به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، هر ساله با نزدیک شدن به فصل سرما، مردم به ویژه در کلان شهر‌ها با پدیده آلودگی هوا مواجه هستند. پدیده‌ای که تا کنون دولت و مجلس علی رغم وقوع سالیانه، برنامه قابل توجهی برای مقابله و کاهش آن پیاده سازی نکرده اند. همچنین به دلیل عدم شناخت صحیح از آلاینده ها، راهکار‌های مسئولین ذی ربط نتوانسته است آلودگی هوا را کاهش دهد.

آلودگی هوا به معنی افزایش یکی از آلاینده‌های هوا به میزانی بیش از سقف استاندارد تعیین شده و قرارگیری در شرایط ناسالم است؛ بنابراین لازم است شناخت صحیحی از آلاینده‌های هوا صورت گیرد و مطابق با آن راهکار‌های عملیاتی طراحی شود. طبق بررسی‌های انجام شده توسط سازمان کنترل کیفت هوای شهر تهران که در قالب گزارش سیاهه­ی انتشار به چاپ رسیده است. طی سال‌های اخیر، آلاینده اصلی شهر تهران که موجب قرارگیری وضعیت هوا در شرایط ناسالم شده است، ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/ ۲ میکرون (PM ۲.۵) بوده است. در آلودگی هوای اخیر نیز، مطابق نمودار ذیل از شش دسته آلاینده شهر تهران، تنها ذرات معلق از مرز سالم عبور کرده است. این ذرات اثرات سو قابل توجهی بر سلامت شهروندان می‌گذارند.

نمودار ۱- نمودار اطلاعات کل ایستگاه‌های کشور. شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران

باعث تعجب است که با گذشت سالیان سال و درگیری طولانی مدت کلان شهر‌های کشور با مسئله آلودگی هوا، تاکنون پژوهش‌های دقیقی در حوزه شناخت منابع آلایندگی از سوی دستگاه‌های مسئول صورت نگرفته و مشخص نیست که مسئولان راهکار‌هایی از جمله افزایش طرح زوج و فرد به درب منزل را بر اساس چه مطالعاتی به اجرا گذاشته اند. بر اساس مطالعات حداقلی و ناقص انجام شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران (این مطالعه آثار ثانویه منابع آلاینده را در نظر نگرفته است.)، مطابق نمودار ذیل، منبع ۷۰ درصد از ذرات معلق تولیدی در شهر تهران وسایل نقلیه هستند که از این میان خودرو‌های سواری شخصی ۱.۴ درصد، تاکسی‌ها حدود ۱ درصد، مینی بوس‌ها ۴.۲ درصد، موتور سیکلت‌ها ۱۰.۵ درصد، اتوبوس‌های عمومی شهری ۱۲.۶ درصد، اتوبوس‌های بخش خصوصی ۱۸.۲ درصد و خودرو‌های سنگین ۲۲.۴ درصد از ذرات معلق تولیدی توسط وسایل نقلیه را شامل می‌شوند که در موارد ذکر شده بالا عمده سهم شامل وسایل نقلیه فرسوده ذیل هر دسته بندی می‌شود.

علاوه بر این ۳۰ درصد دیگر ذرات معلق توسط منابع ساکن تولید می‌شوند که صنایع ۷ درصد، تبدیل انرژی ۱۹.۶ درصد و خانگی و تجاری ۲ درصد از آن را تولید می‌نمایند. از همین رو هر تصمیم کوتاه مدت و بلند مدت برای بهبود آلودگی هوای شهر تهران، نیازمند مواجهه کارشناسی با منابع تولید آلایندگی خواهد بود.

سهم منابع مختلف در انتشار ذرات معلق شهر تهران (شرکت کنترل کیفیت هوای تهران)

بر اساس آمار‌های فوق، مشخص نیست که تصمیماتی از جمله افزایش محدوده طرح زوج و فرد امکان تاثیرگذاری جدی بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد؛ چرا که خودرو‌های سواری، تنها ۱.۴% از کل ذرات معلق کوچگتر از ۲.۵ میکرون را تولید می‌کنند (که عمده اجزای این بخش شامل خودرو‌های سواری فرسوده و کاربراتوری هستند.) و حتی تصمیم فوق می‌تواند منجر به افزایش آلودگی هوای شهر تهران گردد، چرا که افزایش محدوده طرح زوج و فرد به درب منازل به علت کاهش عدم تردد شهروندان با خودرو سواری، گرایش به حمل و نقل عمومی و از جمله اتوبوس‌ها را افزایش می‌دهد. افزایش تعداد مسافرین اتوبوس‌های شهری، موجب تردد بیشتر و افزایش زمان روشن ماندن موتور آن‌ها (بر اساس آمار ذکر شده اتوبوس‌های عمومی ۹ برابر خودرو‌های شخصی تولید آلاینده Pm ۲.۵ می‌کند) و افزایش تولید آلایندگی شود.

