به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان، اینجا جنس عاشقی، کمی متفاوت‌تر از دیگر عاشقی ها است، سالنامه جدید که منتشر می‌شود، همه دنبال ماه عاشقی می‌گردند که جنس غمش متفاوت‌تر از غم‌های دیگر است، همه مُحرم را مَحرم اشک‌ها و راز‌های خود می‌دانند.

پیر و جوان، خرد و کلان همه و همه برای عزای اربابی آماده می‌شوند که جان داد تا جان‌ها را زنده کند و امروز جان‌های کائنات برای باشکوه برگزار کردن عزایش جانی دیگر می‌گیرند و این عزای حسین (ع) است که عاملی برای زنده نگه داشتن اسلام می‌شود.

مردم دیار کریمان نیز کریمانه از روز‌های قبل خود را برای محرم آماده می‌کنند، چند روزمانده به محرم که قدمی در شهر بگذاری، تکاپوی عاشقانی را می‌بینی که رنگ سیاه را برای شهر انتخاب می‌کنند؛ رنگی که دل را می‌گیرد؛ اما، این بار دل‌ها را زنده می‌کند.

سرودن شعر از وقایع کربلا 

محمد علی گلاب زاده مدیر مرکز کرمانشناسی در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان، با بیان اینکه مردم کرمان از گذشته باور‌های بسیار عمیقی نسبت به مسائل مذهبی به ویژه دلبستگی به خاندان عصمت و طهارت (ع) و شهدای کربلا داشتند و به همین دلیل محرم در کرمان، این همه پایگاه دارد، گفت: مهم‌تر از همه کمتر شاعر یا نویسنده کرمانی را سراغ داریم که به بهانه‌ای شعری یا مطلبی راجع به امام حسین (ع) ننوشته باشد.

او افزود: مردم کرمان از دیرباز همواره این راه را با شوق و پای دل پیمودند و تشریفات، تکلفات و مراسم خاصی را در محرم داشتند.

گلاب زاده پوشیدن لباس مشکی و سیاه پوش کردن شهر، مغازه‌ها و کوچه‌ها را که تقریبا همه جا مرسوم و متداول است از آداب مردم کرمان در ماه محرم عنوان کرد.

کاروان‌های استقبال از محرم و ورود نمادین خاندان اهل بیت (ع) در شهر کرمان

برپایی خیمه عزای حسینی (ع) نامی آشنا است که مردم کرمان هنوز هم برای شرکت در مراسم برپاییش یکدیگر را باخبر می‌کنند و آن زمان که این خیمه بعد از پایان چند روز عزاداری جمع می‌شود، باز دل‌ها می‌گیرد و اشک‌ها برای برچیده شدنش ریخته می‌شود.

مدیر مرکز کرمان شناسی بیان داشت: یکی از سنت‌هایی که در کرمان از گذشته وجود داشته است، این است که روضه خوانی حتما زیر چادر یا زیر خیمه امام حسینی (ع) برگزار شود.

او تصریح کرد: چادر و خیمه خیلی سنگین است و یک یا دو تا تیرک در وسط این چادر قرار دارد که باید آن‌ها علم شوند؛ بنابراین، حدود ۳۰ نفر باید جمع می‌شدند تا این چادر علم شود.

گلاب زاده بیان داشت: معمولا بعد از برپایی چادر، به مبارکی و میمنت علم شدن این خیمه ، به افراد شربتی و گاه اگر به ظهر کشیده شود، به کسانی که در این مراسم شرکت کنند، آبگوشت داده می‌شود.

او گفت: چند روز مانده به محرم، سرتاسر شهر پر می‌شود از دعوت نامه‌هایی برای حضور در مجلس عزای حسین (ع) و انگار چاوش خوانی می‌شود برای ورود به محرم، رسمی که شاید بتوان گفت: تا دیروز به گونه‌ای دیگر اجرا می‌شد و امروز علاوه بر شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی، این بنر‌ها و پارچه‌ها برعهده دارند.

مدیر مرکز کرمان شناسی با بیان اینکه بعد از برپایی چادر، مراسم روضه خوانی بود، اظهارکرد: در کرمان شخصی به نام نقیب برای حضور از روضه خوان‌ها دعوت می‌کرد.

او با بیان اینکه اطلاع رسانی در گذشته هم ساده‌تر و هم مشکل‌تر بود؛ چون، رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی را نداشتیم، افزود: فردی می‌بایست دعوت نامه روحانیون و روضه خوان‌هایی را که باید حضور پیدا می‌کردند، نشان می‌داد که به این شخص در گذشته نقیب می‌گفتند که امروز نقیب را نداریم.

