به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، درهشت سال دفاع مقدس با اینکه خسارت‌هایی به ساختمان ها، تاسیسات، زیرساخت‌ها و نیروی انسانی کشور وارد شد، اما برکاتی، چون شکوفا شدن استعداد‌ها و خلق حماسه‌ها و ابداعات بی نظیر، به همراه داشت، در بخش مهندسی دفاعی، ابتدا کار با نفراتی محدود، ماشین آلات اندک و تجربه مختصر آغاز شد، ولی به سرعت رشد کرده و سبب خلق ابتکارات عظیم و با شکوهی نیزشد که از نظر نوع، اندازه و موقعیت اجرای آن در طول جنگ‌های دنیا بی نظیر بوده و از افتخارات دفاع مقدس به شمار می‌رود.

هرچند ایران اسلامی با گذشت ۴۱ سال از عمر پر برکت خود، همواره در معرض تهدیدات و توطئه‌های دشمنان بوده است و همچنین هشت سال از این سال‌ها را درگیر جنگی ناخواسته بوده است، لذا آثار و پیامد‌های جنگ تحمیلی را بر پیکره مجروح خود لمس کرده و از این جهت بهره گیری از تجارت مهندسی در دوران دفاع مقدس به همراه به روز رسانی آن، بسیارحائز اهمیت خواهد بود.

باید توجه داشت که در دوران طلایی دفاع مقدس، انجام پیچیده‌ترین طرح‌ها و مخاطره آمیزترین اقدامات فنی در شرایطی به اجرا در آمد که طراحان و مجریان با انواع و اقسام محدودیت‌ها مواجه بودند، این محدودیت‌ها شامل ابعاد زمانی، محیطی، فیزیکی، جغرافیایی، تاکتیکی یا حتی استراتژیکی نیز بوده است که انجام سخت‌ترین طرح‌های مهندسی دفاعی در شرایط آتش باران‌های دشمن، شرایط دشوار آب و هوایی، وجود جغرافیای طبیعی متنوع، اعم از مقابله، عبور یا دفاع در کوه‌های صعب العبور، رودخانه‌های بزرگ، زمین‌های رمل و باتلاقی از جمله دشواری‌های مطرح در دوران دفاع هشت ساله بود؛ بنابراین جنگی که در یک سو خبره‌ترین طراحان، کارشناسان و مستشاران سراسر دنیا به خدمت گرفته شده و با کاملترین تجهیزات و تسلیحات مهندسی پشتیبانی می‌شدند و در عین حال، دشمن برخوردار از نیروی فشار فرماندهی و مافوق، ناگزیر از انجام فعالیت‌های سخت بودند و در سوی دیگر، متخصصان، طراحان و ایثارگرانی که بدون پشتوانه خارجی، متکی بر انگیزه‌های ایمانی والهی، در پی پاسخ به نیاز دفاع، با سلاح دانش نظری و علم تخصصی و مجهز به پشتوانه تجربه و برخوردار از قوه ابتکار و نیروی خستگی ناپذیر به جنگ مهندسی دشمن از نوع مهندسی دفاعی رفته بودند.

ارتش متجاوز رزیم بعث در نخستین روز‌های هجوم موفق به اشغال بخش وسیعی از اراضی میهن اسلامی شد، اما پس از گذشت زمانی کوتاه و با حضور نیرو‌های مردمی به همراه نیرو‌های مسلح در صحنه‌های دفاع مقدس، با استیصال در مراحل اولیه هجوم متوقف شد و پس از مواجهه با مقاومت، قوای مهاجم در پی تثبیت اراضی اشغالی برآمد و با بهره گیری از موانع طبیعی و با ایجاد موانع مصنوعی و با به کارگیری تجهیزات مهندسی پیشرفته، به تقویت روز افزون مواضع دفاعی اقدام کرد.

از این پس، رزمندگان اسلام با هدف دفع تجاوز، بیرون راندن مهاجمین از خاک ایران اسلامی و باز پس گیری مناطق اشغالی و تضمین و تثبیت استقلال سیاسی وارد عمل شدند، در جنگ تحمیلی نیز جایگاه مهندسی دفاعی در نیرو‌های مسلح به تبع شرایط خاص جنگ تغییر کرد و در تمامی مراحل نبرد شامل مراحل ابتدایی و انجام اقدامات اولیه تا ساخت سنگر، احداث خاکریز و جاده و ساخت پل و نظایر آن دارای نقشی فعال و تعیین کننده شد.

مهندسی دفاعی توانست سیر صعودی و پیشرفت خود را به موازات مراحل مختلف نبرد طی کرده و روز به روز نقشی فعال‌تر و حضوری مثمر ثمرتر در عرصه‌های مختلف دفاع مقدس ایفا کند، به صورتی که توانست در برخی عملیات ها، مانند فتح المبین، همچون لشکر‌های رزمی، دارای نقش تعیین کننده شود و همچنین در بسیاری موارد توانست خلا ناشی از کمبود لشکر‌های عملیاتی را جبران کرده و یا در نقش خط شکن آن‌ها اقدام نماید.

