به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان،  ۷ اثر تاریخی استان کرمان در فهرست جهانی یونسکو ثبت و بیش از ۷۰۰ اثر آن در فهرست آثار ثبت ملی قرار دارد، این ثبت‌ها زمانی اتفاق مبارکی برای این استان پهناور است که پذیرای سیل گردشگران داخلی و خارجی به این استان باشد و رونق گردشگری که یکی از صنعت‌های پردرآمد است را نصیب خود کند؛ اما این موضوع نیاز به کمی مهربانی با برخی از این آثار ثبت شده دارد و صرف ثبت کردن این بنا‌ها بر روی کاغد و قرار دادن تابلویی در معرض دید رهگذران که بیانگر ثبت ملی آن باشد، کفایت نمی‌کند.

در این گزارش به اثری از آثار ثبت ملی می‌پردازیم که در مجاورت بنای هزار ساله مسجد امام شهر کرمان قرار دارد و فقط تابلوی نصب شده بر روی نرده حصار آن، نشان از قدمت و ارزش آن دارد. بر روی این تابلو، نام حمام شیخ الاسلام، متعلق به دوره قاجاریه که در سال ۱۳۸۴ ثبت ملی شده، حک شده است.

گلچین یکی از مداحان معروف استان کرمان با بیان اینکه این حمام، یکی از حمام‌های قدیمی کرمان است که در محدوده خیلی قدیم کرمان و در جوار مسجد امام (ره) قرار دارد، گفت: این بنا سال‌ها رها شده بود و یک زمان مقداری تعمیرات برای آن صورت گرفت و دوباره رها شد.

او افزود: نمی‌دانیم چرا این حمام که در مجموعه‌ای تاریخی و کهن قرار دارد و می‌توان از آن استفاده‌های بسیار خوبی کرد، اینگونه رها شده است؟!

مرد میانسالی که ساکن محله امام (ره) بود با بیان اینکه این حمام به سبک معماری قدیم ساخته شده؛ ولی، الآن به دلیل بی توجهی به شکل مخروبه درآمده و محلی برای معتادان شده است، گفت: از مسئولان تقاضا دارم که این حمام را مرمت و از این حالت خارج کنند که توریست‌های مختلف، در کنار بازدید مجموعه‌های تاریخی اطراف آن، چون: مسجد امام (ره)، مجموعه گنجعلی خان و ... از این حمام هم بازدید کنند.

جوانی که در نزدیکی این مجموعه مغازه داشت با بیان اینکه من قبلا به داخل این حمام رفته ام، گفت: این بنا دارای ویژگی معماری است و قبلا داخل آن عالی و از نظر گچ بری، خیلی قشنگ بود؛ ولی اگر الآن بخواهیم داخل این حمام شویم، ترسناک است وکسی جرأت رفتن به پایین را ندارد.

او با اشاره به وضع نابسامان این بنا و نیاز شدید آن به بازسازی، بیان داشت: اگر این بنا احیا و بازگشایی شود، مسلما یکی از آثار تاریخی محبوب کرمان می‌شود؛ ولی الآن در جواب توریست‌هایی که به اینجا می‌آیند، فقط می‌گوییم مخروبه است. این جوان از چند بار پیگیری و جواب نگرفتن برای مرمت این بنا نیز سخن گفت.

ورود به حمام شیخ الاسلام با ترس و لرز

دیدن وضعیت نابسامان فضای بیرونی این مکان که صحنه هایی، چون: وجود زباله‌ها و ورود معتادان به این مکان را به نمایش گذاشته است، نه تنها فردی را برای ورود ترغیب نمی‌کند؛ بلکه اگر فرد دیگری بخواهد وارد این بنای باارزش شود از سوی دیگران منع می‌شود.

حس ماجراجویی برای ورود به این مکان و دیدن فضای داخلی این بنا، ما را بر آن داشت که با همراهی امید ابراهیمی فعال میراث فرهنگی از پله‌های نه چندان قابل اعتماد آن، وارد این بنای تاریخی؛ یعنی حمام شیخ الاسلام شویم.