گلاب زاده از حرمت خاص منبری که در مجالس عزاداری قرار داده می‌شد، سخن گفت و تصریح کرد: محل منبر تقدس خاصی داشت و دارد و علاوه براینکه افرادی بر فراز و بلندای منبر قرار می‌گرفتند و روضه می‌خواندند، افرادی هم بودند که به آن‌ها پامنبری خوان می‌گفتند و این افراد یا پای منبر می‌ایستادند و یا روی پله اول منبر می‌نشستند و روضه می‌خواندند.

او گفت: یک ویژگی که هیات‌های کرمانی داشتند و ما در جا‌های دیگر کمتر نمونه اش را می‌توانیم ببینیم این است که در پایان سینه زنی با شعر‌های عربی یا فارسی نوحه‌ای می‌خواندند که به آن نوحه ۱۲ امام (ع) می‌گفتند و در آن از ۱۲ امام (ع) یاد می‌کردند. البته رسم‌هایی مثل پامنبری خوان و یا نوحه ۱۲ امامی، هنوز هم در برخی از مجالس وجود دارد؛ ولی، شاید به این نام در بین  مردم شهر کرمان شناخته شده نیستند.

این روز‌ها بازار سفره‌های نذری که مهیا کردن موادش، نیز صحنه تماشایی از ارادت به خاندان اهل بیت (ع) است، در کرمان داغ است. گاه می‌توان قبل از عزاداری با ورود به آشپزخانه تکایا، حسینیه‌ها و مجالس اباعبدالله (ع) بانوان و مردانی را دید که عاشقانه غذا را برای عزاداران حسین (ع) و خاندانش آماده می‌کنند و این‌ها همه عشق است، عشقی که حتی پاک کردن سبزی و حبوبات، شستن ظرف‌ها و ...  نیز نشانی بر ارادت به ارباب است و در کنار همین دیگ‌های نذری حاجت‌ها برآورده می‌شود و همه اقشار، نشستن بی ریا بر این سفره‌ها را برای خود افتخار می‌دانند که این هم صحنه‌هایی طلایی است که سفره ارباب رقم می‌زند که شاه و گدا در کنار هم قرار می‌گیرند.

طبخ آبگوشت با طعم و مزه ای خاص

پژوهشگر کرمانی با بیان اینکه در محفل و مجلس روضه اباعبدالله الحسین (ع) رسوم مختلفی هم بود، گفت: برای مثال در خود کرمان با آب و چایی از مستمعین پذیرایی می‌کنند.

او بیان داشت: مراسم شربت دهی و سقایت و سقایی در ماه محرم و صفر، جایگاه خاصی داشت و افرادی نذر می‌کردند که به یاد لب‌های عطشان امام حسین (ع) و یارانشان به مردم آب بدهند؛ بنابراین، افراد مختلف و با شخصیتی مشک‌های آب را بر دوش می‌کردند و افتخاری این آب را به رهگذران می‌دادند که این رسم امروزه گا‌ها در کرمان وجود دارد.

گلاب زاده یکی از رسم‌های مردم کرمان به خصوص در دهه اول، در طول ماه محرم و به مناسبت‌های مختلف را پخت آبگوشت عنوان کرد و افزود: این آبگوشت، ویژگی خاصی دارد.

او بیان داشت: در گذشته طی مراسمی پشت گوسفندی را که با آن می‌خواستند آبگوشت  بپزند، علامت می‌زدند یا بخشی از قسمت‌های بدنش را قرمز می‌کردند و این گوسفند نذر امام حسین (ع) بود.

این روز‌ها می‌توان رسم ایستگاه‌های صلواتی را که برخی در دهه محرم و برخی در ایام منتهی به اربعین که به یاد موکب‌های اربعین برگزار می‌شود؛ حتی، در برابر خانه یا مغازه‌ای مشاهده کرد.

در شهر کرمان، کمتر فردی است که مجالس عزای دیرینه شهرکرمان را نشناسند و پیگیر روز برگزاری این مراسم‌ها در ماه محرم و صفر نباشند.

گلاب زاده گفت: در کرمان مجالسی داریم که قریب به ۱۰۰ سال از حیاتشان می‌گذرد، مثل دیوان خانه امام جمعه، واقع در بازار میدان قلعه که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد و دهه اول محرم در آن روضه برگزار می‌شود یا منزل آقای خوشرو که از زمان رضا خان است یا منزل مرحوم سردار که سردار نصرت ساخته است.

