روز یکشنبه (۱۵ دی)، پارلمان عراق با حضور بیش از ۱۷۰ نماینده، جلسه‌ای فوق العاده برگزار کرد که طی آن لایحه اخراج نیرو‌های نظامی خارجی از این کشور، به تصویب رسید.

نمایندگان پارلمان عراق در این جلسه که با حضور محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان و عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیرِ پیشبرد امور برگزار شد، از دولت عراق خواستند از هرگونه بهره‌برداری نیرو‌های خارجی از محدوده آبی، سرزمینی، هوایی عراق ممانعت به عمل آورد.

در همین راستا محمدرضا مرادی، کارشناس مسائل غرب آسیا، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان ابعاد این مصوبه و پیامد‌های آن را تشریح کرد.

مرادی بر این اعتقاد است که تصویب طرح خروج نیروهای آمریکا در پارلمان عراق، نخستین پیروزی محور مقاومت پس از به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابو مهدی المهندس، فرمانده حشدالشعبی بود.

مشروح این گفت‌گو را در ادامه می‌خوانید. لازم به ذکر است که این گفت‌وگو پیش از اجرای اولین گام «انتقام سخت» ایران و موشک‌باران پایگاه عین‌الاسدِ آمریکا در عراق تنظیم شد، اما به دلایلی انتشار آن به تأخیر افتاد.

این لایحه در چه شرایطی تصویب شد و چه عاملی باعث شد که نمایندگان عراق سرانجام بعد از مدت‌ها بر سر این موضوع به توافق برسند؟

مسئله اخراج نظامیان آمریکایی از عراق، مسئله‌ای بوده است که طی دو سال گذشته همواره از سوی احزاب شیعی دنبال شده، اما به دلیل اینکه اکثریت پارلمان با این امر همراه نبوده‌اند، هیچگاه به نتیجه نرسیده است. در حال حاضر، ۵ هزار و ۳۰۰ نیروی نظامی آمریکا در عراق حضور دارند؛ البته عادل عبدالمهدی در اردیبهشت ماه امسال حتی از ۱۰ هزار نفر هم نام برد، اما آنچه مشخص است این است که بیش از ۵ هزار نیروی آمریکایی در عراق حضور دارند و عملاً عراق تحت اشغال این نظامیان قرار دارد چرا که نیروی هوایی عراق تسلطی بر آسمان این کشور ندارد و امنیت هوایی عراق در اختیار این نظامیان آمریکایی است. این مسئله باعث شده است که احزاب شیعی به دنبال اخراج این نظامیان از خاک عراق باشند، به ویژه بعد از تظاهرات اقتصادی‌ای که از مهر ماه در عراق شروع شد باعث شد که مردم عراق به این نتیجه برسند که نظامیان آمریکایی را اخراج کنند چراکه بخشی از مردم عراق، آمریکا را پشت صحنه تظاهرات میدانستند.

در شرایط فعلی، نیاز به یک عامل وحدت بخش در عراق بود که احزاب شیعی اختلافات را کنار بگذارند و به این لایحه رأی دهند. ترور سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندس به عنوان فرمانده و معاون حشدالشعبی، عاملی بود که در نهایت احزاب عراقی مانند سائرون و نیرو‌های هادی العامری و سایر احزاب را همپیمان کرد و در نتیجه، حدود ۱۷۰ نماینده در پارلمان حضور یافتند؛ این در حالی بود که آمریکا لابی گسترده‌ای را برای جلوگیری از تشکیل جلسه پارلمان و به حد نصاب نرسیدن آن انجام داده بود، اما در نهایت موفق نشد. جلسه پارلمان  با یک ساعت تعویق صورت گرفت، اما در نهایت، اعضای پارلمان رأی مثبت دادند و رسانه‌ها از این مصوبه به عنوان اولین پیروزی محور مقاومت پس از ترور سردار سلیمانی در برابر آمریکا نام می‌برند. در واقع، مصوبه پارلمان عراق، پیروزی بدون شلیک یک گلوله در مقابل آمریکا بود. پیروزی‌ای که هرچند پیچیدگی‌های زیادی برای اجرا دارد، ولی در بعد سیاسی یک پیروزی بود.