بعد از ورود به این بنا، شاید بوی نامطبوع زباله‌ها و عمل معتادان مشام را اذیت می‌کرد؛ اما نگاهی که به دیوار‌ها و بنا می‌کردی، چشمانت محو تماشای گچ بری ها، ستون‌های سنگی و معماری جذابی شبیه به حمام گنجعلی خان می‌شد و بر وضع نا بسامان این گنجینه که میراث گذشتگان است و می‌توانست امروز هم، منبع درآمد مناسبی برای جامعه و جوانان شود، تأسف می‌خوردی.

امید ابراهیمی در هنگام بازدید از این بنا گفت: اینجا حمام شیخ الاسلام کرمان، مربوط به دوره قاجار است و مثل دیگر حمام‌های تاریخی، اجزای اصلی حمام ها؛ یعنی: رختکن، خزینه، بینه، سربینه، دالان ها، راهرو ها، هشتی‌ها و همه اجزایی که باید داشته باشد را دارد.

او افزود: مکان این حمام، همچون اکثر حمام‌ها در گذشته برای اینکه بتوانند گرما را در آن خوب نگه دارند و از طریق شیب، آب را بهتر به داخل حمام برسانند، در پایین قرار دارد.

این فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه مصالح به کار رفته در این حمام، خشت و آجرست و ستون‌های سنگی دارد، بیان داشت: احتمالا در گذشته، کاشی کاری‌هایی نیز وجود داشته که در یک دوره‌ای مورد مرمت قرار گرفته و متأسفانه روی اکثر جاها، آن‌ها را درآورده اند و به جای آن سیمان کشیدند؛ گرچه، یک سری کاشی کاری ها، در کادربندی‌های روی سقف بنا و برخی از ستون‌ها هنوز باقی مانده است.

او با بیان اینکه این بنا که جزء آثار ملی به ثبت رسیده، نباید به این شکل؛ یعنی، پاتوق معتادان و زباله دانی رها شود، افزود: در یک دوره ای، سبک سازی سقف این بنا صورت گرفت و احتمالا می‌خواستند مرمت کنند؛ ولی، دوباره رها شد و در حال حاضر، زیاد آسیب دیده است و آسیبش روزبه روز بیشتر می‌شود.

اما چرا این مکان تاریخی که می‌توانست، پذیرای گردشگران بعد از بازدید بنای هزار ساله مسجد امام (ره) باشد این گونه به حال خود رها شده و به جای لذت گردشگران از این بنای تاریخی، تأسف آن‌ها را برانگیخته است؟

کاغذ بازی اداری منجر به از بین رفتن آثار تاریخی می شود

بعد از جستجوی نام این حمام در خبرها، متوجه شدیم قول‌های مرمت این بنا در سال‌های ۹۳ و ۹۴ از سوی مسئولان وقت میراث فرهنگی، داده شده است. برای به نتیجه نرسیدن این قول‌ها به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان رفتیم.

مجتبی شفیعی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان با بیان اینکه حمام شیخ الاسلام، مربوط به دوره قاجار است و به لحاظ ارزش معماری، همانند دیگر حمام‌های مهم در کرمان، دارای ارزش است، گفت: متولی این حمام شخص دیگری است و در واقع ملک اوقافی و متولی خاصی دارد که هماهنگ کردن مسائل مالکیتی و این موضوع که چه کسی سرمایه گذاری کند، دشواری‌های خاص خودش را دارد.

او افزود: خوشبختانه بخشی از این مسائل حل شده و توافقاتی هم با اداره اوقاف و متولی صورت گرفته است که بتوانیم با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای احیای آنجا اقدام کنیم و این مکان بتواند به عنوان قطبی برای جذب گردشگر فعالیت کند.

او در پاسخ به اینکه چه زمان می‌توانیم شاهد افتتاح آن باشیم، گفت: هماهنگی‌ها صورت گرفته است و تلاش می‌کنیم هرچه سریع‌تر این اتفاق بیفتد؛ ولی، الآن نمی‌توانیم زمان خاصی برای آن پیش بینی کنیم.