در شهر کرمان برخی از مکان‌ها نیز به خاطر توجه ویژه اباعبدالله الحسین (ع) و حاجت گرفتن افراد، تقدسی ویژه می‌یابند. از جمله خانه حاج ماشاء الله که روضه خوانی و مراسم عزاداری در آن به علت شفا گرفتن صاحب خانه از سوی اباعبدالله (ع) که صاحب خانه هم هنوز زنده است، جایگاه خاصی بین مردم کرمان دارد.

مدیر مرکز کرمان شناسی از متناوب بودن مراسم عزاداری در این دو ماه سخن گفت و بیان داشت: در این دو ماه شهر تقسیم می‌شد و صبح، عصر وشب در تمام روز‌های محرم وصفر، مجلسی برای عزاداری امام حسین (ع) برپا می‌شد، مثلا: منزل آقای خوشرو و منزل سردار و دیوان خانه امام جمعه دهه اول محرم و دهه دوم و دهه سوم مجالس دیگر و در صفر مجالس دیگری بود، مثلا: دهه آخر صفر در بازار مسگری که هنوز هم وجود دارد، مراسم برگزار می‌شد.

گلابزاده گفت: هیات‌ها معمولا در دهه اول محرم رونق بیشتری دارند و در روز‌های پایانی دهه اول به اوج خود می‌رسند. در روز تاسوعا و عاشورای حسینی این هیات‌ها با شور بیشتری خود را برای حضور در برخی مکان‌های مشخص می‌رسانند. به عنوان مثال: در این روز می‌توان چندین هیات را در میدان شهدای شهر کرمان برای ورود به حسینیه مشتاقیه یا در بازار بزرگ کرمان برای ورود به صفه عزاخانه مشاهده کرد.این دو روز اگر از سمت میدان شهدای شهرکرمان به سمت خیابان شهید شریعتی قدم بزنی در هر قسمت صدایی از هر هیاتی مجزا گوش را نوازش می‌دهد.

 او با اشاره به اینکه دسته جات عزاداری و سینه زنی در کرمان از دیرباز رونق زیادی داشتند و بعضی از هیات‌های این تکایا مثل تکیه گلباز خان یا تکیه میدان قلعه بیش از یکصد سال قدمت دارند، گفت: در این دسته جات سینه زنی و گاهی زنجیرزنی را شاهد بودیم.

تعزیه خوانی و برگزاری محافل تعزیه که از دیرباز در شهر کرمان رونق داشته، این روز‌ها نیز وجود دارد، مدیر مرکز کرمان شناسی گفت: مراسم تعزیه داری یا شیه گردانی در گذشته مرسوم بود و امروز هم وجود دارد؛ ولی، کم‌تر از گذشته برگزار می‌شود.

در کرمان گاه حمل برخی از وسایل، از جمله: سبدی از گل و قرار گرفتن فردی در پوست شیر، سنبلی می‌شوند برای حضرت قاسم (ع) و نگهبانی شیر از اجساد مطهر شهدای دشت کربلا تا یادآور اصحاب و اتفاقات دشت نینوا شوند.

مردم کرمان در برخی از شب‌های ماه محرم نیز مراسم‌هایی را برگزار می‌کنند، از جمله: مراسم شب نهم محرم که به مراسم چهل منبر مشهور است.

فاطمه رضاپور مسئول واحد مردم شناسی و ثبت معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان گفت: در مراسم شب نهم محرم که به شب چهل منبر مشهور است، مردم با شمع و شیرینی راه می‌افتند و به روشن کردن شمع در مساجد و تکایا می‌پردازند که تا ۴۰ شمع هم روشن می‌کنند.

او افزود: مردم در کنار شمع ها، شیرینی (نقل) می‌ریزند و به تبع حاجتی که دارند، نیت می‌کنند و در همین شب نیز در تنور خانه، چراغی روشن می‌گذارند و تا صبح روز بعد به آن دست نمی‌زنند.

در شب عاشورا نیز مردم کرمان به یاد غربت اهل بیت (ع) امام حسین (ع) مراسمی را به نام مراسم شام غریبان برگزار می‌کنند و با روشن کردن شمع به خصوص در مکان‌های تاریک با بازماندگان واقعه عظیم عاشورا همدردی می‌کنند.

گرچه آداب و رسوم مختلف ماه محرم و صفر در جای جای دنیا، صحنه‌های تماشایی را رقم می‌زند؛ اما، حضور در دستگاه حسینی (ع) مصداق بارز این بیت از شعر مولاناست:

هیچ آدابی و ترتیبی مجو هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو

گزارش از معصومه یحیی زاده

انتهای پیام/ی