محور‌های مصوبه پارلمان به چه صورت است؟

مصوبه پارلمان عراق ۵ محور اساسی دارد. نخست اینکه از ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش خواسته است کمک‌های خود به عراق در مبارزه با داعش را پایان دهد و خاک عراق را ترک کند. بر اساس دومین بند، دولت عراق موظف شده است که تمام نیرو‌های نظامی خارجی را اخراج کند و از هرگونه بهره برداری این نیرو‌ها از محدوده آبی، سرزمینی، هوایی عراق ممانعت به عمل آورد و به عبارتی هیچ کشوری از این پس حق ندارد از محدوده سرزمینی عراق برای حمله به پایگاه‌های دیگر استفاده کند. بند سوم به این صورت است که دولت عراق باید از طریق وزیر امور خارجه خود نسبت به نقض حاکمیت عراق از سوی آمریکا شکایت کند. بند چهارم این است که ظرف مدت یک هفته پس از تصویب این طرح، باید تحقیقات در مورد حملات هوایی و بمباران‌های اخیر آمریکا در عراق صورت گیرد و در نهایت، بند پنجم این است که این طرح، از زمان تصویب، لازم الاجراست. در مورد فرایند نهایی شدن این مصوبه، پس از اینکه این مصوبه در دادگاه فدرال عراق تأیید شود به قانون تبدیل خواهد شد و کسی نمی‌تواند مخالفت کند.

پیامد‌های مصوبه پارلمان عراق چیست؟

پس از ترور سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندس توسط آمریکا، ضربه نخست به آمریکا در عراق وارد شد و متعاقب آن، خبر‌هایی منتشر شد که ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش، بخشی از نیرو‌های خود و مقر خود در بغداد را به کویت منتقل کرده است و حتی احزاب عراقی خواستار کاهش همکاری با ائتلاف بین‌المللی آمریکا شدند. گردان‌های حزب‌الله عراق هشدار دادند که این مصوبه بسیار مناسبی بود، اما پایان کار نبود بلکه قدم اول برای اخراج کامل آمریکا از عراق بود. یعنی تأکید کردند که گام بعدی پس از اخراج نظامیان آمریکایی، بستن سفارت آمریکاست. مقتدی صدر هم جالب است که پس از مدت‌ها با سایر جریان‌های شیعی همراه شده و گفته است ما تا بستن سفارت آمریکا به فعالیت خود ادامه می‌دهیم و این بزرگترین تهدید برای آمریکا بود.

توجه کنید که این پایگاه‌هایی که آمریکا در خاک عراق دارد با پایگاه‌های سایر کشور‌های عربی بسیار بسیار تفاوت دارد. در واقع، محور اساسی نیروی زمینی آمریکا در خلیج فارس، همین نظامیانی هستند که در خاک عراق حضور دارند و توان نظامی ارتش آمریکا از طریق این پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق تأمین می‌شود. این یک ضربه بسیار مهم خواهد بود؛ آمریکایی‌های که در سال‌های بعد از ۲۰۰۳ عراق را اشغال کردند و در سال ۲۰۰۸، توافقنامه امنیتی با دولت نوری مالکی امضا کردند و توانستند چندین پایگاه در خاک عراق تأسیس کنند، الان با یک ضربه بزرگ مواجه شدند.

پیامد مهم دیگر به این بر می‌گردد که در صورت اجرای مصوبه پارلمان عراق، مردم عراق هم به این نتیجه می‌رسند که این گام برای مقابله با آمریکا کافی نبوده و می‌توانند یک انقلاب سیاسی و اجتماعی علیه آمریکا به راه اندازند چراکه زمانی که این واقعیت برای مردم محرز شود که حضور نظامیان آمریکا در عراق، به جای اینکه حافظ امنیت این کشور شود باعث ناامنی بیشتر و نقض حاکمیت آن شده است، قطعاً جوان‌های عراقی علیه این حضور به پا خواهند خواست و اتفاقات دیگری در منطقه رخ خواهد داد.

