به گزارش خبرنگار حوزه تجسمی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، چند وقتی است که مسئله طراحی پوستر‌های سینمایی حواشی بسیاری به وجود آورده و با نقد‌های تند و تیز متخصصان مواجه شده است. تا جایی که قباد شیوا استاد و پیشکسوت عرصه گرافیک در یک نشست درباره پوستر‌های سینمایی گفت «در حال حاضر پوستر‌های سینما مزخرف‌ترین پوستر‌ها در حوزه گرافیک هستند.»

در حال حاضر، افرادی که پوستر‌های تبلیغاتی یک فیلم را طراحی می‌کنند، به جای طراحی اصولی و اعمال نگاه‌های حرفه‌ای در پوستر، چند عکس از چهره‌های مطرح فیلم را کنار هم چیدمان کرده و پایین عکس‌ها یک یا دو خط توضیحات می‌نویسند. این سبک کار در کشوری که علاوه بر مخاطبان آگاه، انجمن گرافیک قوی و بزرگی دارد، مورد پسند نیست.

برای یافتن پاسخ تعدادی از سوالات مخاطبان درباره چرایی این اتفاق و نقد‌هایی که به پوستر‌های فیلم‌های سینمایی وارد است، با استاد علی باقری که به تازگی نمایشگاهی از پوستر‌های سینمایی خود در خانه هنرمندان برگزار کرده است، به گفتگو پرداختیم.

على باقرى متولد ١٣٥٧ و فارغ التحصیل رشته گرافیک از دانشکده هنرهاى زیباست. او فعالیت حرفه اى خود را از سال ٨٠ با طراحى جلد کتاب آغاز کرد و با عکاسى فیلم «پا برهنه در بهشت» به کارگردانی بهرام توکلی برنده سیمرغ بهترین عکاسی فیلم از جشنواره بیست و پنجم فجر شد. باقری در سال ٨٨ به عنوان عکاس با شرکت رنوی فرانسه و نشریه داخلی رنو همکاری نموده و در سال ٩٤ جایزه بهترین طراحی پوستر فیلم را برای فیلم «شیار ١٤٣» در جشنواره بین المللى فیلم شهر دریافت کرده است.

فیلم «شبی که ماه کامل شد» اثر نرگس آبیار و «قصر شیرین» از سیدرضا میرکریمی جدیدترین پروژه‌هایی سینمایی هستند که پوستر آن‌ها توسط علی باقری طراحی شده است.

متن گفتگو با استاد باقری را در زیر می‌خوانید:

آقای باقری؛ گرایش شما به هنر از کجا شکل گرفت؟

تحصیلات آکادمیک من مربوط به هنرستان است که نقاشی خواندم. از طرفی خانواده نقاشی هم دارم؛ دایی من آقای رضا هدایت و دایی مادرم عربعلی شروه بود. در نتیجه وقتی یک نفر در خانواده‌ای تربیت شود که نقاش و معلم‌های خوبی هستند، حضور در مسیر آن‌ها و ادامه راه برای او راحت‌تر و هموارتر می‌شود.

گرافیک را از چه زمانی آغاز کردید؟

از دوران هنرستان دوست داشتم که گرافیک را در دانشگاه ادامه دهم. در دوران دانشجویی هم در یک شرکت تبلیغاتی مشغول کار حرفه‌ای بودم. در دانشگاه نزد استاد ممیز، استاد جلال شباهنگی و استاد محمد احصایی درس آموختم و البته واحد‌های طراحی را با گروه نقاشی و نزد استاد صادقی گذراندم.

نقاشی و گرافیک تا چه حد به یکدیگر ربط پیدا می‌کند؟

ارتباط که خیلی زیاد است؛ رنگ شناسی، شناخت عناصر، ترکیب بندی و ... جزو اشتراکات این دو رشته است. به یاد دارم وقتی که می خواستم به هنرستان بروم، دایی ام یک پیشنهاد خیلی خوب به من داد و گفت «شما نقاشی بخوان، اگر نقاشی بخوانی میتوانی در کنارش گرافیست هم باشی، ولی عکس آن خیلی کم اتفاق می‌افتد»

از حضور خود به عنوان عکاس در سینما برایمان بگویید.

در کار‌های من حضور نقاشی بسیار به چشم می خورد، البته ردپای عکاسی هم دیده می‌شود. فعالیت جدی من در سینما با فیلم «پابرهنه در بهشت» از آقای بهرام توکلی شروع شد که عکاس آن فیلم بودم. خوشبختانه عکاسی این فیلم در جشنواره فجر سیمرغ گرفت. طبیعتاً وقتی هنرمندی در ابتدای فعالیت‌های خود سیمرغ دریافت می‌کند، پیشنهاد‌های بعدی برای کار راحت‌تر و بیشتر به سمت او سوق می‌یابد. بعد از فیلم «پابرهنه در بهشت» چند پروژه سینمایی دیگر را هم عکاسی کردم، اما از یک جایی به بعد عکاسی فیلم را کنار گذاشتم.

