به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، با فرارسیدن ماه محرم، استان آذربایجان شرقی نیز همانند سراسر کشور و برخی کشور‌های جهان عزادار سید و سالار شهیدان شده و آیین‌های عزاداری در شهر‌های مختلف این استان برپا می‌شود.

عزاداری برای سید و سالارشهیدان در شهرستان‌های مختلف استان به صورت مختلفی انجام می‌شود. آغاز عزای سیدالشهدا (ع) در شهر‌های دیگر آذربایجان شرقی از جمله اسکو، آذرشهر و خصوصا مراغه با مراسم «علم‌بندی» همراه است. تمام هیات‌های عزاداری در مقابل مسجد جامع شهرها جمع می‌شوند و علم‌های خود را در این مکان نصب می‌کنند.

علم بندی مراغه بعنوان یکی از آیین مذهبی و سنتی آذربایجان شرقی

در این زمینه طالبی کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: علم بندی مراغه به عنوان یکی از آیین مذهبی و سنتی آذربایجان شرقی در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

طالبی افزود: علم بندی در مراغه قدمتی ۳۰۰ ساله دارد و این مراسم یادآور برافراشتن پرچم امام حیسن (ع) در کربلا است.

او افزود: این مراسم همه ساله در سومین روز محرم با شکوه خاصی در جوار مساجد، تکیه‌ها و حسینیه‌ها، به یاد علمدار کربلا برگزار می‌شود و مراسم علم بندی میدان امام حسین مراغه با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

طالبی گفت: عاشقان و دلدادگان سالار شهیدان علاوه از مراغه از شهر‌های مختلف در میدان امام حسین علیه سلام گردهم می‌آیند عزاداری دهه مرح را آغاز می‌کنند.

او افزود: شیعیان و علاقمندان سالار شهیدان تا دو روز پس از عاشورا در جوار این علم‌ها سوگورا شهادت امام حسین (ع) هستند.

تشتک گذاری ریشه‌دارترین رسوم عزای حسینی

بهروز خاماچی به عنوان مورخ تاریخ هم در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان‎های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: از دیگر آیین‌هایی که در شهر‌هایی مانند تبریز برگزار می‌شود، مراسم «تشت‌گذاری» است. این آیین از ریشه‌دارترین رسوم عزای حسینی است که برخی مورخین قدمت آن را به دوره صفوی می‌دانند.

او گفت: مراسم سنتی تشت‌گذاری در آخرین روز‌های ماه ذی‌الحجه برگزار می‌شود و عزاداران حسینی با این مراسم آمادگی خود را برای حضور در سوگ سیدالشهدا (ع) نشان می‌دهند. این مراسم در گذشته با قرار دادن یک تشت پرآب در فضایی باز - مثلا مقابل مساجد جامع - و عزاداری حول محور آن برگزار می‌شد و مردم با دست زدن به این آب تبرک می‌جستند.

رنگساز کارشناس فرهنگی در شهر گوگان در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: عزاداری رسمی ماه محرم در شهر گوگان بامراسم شربت شهدا آغاز می‌شود که در برخی شهر‌های دیگر، به «علم اندازی»، «علم چینی» و «علم پوشی» معروف است.

رنگساز افزود: مراسم تخته زنی هم شاید از کمیاب‌ترین آیین‌های مذهبی کشور باشد که فقط در یکی دو شهر آذربایجان انجام می‌شود.

او گفت: این مراسم در شهر گوگان به اعتقاد اهالی به خاطر تکریم و بزرگداشت مقام حضرت قاسم (ع) و حضرت علی اکبر (ع) و با کامل‌ترین و گویاترین نوحه‌های محلی برگزار می‌شود.

رنگساز گفت: در این مراسم که مختص روز‌های تاسوعا وعاشوراست، همانند مراسم کفن پوشان، عزاداری، دسته جات از خانه‌ای مشخص شروع می‌شود و در هریک از خانه‌های مسیر، نذرکنندگان نذورات خود را بین افراد دسته و دیگران پخش می‌کنند.

شاه‌حسین‌گویان نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیش‌تر نقاط آذربایجان و به طور گسترده در تبریز برگزار می‌شود. این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا ظهر عاشورا ادامه می‌یابد. در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم «شاخ‌سی» می‌گویند که کوتاه‌شده واژه «شاه‌حسین» است.

حجت الاسلام و المسلمین آل هاشم نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی که در یکی از این مراسم‌های شاه حسین گویان تبریز حضور داشت به خبرنگار گروه استان‎های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: شکوه آیین‌های عاشورایی، تکریم شعائر دینی و پیام حریت نهضت عاشورا است.

او گفت: تکریم و تعظیم شعائر دینی کمک به دین و تبلیغ دین الهی است و به برکت حاکمیت نظام اسلامی و به منظور حرکت خود جوش مردمی در ایام محرم الحرام، کوچه پس کوچه‌های شهر طنین نوای یاحسین و یا ابالفضل می‌شود.

حجت الاسلام و المسلمین آل هاشم افزود: حضور عزاداران سید و سالار شهیدان در خیابان‌های شهرها، آرمان نهضت خونین کربلا را در یاد ایام زنده نگه داشته است و این حرکت عظیم بدون هیچ تبلیغی از سوی دل‌های آگاه و عاشقان اهل بیت علیه السلام سیره امام حسین (ع) و مقابله با ظلم و استبداد را در جامعه تبیین می‌کند.