آیا این مصوبه، آغازی بر اخراج نظامیان از منطقه خواهد بود؟

آمریکا تلاش‌های زیادی کرده است که بتواند حضور خود را در منطقه تثبیت کند. این تلاش‌ها را از طریق ده‌ها پایگاه نظامی که در منطقه و اطراف ایران دارد، دنبال می‌کند. آمریکا بیش از ۶۰ هزار نیروی نظامی در خلیج فارس و مرز‌های شرقی ایران دارد. ۱۴ هزار نیروی نظامی در افغانستان دارد. ۱۳ هزار نیروی نظامی در کویت دارد. ۱۳ هزار نیروی نظامی در قطر دارد. ۵ هزار نیروی نظامی در سوریه و بحرین دارد و به همین ترتیب در کشور‌های مختلف. این نظامیان را با این هدف آورده است که طرح‌های خود در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس را اجرا کند.

اما اشتباهی که آقای ترامپ مرتکب شد این بود که فکر می‌کرد می‌تواند با به شهادت رساندن سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندس برگ برنده‌ای برای خود در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ رو کند، اما همانطور که رسانه‌های آمریکایی به ویژه فاکس نیوز تأکید کرده‌اند آمریکا با ترور سردار سلیمانی باید منطقه را ترک کند، حداقل به خاطر حفظ جان نظامیان آمریکایی. به همین دلیل ما می‌بینیم این روند خروج نظامیان آمریکایی شروع می‌شود. انصارالله تأکید کرده که این نظامیان باید اخراج شوند. حزب الله هم همینطور. آقای سید حسن نصرالله تأکید کرده که اخراج نظامیان آمریکایی از منطقه، تاوان و قصاص عادلانه خون سردار شهید سلیمانی خواهد بود.

اما اینکه آیا طرح اخراج نظامیان آمریکایی نتیجه بخش خواهد بود یا خیر، باید عرض کنم که قطعاً پیچیدگی‌های زیادی دارد و آمریکا به این سادگی از منطقه خارج نخواهد شد. چرا که به قول ترامپ، ۷ تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کردند و طبیعی است که نمی‌خواهند آن را به سادگی از دست دهند، اما آنچه مشخص است این است که اخراج نظامیان آمریکایی بالاخره باید از یک گام شروع شود؛ ممکن است پروسه‌ای زمان‌بر باشد، اما قطعاً اگر تنش‌ها بالا گیرد و جان نظامیان آمریکایی به خطر افتد، ترامپ چاره‌ای ندارد که برای پاسخ به افکار عمومی، جان آن‌ها را تضمین کند و به آن‌ها دستور عقب نشینی دهد. همانطور که دیدیم بنا بر برخی خبرها، برخی از ناو‌ها و نیرو‌های دریایی آمریکا، هزار کیلومتر از خلیج فارس فاصله گرفتند و همه این‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی موضوع است.