بر این اساس، اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر راهکار‌های پیشنهادی خود را در قالب ۶ بند برای راهکار‌های کوتاه مدت و فوری و ۱۰ بند برای راهکار‌های بلندمدت ارائه می‌کند:

اقدامات کوتاه مدت و فوری

لغو طرح زوج و فرد از درب منزل و بازگشت به حالت قبل
عدم گسترش محدوده طرح ترافیک به محدوده طرح آلودگی هوا
ممنوعیت تردد خودرو‌های سواری با سن بیش از ۱۵ سال در محدوده طرح آلودگی هوا از ساعت ۶.۳۰ تا ساعت ۱۸ طی ۷۲ ساعت آینده
فروش نیم بهای مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک به خودرو‌های سواری با سن کمتر از ۱۰ سال طی ۴۸ ساعت آینده
ممنوعیت تردد اتوبوس‌های عمومی و خصوصی بدون فیلتر دوده و یا اتوبوس‌های با سن بیش از ۱۵ سال در شهر طی ۷۲ ساعت آینده

(اقدامات فوق به منظور کاهش تردد اتوبوس‌های آلاینده و جایگزینی آن با خودرو‌های با آلودگی بسیار کمتر پیشنهاد شده است)

ممنوعیت تردد خودرو‌های سنگین اعم از کامیونت، کامیون و تریلر بدون فیلتر دوده و یا با سن بیش از ۱۰ سال طی یک هفته آینده

اقدامات میان مدت و بلند مدت

انجام مطاطعات دقیق به منظور شناسایی منابع آلاینده کلان شهر‌ها
الزام و پایش دائمی نصب فیلتر دوده روی تمامی خودرو‌های سنگین و اتوبوس‌های حمل و نقل شهری طی یکسال آینده
افزایش تقاضا برای گواهی اسقاط خودرو‌های فرسوده: با توجه به آنکه وسایل نقلیه فرسوده اعم از سواری، سنگین و موتور سیکلت بخش قابل توجهی از ذرات معلق را تولید می‌کنند، لازم است تقاضا برای گواهی اسقاط این وسایل افزایش یابد تا ازین طریق اسقاط فرسوده‌ها تسریع یابد.
ممنوعیت تردد خودرو‌های سواری با سن بیش از ۲۰ سال طی یک سال آینده (به صورت پلکانی): از ابتدای سال ۹۹ ممنوعیت تردد این خودرو‌ها در محدود طرح ترافیک، از ابتدای مهر ۹۹ ممنوعیت تردد در محدوده طرح کاهش آلودگی و از ابتدای سال ۱۴۰۰ ممنوعیت تردد در تمامی معابر شهری اعمال شود.
اصلاح و توسعه سازوکار‌های اسقاط موتور سیکلت‌های فرسوده طی یک سال آینده: سازوکار فعلی اسقاط سیکلت‌ها دارای نظامی ناکارامد است چرا که اسقاط موتورسیکلت صرفا شامل عملیات ابطال اسناد رسمی و امحاء شماره پلاک و شاسی می‌باشد و پس از آن سیکلت‌های مذکور طی مزایده به فروش می‌رسند. این امر ناشی از انبارش موتورسیکلت‌هایی است که توسط پلیس متوقف شده و مالک برای ترخیص اقدامی نکرده است و سیکلت فوق به سن فرسودگی رسیده است؛ و موتورسیکلتی که برگ اوراق برای آن صادر می‌شود الزاما از چرخه مصرف خارج نشده است و در برخی نقاط این سیکلت‌ها پس از مزایده علاوه بر استفاده مجدد خرید و فروش نیز می‌شوند
توسعه هرچه سریع‌تر خطوط مترو و افزایش تعداد واگن‌ها به منظور ایجاد امکان استفاده شهروندان از این وسیله نقلیه پاک به جای اتوبوس‌های شهری
نوسازی ناوگان اتوبوس حمل و نقل عمومی درون شهری طی دو سال آینده: هم اکنون بیش از ۳ هزار اتوبوس فرسوده درون ناوگان موجود است که سهم بسزایی در تولید ذرات معلق دارند و نیاز فوری به نوسازی آن است.
ممنوعیت تردد اتوبوس‌های با سن بیش از ۱۰ سال و کامیون‌های با سن بیش از ۱۵ سال در معابر شهری در تمامی ساعات شبانه روز طی دو سال آینده به صورت پلکانی
ممنوعیت تردد کامیون‌های با سن بیش از ۱۵ سال در معابر شهری در تمامی ساعات شبانه روز طی دو سال آینده به صورت پلکانی
اصلاح سهمیه تخصیصی به تاکسی‌های عمومی و اینترنتی و اصلاح نرخ‌های کرایه متناسب با افزایش هزینه‌های ناشی از آن، به منظور توسعه ناوگان حمل و نقل سواری عمومی

با توجه به سابقه طولانی مسئله آلودگی هوا و مطرح بودن برخی راه حل‌ها از جمله فیلتر دوده و اسقاط خودرو‌های فرسوده لازم است که دستگاه‌های مرتبط در حوزه آلودگی هوا از جمله شهرداری، سازمان محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت و راهنمایی و رانندگی پاسخگوی عدم انجام مسولیت‌های خود طی سال‌های گذشته باشند.

منبع: تسنیم

انتهای پیام/