او با اشاره به اینکه حرکت‌های معنوی برای تبلیغ دین اسلام است گفت: عزاداری برای امام حسین و یاران با وفای آن امام همام باید با آگاهی و بصیرت در نهایت سادگی برگزار شود.

نماینده ولی فقیه در استان تصریح کرد: در کنار برپایی مراسم‌های عزاداری توجه به فرهنگ و آداب دینی کاری ضروری است و شایسته است در هیات‌های حسینی از روحانیان و استادان و کارشناسان مذهبی برای آموزش و تبیین آموزه‌های دینی و قرآنی استفاده شود.

قدیمی‌ترین مراسم عزاداری و منحصر به فرد آذری‌ها مراسم «شاخسی ـ واخسی» است، ریشه لغوی شاخسی واخسی چندان معلوم نیست، اما برخی آن را مخفف و تحریف شده شاه حسین وای حسین می‌دانند.

محمودی یکی از معتمدین هیئت‌های شاه حسین گویان تبریز هم به خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: مراسم شاخسی از آن نظر منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا غیر از آذربایجان برگزار نمی‌شود. البته مراسم هیئت و سینه‌زنی در آذربایجان نیز همانند سایر شهر‌های ایران و دنیا انجام می‌شود اما می‌توان گفت زمانی که تمامی شهر‌های شیعه دنیا، در خاموشی و سکوت شب فرو می‌روند، صدای شاخسی ـ واخسی در آذربایجان بلند می‌شود.

او افزود: مراسم شاخسی تقریباً در همه شهر‌ها و روستا‌های آذربایجان برگزار می‌شود، در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند.

محمودی گفت: در برخی دستجات، از طبل‌های بزرگ و کوچک و سنج و شیپور برای حفظ ریتم آهنگ نوحه‌ها استفاده می‌شود و در برخی از دستجات، از چوب‌های بزرگی در دست استفاده می‌شود و با حرکت دادن سریع آن شاه‌حسین گویان، آمادگی خود را برای حضور در رکاب امام حسین (ع) و جنگ با دشمنان اعلام می‌دارند.

او گفت: مراسم شاه حسین گویان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته‌ها، تعداد افراد، توانایی نوحه‌خوانان، تنوع و سوز مرثیه‌ها، از شهرت بالایی بین مردم برخوردار است.

محمودی افزود: این مراسم، در شب‌های دهه اول محرم به اوج خود می‌رسد و تا صبح تاسوعا و عاشورا ادامه می‌یابد، بر طبل کوبیدن و چنین حرکت‌های تند و ریتمیک تا ظهر عاشورا تداوم می‌یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می‌رسد.

معمول‌ترین آیین‌های عزاداری حسینی در آذربایجان، شبیه‌خوانی است

جمهور بخشایش کارشناس علوم اجتماعی در گفت‎وگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز، گفت: از معمول‌ترین آیین‌های عزاداری حسینی در آذربایجان، شبیه‌خوانی است. شبیه‌خوانی صورتی از بازسازی وقایع کربلاست که در آن افراد به شیوه‏ای تجریدی به دو گروه اشقیا و امام خوان‌ها تقسیم می‌‏شوند.

بخشایش افزود: اشقیا با لباس سرخ و تیره و صدای ناهنجار و امام خوان‌ها با لباس سبز و صدایی دلنشین، وقایعی چون شهادت حضرت عباس، حضرت علی اکبر، حضرت قاسم و امام حسین (ع) را به نمایش می‏‌گذارند.

او گفت: کیفیت شبیه‌خوانی، اجرای جزئیات، نوع و روز اجرای آن در مناطق مختلف تفاوت دارد. با این حال در بیشتر مناطقی که شبیه‌خوانی وجود دارد، شبیه‌‏‎خوانی‎ها در آخرین روز‌های عزاداری حسینی اجرا می‏‌شوند.

بخشایش افزود: شبیه‌خوانی در برخی از روستا‌ها و شهر‌های آذربایجان از جمله در شهر‌های بخشایش، هریس، مرند، تبریز، علمدار گرگر، شبستر و مراغه و هشترود اجرا می‏‌شود.

تبلور آثار منظوم و بی نظیر شعرای آذری زبان را می‎توان در عزاداری و تعزیه خوانی‌های بی مانند بازار مسقف تبریز یافت که در آن نوحه خوانان با مرثیه سرایی خود با استفاده از آثار شعرای یاد شده، بر سوز و گداز این روز‌های محرم می‌افزایند.

هرچند اوج عزاداری در بازار بزرگ تبریز در ۵ روز شامل شب تاسوعا، تاسوعا، عاشورا، دوم و سوم شهدای کربلا، نمود می‌یابد. اما آیین‌های عزاداری و تعزیه از همان اول محرم در تیمچه‌ها و سرا‌های مختلف بازار تداوم دارد و این بازار تاریخی که سابقه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و دینی طولانی دارد در محرم غرق در حزن و اندوه می‎شود.

انتهای پیام/ش