موانع اجرای مصوبه پارلمان عراق چیست؟

غیبت فراکسیون‌های اهل سنت و کرد‌ها در جلسه پارلمان یکی از مسائلی است که کارشناسان از آن به عنوان مانعی در مسیر اجرای مصوبه پارلمان نام می‌برند. ترامپ از طریق این دو فراکسیون به دنبال ممانعت از تصویب این تصمیم بود که موفق نشد. به همین دلیل ترامپ سعی دارد با تهدید کردن بغداد به تحریم‌های شدید، مانع از اجرای مصوبه شود. اما بسیار بعید است دولت عراق به دلیل ضرورت و همچنین فشار افکار عمومی و احزاب اصلی عراق با مصوبه پارلمان عراق مخالفت کند. اما اینکه آمریکا در نهایت به این مصوبه پایبند خواهد بود یا خیر، دو نگاه وجود دارد: نگاه نخست این است که آمریکا از این مصوبه تبعیت نخواهد کرد و همانند ۱۶ سال گذشته به حضور خود در عراق ادامه می‌دهد. نگاه دوم این است که آمریکا از عراق خارج خواهد شد، اما احتمال دارد این خارج شدن نه به دلیل تبعیت از مصوبه پارلمان عراق بلکه به دلیل دور کردن نظامیان آمریکایی از تیررس ایران در جنگ احتمالی باشد.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد یک نوع چند دستگی در آمریکا به وجود آمده است. از یک طرف، آمریکا عراق را تهدید به تحریم کرده، اما وزارت خارجه این کشور اعلام کرده است که قصد تحریم عراق را ندارد. رسانه‌های آمریکایی نیز بر ترامپ فشار وارد می‌کنند که نباید به دنبال جنگ دیگری باشد. همه این مسائل نشان دهنده این است که مردم، رسانه‌ها و بسیاری از مقامات آمریکایی به میزان حماقت ترامپ در ترور سردار سلیمانی پی برده و سعی دارند به نوعی با فشار وارد کردن بر ترامپ از وقوع یک جنگ جلوگیری کنند. چه بسا در این راستا، اخراج نظامیان آمریکایی از عراق توسط مردم به ترامپ تحمیل شود. هرچند، ترامپ تحت تأثیر مشاوران تندرویی قرار دارد و افکار عمومی در تصمیم گیری‌های وی تأثیر چندانی ندارد.

برآورد کلی شما از مصوبه پارلمان عراق و تبعات آن چیست؟

در کل باید عرض کنم که مصوبه پارلمان عراق، نخستین پیروزی محور مقاومت پس از ترور سردار سلیمانی بود. این پیروزی قطعاً به همین جا ختم نخواهد شد چراکه آمریکا تلاش بسیار زیادی داشت که ایران را از عراق خارج کند. در اعتراضات مهر ماه عراق ما شاهد بودیم که بخشی از معترضین، چه سازماندهی شده چه غیر سازماندهی شده به کنسولگری ایران در بصره حمله کردند و آن را به آتش کشیدند. مانور زیادی بر روی این مسئله داده شد و یک جنگ تبلیغاتی علیه ایران صورت گرفت مبنی بر اینکه ایران عامل ناامنی در عراق است و به نوعی افکار عمومی را به این سمت بردند، اما این ترور، تمام این نقشه‌ها را نقش بر آب کرد و آمریکا را به عنوان نخستین دشمن حاکمیت عراق و منطقه شناساند و این خیلی مهم است.

چه بسا می‌توان گفت سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندسِ شهید، نسبت به زمانی که زنده بودند، تبعات بیشتری برای آمریکا به همراه خواهند داشت. خود آمریکایی‌ها هم این رامی‌دانند؛ اگر ترور سردار سلیمانی قطعاً بدون هزینه و تبعات برای آمریکا بود، رؤسای جمهور قبل از ترامپ، دست به این اقدام می‌زدند، آن هم در شرایطی که سردار سلیمانی در چند سال اخیر آشکارا سفر می‌کرد؛ اما پیامد‌های تعرض به سردار سلیمانی آن چنان بالا بود که حتی مقامات پنتاگون تأکید می‌کنند که ما همه از تصمیم ترامپ شوکه شدیم یعنی نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا به نوعی مخالف این اقدام بودند چراکه از تبعات آن آگاه بودند، اما ترامپ باتوجه به این که به قول «استفن والت»، نظریه پرداز روابط بین الملل، فاقد سیاست خارجی است، تصمیم خود را گرفته است و در این تصمیم قطعاً صهیونیست‌ها نقش اصلی را دارند و باید تاوان آن را بپردازند. تاوان حماقت ترامپ هم از عراق شروع شد؛ با مصوبه پارلمان عراق، ولی قطعاً به این ختم نخواهد شد.

انتهای پیام/