجد) مردانی حضور می‌یابند، که دوست دارند، پاک گردند و خداوند پاکان را دوست می‌دارد.

 

 

وی افزود: ماه پر فیض و برکت رمضان بهترین فرصت برای حضور در این مکان مقدس و بهره گیری از جنبه‌های عبادی آن است و در همین راستا مساجد سراسر استان در آستانه ماه میهمانی خدا غبارروبی می‌شوند تا پذیرای دل‌های دلدادگان باشد.

 

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان ادامه داد: امسال نیز طی سنوات گذشته همزمان با دهه آخر شعبان، آیین غبارروبی از مساجد به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان انجام شد.

 

وی همچنین با بیان اینکه سنت وقف از سنت‌های بسیار پسندیده و مورد توجه به ویژه در ماه مبارک رمضان است گفت: اگر فرهنگ وقف در جامعه نهادینه شود می‌توان از آن در بخش‌ها و حوزه‌های گوناگون استفاده کرد.

این مقام مسئوول همچنین گفت: طرح ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان ۱۴۴۰ از ۱۵ اردیبهشت لغایت ۱۵ خرداد در آستان مقدس امامزادگان برگزار می‌شود.

این مسوول تبلیغ، تبیین و توسعه فرهنگ وقف میان مردم را از اهداف و ویژه برنامه‌های طرح ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان دانست و بر توجه و تلاش مبلغین و روحانیون در استفاده از ظرفیت طرح ضیافت الهی برای تبلیغ و توسعه فرهنگ وقف در ماه رمضان تاکید کرد.

وی افزود: امسال نیز همانند سال گذشته برای ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه طرح ملی وقف مصحف شریف در ماه مبارک رمضان اجرا خواهد شد.

 

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با بیان اینکه اوج برگزاری این طرح در ایام ماه مبارک رمضان است ابراز کرد: از زمانی که این طرح در استان به اجرا درآمده حدود ۳ هزار جلد مصحف شریف در طول ماه مبارک رمضان سال گذشته وقف مساجد، محافل قرآنی، حسینیه‌ها شده است.

حجت‌الاسلام جنتی ادامه داد: مردم می‌توانند امسال نیز با حضور در ادارات اوقاف اقدام به تهیه این قرآن‌ها نمایند و آن‌ها را وقف مساجد ومکان‌های مورد نظر خود کنند.

وی ادامه داد: هرجلد قرآن کریم با مبلغ ۲۹ هزار تومان خریداری شده است که حداقل هزینه مشارکت در این طرح برای هر جلد قرآن کریم ۱۱ هزار ریال تعیین شده است که مابقی هزینه این طرح نیز توسط سازمان تأمین میشود تا شاهد گسترش این طرح و ترویج فرهنگ وقف در جامعه باشیم.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان ادامه داد: همچنین در راستای اجرای امینانه نیات واقفین در این ماه اقدام به برگزاری افطاری‌های ساده خواهد شد.

وی تصریح کرد: در ماه مبارک رمضان بیش از ۱۰۰۰ مسجد نیز میزبان محفل انس با قرآن کریم خواهد بود.

حجت الاسلام صفی یاری مدیر کل تبلیغات اسلامی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان،  با اشاره به جایگاه ارزنده ماه مبارک رمضان گفت: این ماه، ماه تمرین بندگی است.

 

حجت الاسلام مسعود صفی یاری  اظهار داشت: ماه رمضان سراسر برکت، رحمت و آمرزش است و بندگان مستقیما سر سفره خداوند می‌نشینند.

وی ماه رمضان را با ارزش‌ترین و با فضیلت‌ترین ماه‌ها بیان کرد و افزود: شب‌های ماه رمضان بهترین شب‌های سال است و باید قدر لحظه به لحظه این ماه را دانست.

مدیرکل تبلیغات اسلامی زنجان انس با قرآن کریم، اقامه نماز به موقع و قرائت دعا را از آداب ماه مبارک رمضان برشمرد و ادامه داد: ماه رمضان بهترین فرصت برای بیداری از خواب غفلت است.

حجت الاسلام صفی یاری یادآور شد: باید بتوانیم با بهره برداری از فیوضات این ماه مبارک انقلاب اخلاقی را در درون خود ایجاد کنیم.

وی بیان کرد: هر کس یک آیه در ماه مبارک رمضان بخواند ثواب ختم کل قرآن کریم را نصیب خود کرده است و از این رو باید با قرائت قرآن کریم توشه آخرت خود را جمع کنیم.

مدیرکل تبلیغات اسلامی زنجان گفت: پیامبر اکرم (ص) جمعه آخر ماه شعبان را در خطبه‌های نماز به ویژگی‌های ماه مبارک رمضان اختصاص می‌دادند و بندگان خود را به روزه گرفتن و بهره بردن از این ماه دعوت می‌کردند.

مدیر کل تبلیغات اسلامی استان زنجان  همچنین از اعزام ۱۰۰۰ مبلغ ومبلغه به مناطق مختلف استان خبرداد و گفت: این افراد از ۱۴ اردیبهشت ماه به سراسر استان اعزام شده اند.

 

وی تصزیح کرد: محتوای برنامه‌های ماه رمضان امسال منطبق بر بیانیه گام دوم انقلاب خواهد بود.

گزارشی از زهرا نصیری

انتهای پیام/ن