در کل فعالیت عکاسی را کنار گذاشتید یا فقط عکاسی فیلم؟

عکاسی فیلم را کنار گذاشتم اما موضوعات دیگر را عکاسی می‌کنم؛ اتفاقاً نمایشگاه بعدی من نمایشگاه عکس با موضوع زنان ایرانی است. از این رو در آثار گرافیکی‌ام هم ردپای نقاش دیده می‌شود و هم عکاس.

طراحی پوستر برای فیلم‌ها را از چه زمانی آغاز کردید؟

من همیشه پوستر را دوست داشتم. اوایل فعالیت هایم گمان می کردم که کار جدی گرافیک فقط پوستر است. همیشه دوست داشتم پوستر ساز باشم و با توجه به ارتباط دوستی که با آقای توکلی، لبافی نژاد و... داشتم، به عنوان طراح پوستر به دنیای سینما معرفی شدم. اینکه دیگران می‌دانستند من پوستری با محتوا و فرهنگی طراحی می کنم، اتفاق خیلی خوبی بود.

لوگو‌ی پوستر‌ها را هم خودتان طراحی می‌کنید؟

بله! لوگو‌ی همه پوستر‌ها را خودم طراحی کرده ام. به سختی اثری از من یافت می‌شود که طرح لوگوی آن کارِ خودم نباشد. من لوگو را به شکل یکی از عناصر پوستر خودم می‌بینم؛ یعنی اگر یک لوگو از پیش تعیین شده به من بدهند کارم را سخت می‌کند. البته تاکنون هم در این موقعیت قرار نگرفته ام.

کار طراحی جلد کتاب هم انجام داده اید؟

من کار گرافیک را با صنعت آغاز کردم، اما فعالیتم در حوزه فرهنگ با طراحی جلد کتاب شروع شد. در مجموع جلد بیش از ۲۰۰ کتاب را در انتشارات مختلف طراحی کرده ام.

شباهتی در سبک کارتان برای طراحی جلد کتاب و پوستر‌های سینما وجود دارد؟

طراحی جلد کتاب از این نظر شبیه طراحی پوسترهایم است که همان طور که در سینما وقتی میخواهم پوستر بزنم، باید کل فیلم را ببینم. برای طراحی جلد کتاب هم باید کل کتاب را بخوانم. یعنی اینطور نیست که ناشر به من بگوید این کتاب یک رمان کلاسیک نوشته فلان مولف و فلان مترجم است و من هم طراحی کنم. بلکه طراحی جلد را فرصتی می دانم که پیش آمده تا هم کتاب بخوانم و هم پوسترش را طراحی کنم.

روش شما در طراحی پوستر فیلم‌های سینمایی چیست؟

روش من در طراحی پوستر اینگونه است که اول فیلم را می‌بینم، بعد از آن با کارگردان وارد مذاکره می‌شویم و درباره برداشت‌های احتمالی از فیلم، نگاه مخاطب و... صحبت می‌کنم. بعضاً ممکن است چند بار دیگر هم فیلم را ببینم. سپس عکس‌ها را از عکاس فیلم می گیرم، چند روز به ایده پردازی مشغول و بعد وارد مرحله اجرا می شوم.

نظر تهیه کننده و کارگردان را هم اعمال می‌کنید؟

اکثر ایده‌ها قبل از خواب به ذهنم می رسد؛ به همین دلیل همان لحظه آن‌ها را یادداشت می کنم. معمولاً قبل از اینکه با پروژه قرارداد ببندم به عوامل می‌گویم که پیشنهاداتتان قبول است تا جایی که به کار آسیب نزند؛ زیرا پوستری که در نهایت تولید می‌شود با امضای طراح است و مسئولیت‌های طراحی به عهده اوست.

ریشه اصلی طراحی‌های ضعیف پوستر‌های سینمایی کجاست؟

مشکل بزرگی که در طراحی پوستر‌های سینمایی داریم این است که تهیه کننده و بدتر از آن پخش کنندگان داخلی گمان می‌کنند که حضور چهره‌ها در پوستر باعث فروش فیلم می‌شود. به همین دلیل در بیشتر پوستر‌هایی که روی بیلبورد‌ها و سردر سینما‌ها می‌بینید، تصویر یکی دو چهره بزرگ بزک شده است که یک نوشته هم پایین این تصاویر می‌گذارند.

از آنجایی که ما چند چهره مشهور سینمایی بیشتر نداریم، برای اکثر فیلم‌ها می‌توان پوستر فیلم‌های قبلی را استفاده و فقط نوشته را عوض کرد. در حال حاضر طراحی پوستر بسیاری از فیلم‌ها فکر شده نیست و نازل‌ترین شکل طراحی است که هم چهره شهر را زشت و هم مخاطب را خسته کرده است.