علت مرمت نکردن این بنا را از اوقاف که ضلع دیگر این بنا است، جویا شدیم.

حجت الاسلام سیدحسن فاطمی رئیس اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه دو شهرستان کرمان با بیان اینکه یکی از موقوفات غیرمتصرفی ما به نام موقوفه شیخ الاسلامی است که آن را حاج میرزا عبدالرحیم رضوی کرمانی در سال ۱۲۳۳ هجری شمسی برای عزاداری خامس آل عبا در ایام محرم و صفر وقف کرده است و در حال حاضر متولی آن سید مهران حجت خسروی نژاد است، گفت: طبق برآورد هزینه‌ای که اداره اوقاف در سال ۱۳۹۵ انجام داد، برای مرمت و احیای این بنا، مبلغ ۴ میلیارد و ۶۳۵ میلیون ریال نیاز بود.

او با بیان اینکه احیا و مرمت این بنا به دلایل غیرمتصرفی بودن موقوفه؛ یعنی داشتن متولی، داشتن جنبه میراث فرهنگی، نداشتن درآمد، سخت شده است، افزود: اکنون اداره اوقاف اعلام آمادگی می‌کند تا با همکاری متولی، سرمایه گذار و همکاری دیگر نهاد‌ها به آبادانی و احیای آن همت کند.

حجت الاسلام فاطمی درباره همکاری برای اجاره این بنا به سرمایه گذار بیان داشت: در اداره اوقاف یک سری قوانین، برنامه‌ها و دستورالعمل‌ها برای احیای موقوفات وجود دارد که باید مصلحت و منفعت وقف در آن لحاظ شود و اگر، متولی سرمایه گذار بیاورد، ما هم طبق دستورالعمل‌ها و قوانین اداری، سعی می‌کنیم همکاری داشته باشیم تا این بنا مرمت شود.

او با بیان اینکه، چون این موقوفه غیر متصرفی است، باید امورات آن را متولی یا وکیلی که متولی تعیین می‌کند، پیگیری کند و اداره اوقاف در این موقوفات جنبه نظارتی دارد، افزود: سعی می‌کنیم با متولی همکاری خوبی داشته باشیم.

درد دل متولی از پیچ و خم اداری تا نابودی یک اثر

با دریافت پاسخ معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان و رییس اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه دو شهرستان کرمان، نیاز برای جویا شدن پاسخ فرد دیگری را که نقش مهمی در این بنا دارد، احساس کردیم.

سید مهران خسروی نژاد رضوی متولی حمام شیخ الاسلام که اکنون در اصفهان ساکن است با بیان اینکه این بنا، ۱۷۵ سال قدمت دارد و وقف و ثبت میراث فرهنگی است؛ ولی، مدت زیادی متروکه شده است، گفت: من ۳ بار برای این حمام در گذاشته ام و هر دفعه‌ای معتاد‌ها در را درآوردند ومی فروشند وخرج موادشان را از این راه در می‌آوردند که این موضوع، باعث شد که ما؛ حتی، دیگر دری برای آن نگذاشتیم.

او افزود: بعد از مرگ پدرم که من تولیت این بنا را گرفتم برای مرمت آن بسیار تلاش کردیم؛ حتی، برای پیدا کردن سرمایه گذار در روزنامه آگهی دادیم و در این ده یا دوازده سال، چندین سرمایه گذار هم پیدا شد؛ ولی، مشکلات اداری اوقاف و میراث فرهنگی باعث پشیمانی سرمایه گذاران شد.

خسروی نژاد رضوی به میراثی بودن این بنا و شرایط خاص آن اشاره کرد و افزود: برای مرمت این بنا و بررسی کارها، سرمایه گذار‌هایی را به میراث فرستادیم. میراث هم حرفی برای سرمایه گذاری ندارد؛ ولی، محدودیت‌هایی که در آیین نامه و مقررات میراث فرهنگی، چون: استفاده از کاشی کاری‌ها و مصالح خاص بافت سنتی برای مرمت که هزینه بالایی نیاز داشت یا قرار ندادن ساختمان بر روی آن و بالانبردن ارتفاع آن از مسجد امام (ره) وجود دارد که درست هم هست، باعث شد، سرمایه گذار این کار را انجام ندهد.