هیچ راهکاری برای توجیه عوامل فیلم و پخش کنندگان وجود ندارد؟

متاسفانه سطح سواد بصری اغلب پخش کننده‌ها پایین است و گمان می‌کنند این نوع رویکرد باعث تضمین فروش فیلم می‌شود. این موضوع دردناکی است و واقعا نمی دانم باید چه کار کرد؟ می‌شود برای آن‌ها ورکشاپ گذاشت، اما از آنجا که سواد هنری بسیار کمی دارند گمان نمی‌کنم با برگزاری ورکشاپ هم چیزی درست شود؛ متاسفانه پخش کننده فهیم و کاربلد خیلی کم شده است.

به نظر شما تصویر سلبریتی‌ها در پوستر، مردم را برای دیدن فیلم‌ها راهنمایی می‌کند یا فریب می‌دهد؟

من با حضور چهره‌ها به صورت درشت در پوستر اصلا مشکل ندارم. در تمام دنیا این اتفاق می‌افتد، یکسری فیلم‌های سرگرم کننده داریم که به فیلم‌های پاپ کرنی معروف هستند؛ یعنی مخاطب به سینما می رود تا یک پاپ کرن بگیرد، فیلمی ببیند، سرش گرم شود، بخندد و بیرون بیاید. مخاطب این دسته از فیلم‌ها همان پوستر‌های کلیشه‌ای را می خواهند. می‌توان برای این فیلم‌ها همان پوستر‌ها را اجرا کرد و اشکالی هم ندارد. مشکل اصلی این است که برای همه فیلم‌ها حتی فیلم اندیشه گرا هم از این سبک استفاده می‌کنند که من با این موضوع مشکل دارم.

گاهی وقت‌ها مردم با دیدن پوستر فکر می کنند، فیلم سرگرم کننده است. به همین دلیل به سینما می‌روند و بعد از دیدنش می فهمند که نه تنها سرگرم کننده نیست بلکه سنگین هم است؛ یعنی پوستر مخاطب را به اشتباه انداخته و اشتباه هدایت کرده است. حتی ممکن است در نتیجه این طراحی غلط، فیلم مخاطب‌های حقیقی اش را هم از دست بدهد.

در حال حاضر کسی به پوستر‌ها اعتماد ندارد، یعنی اگر کسی فیلم را دیده باشد میتواند دیگران را راهنمایی کند و پوستر‌های فعلی به عنوان شناسنامه و معرف فیلم هیچ کمکی به معرفی درست آن‌ها نمی‌کند.

چرا پوستری که شما برای فیلم شبی که ماه کامل شد طراحی کردید را در شهر نمی‌بینیم و برای تبلیغات باز هم از عکس بازیگران استفاده کردند؟

در اکران داخلی «شبی که ماه کامل شد» از پوستر اصلی استفاده نشد، اما برای جشنواره کن فیلم را همراه با همان پوستر که من طراحی کرده ام ارسال کردند. فیلم قصر شیرین ساخته رضا میرکریمی هم که در شانگهای جایزه گرفت، با پوستر اصلی اش به چین رفت. همه فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارج از کشور با پوستر حرفه‌ای معرفی می‌شوند، زیرا سطح سواد و انتظار بصری پخش کننده‌های خارجی با داخلی فرق دارد. آن‌ها می‌خواهند با کشور‌های جهان رقابت کنند و نیاز است که با یک تصویر حرفه‌ای فیلم خود را معرفی کنند. از طرفی هم به خوبی می‌دانند که نخستین دریچه جذب مخاطب به یک فیلم پوستر آن است.

نظرتان درباره جشن رونمایی پوستر فیلم‌ها و طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر چیست؟

اینکه برای رونمایی پوستر جشن می‌گیرند، اتفاق خوبی است و اهمیت آن را نشان می‌دهد.

آیا در جشنواره‌ها بخش طراحی پوستر فیلم به خوبی برگزار می‌شود؟

تعداد جشنواره‌هایی که بخش طراحی پوستر دارند کم نیست؛ از جمله جشنواره فیلم شهر، کودک اصفهان که تا دو سال گذشته این بخش را داشت، جشنواره فجر در بخش تبلیغات، جشنواره مقاومت و...

اشکال این جشنواره‌ها این است که بخشی از نگاه به سمت کلیشه‌های موجود است. نمی دانم این دیدگاه که پوستر‌ها باید شبیه هم باشند، از کجا شکل گرفته است. اگر هنرمندی کمی کار متفاوت انجام دهد، اصلا دیده نمی‌شود و گفته می‌شود این تابلو نقاشی است و گرافیک نیست.

آیا چشم اندازی برای پوستر‌هایی که برای فیلم‌ها طراحی کرده اید، دارید؟

امیدوارم موقعیتی پیش بیاید که کتاب پوسترهایم را چاپ کنم. در حال حاضر یک دعوت از اصفهان و یک دعوت هم از ارومیه برای برپایی نمایشگاه دارم. در کل مایلم برای بهبود وضعیت فعلی پوستر سینما در کشورمان کمک‌های لازم را انجام دهم.

گفتگو از زهرا علیزاده

انتهای پیام/