او بیان داشت: به یکی از مدیر‌های گذشته میراث فرهنگی هم پیشنهاد دادیم که خود میراث، کار مرمت ابن بنا را انجام بدهد؛ اما، او در پاسخ گفت: شما اگراعلام نکرده بودیدکه متولی و مسئول هستید، ما خودمان انجام می‌دادیم؛ چون، شما گفتید متولی هستید، ما انجام نمی‌دهیم.

او به شرایط اداره اوقاف نیز پرداخت و گفت: یک سرمایه گذار دیگر را برای کار‌ها به اداره اوقاف فرستادیم؛ اما، آنجا گفته بودند، این ملک را بیش از ده سال به شما اجاره نمی‌دهیم و سرمایه گذار هم به دلیل اینکه هزینه مرمت این اثر، بعد از ده سال به او بر نمی‌گشت، خواسته بود این ملک را ۲۰ یا ۳۰ سال به او اجاره دهند؛ ولی، اوقاف آن زمان قبول نکرده بود و سرمایه گذار هم پشیمان شد؛ اما، الآن اوقاف این موضوع؛ یعنی: اجاره سال‌های بیشتر را قبول کرده است.

متولی حمام شیخ الاسلام با بیان اینکه در صورتی که سرمایه گذاری پیدا شود، صد درصد با آن همکاری لازم را انجام می‌دهم، گفت: من متولی و مسئولم، نظرات واقف را که در وقف نامه بیان شده اجرا کنم و نظر واقف هم این بوده که باید از اینجا در آمد کسب شود و خرج تعزیه داری و امام حسین (ع) شود.

او افزود: به دلیل اینکه این روز‌ها روضه خوانی و تعزیه برای امام حسین (ع) اشباع شده است و عاشقان زیادی برای حضرت اباعبدالله (ع) خرج می‌کنند با اوقاف صحبت کردیم که در نظرات واقف، تجدید نظر کنیم و درآمد آن را برای ۱۰۰ یتیم یا بچه‌های فقیری که نمی‌توانند زندگیشان را اداره کنند، هزینه کنیم که حتی اوقاف موافقت کرد که با فتوا و صحبت، این وقف عوض شود.

خسروی نژاد رضوی در پاسخ به این سوال که این روز‌ها برخی بنا‌های تاریخی از سوی میراث در استان کرمان، به بخش خصوصی واگذار می‌شود؛ اگر، میراث فرهنگی وارد عمل شود و این کار را انجام دهد، شما موافقید؟ گفت: من موافقم و هیچ مخالفتی ندارم، من خودم دنبال سرمایه گذار بودم و در روزنامه چاپ کردم؛ ولی، با این مشکلات مواجه شدم؛ اما، اگر کسی یا شرکتی قوی باشد، من نهایت همکاری را انجام می‌دهم.

او از وکالت به آقای امامی در کرمان که کار مرمت آثار باستانی را انجام می‌دهد، برای مرمت این بنا نیز سخن گفت.

اما اگر سرمایه گذار به این زودی ها پیدا نشود چه؟

اما، حالا که تمام دست اندرکاران این بنا برای مرمت پای کارهستند، دست نگه داشتن برای پیدا کردن سرمایه گذار خصوصی با توجه به بحرانی بودن وضعیت این بنای تاریخی، آن هم در کنار بنایی هزار ساله و در خیابانی که از لحاظ اقتصادی پویا و محل رفت و آمد بسیاری از مردم و گردشگران است، خطرپذیری بالایی دارد. اینجاست که نیاز به سرمایه گذاری ارگان‌های دولتی به صورت فوری احساس می‌شود تا از نابودی بنایی که از تاریخ حکایت دارد و می‌تواند رونق اقتصادی شهر را رقم زند، جلوگیری شود.

گزارش از معصومه یحیی زاده

انتهای پیام/ی