منحرف کننده موشک

در اواخر جنگ، فرانسه به عراق موشک های"اگزوسه" می‌داد که این موشک‌ها رادار گریز و در ارتفاع ۴ متری سطح آب پرواز می‌کردند و کشتی‌ها را به راحتی هدف قرار می‌دادند، برای گمراه کردن این موشک ها، صفحه‌های عمود برهم فلزی‌ای ساخته شد که امواج فرستاده شده از طرف موشک را به سمت خود موشک‌ها باز می‌تاباند و موشک در انتخاب هدف به اشتباه می‌افتاد و به جای کشتی‌ها به این صفحات اصابت می‌کرد که این طرح مهندسان جهاد سازندگی، صنایع نظامی فرانسه را فلج کرد و دیگر هیچ کشوری حاضر به خرید این موشک‌ها نشد.

پل خضر

عراق مدت‌ها نفهمید که ایران چطور بدون پل، فاو را پشتیبانی می‌کند. خضر، این وسیله عظیم الجثه که خروش اروند و حمالت هواپیما‌های عراقی حریفش نشد، با یک ایده مهندسی و اجرای ساده، بین دو ساحل اروند حرکت می‌کرد که یک موتور تراکتور روی یک قطعه پل شناور نصب شد و یک سیم بکسل که در دو طرف اروند محکم شده بود، به رینگ چرخ این تراکتور متصل بود و روی این خضر‌ها همه چیز حتی تانک و کامیون‌های پر از بار قابل جابه جایی بود.

پل خیبر

طراحی و ساخت طولانی‌ترین پل شناور نظامی جهان با مواد جدید و پایدار در مقابل بمباران معروف به خیبر به دست توانمند مهندسان جهاد و سپاه صورت گرفته است که نقش حیاتی آن در تثبیت فتوحات رزمندگان در عملیات خیبر مورد تأکید کارشناسان نظامی ایران و جهان است، عمق حور در قسمت قایق رو بین ۳۶ سانت تا ۵/۲ متر بود، لذا تردد شناور سنگین به دلیل عمق کم، بر روی آب هور امکان پذیر نبود و حمل یک آمبولانس یا یک وانت و حتی یک بشکه سوخت به جزیره یک پروژه بزرگ و زمان بر محسوب می‌شد.

محل بارگیری و تخلیه قایق‌ها در انتهای آبراهه‌ها در ساحل جزایر، در واقع محل توقف و ازدحام قایق، نیرو، مجروح، تدارکات، مهمات و خودرو‌های محدود موجود در جزایر و طبعاً هدف ثابت بمباران‌ها و توپ‌ها و خمپاره‌های عراقی و موجب تلفات و خسارات سنگین بود، لذا پشتیبانی و تدارکات نیرو‌هایی که در خط مقدم جزایر در شرایط دشوار قرار گرفته بودند، برای لشکر اسلام تبدیل به یک معضل بزرگ و برای دشمن به یک نقطه امید مبدل شده بود وعلی رغم اذعان دشمن بر ابتکارات بی شمار نظامی در عملیات خیبر، در همان ابتدا مشکل ارسال تجهیزات به جزیره را از نقاط ضعف جبهه ایران برشمرده و وعده می‌دادند که به زودی جزایر را باز پس خواهند گرفت.

ساخت پل خیبر شرایط را به نحوی عوض کرد که یک ماشین در پادگان اهواز بارگیری و بدون توقف در جزیره تخلیه می‌شد و یک آمبولانس مجروح را از جزیره مستقیماً به بیمارستان می‌رساند، تردد بر روی پل از ساحل هور تا جزیره با سرعت ۲۰_۳۰ کیلومتر در ساعت، زمان زیادی طول نمی‌کشید و نقاط تجمع و توقف که باعث تلفات می‌شد حذف شد، با اینکه قبل از احداث پل مقاومت دلیرانه نیرو‌های ایرانی، عراقی‌ها را از ادعای اول خود مبنی بر بازپس گیری سریع جزایر منصرف کرد، اما با تکمیل پل ماشین رو به جزیره، دشمن به کلی از باز پس گیری جزایر مایوس شد.

احداث بیمارستان‌های صحرایی

با توجه به فاصله خط مقدم تا شهر‌هایی که دارای بیمارستان‌های مجهز بودند و همچنین دشوار بودن انتقال مجروحان به این مراکز، احداث بیمارستان‌های صحرایی با رعایت اصول پدافند غیرعامل باعث شد تا مداوای مجروحان تا حدودی با سهولت انجام گیرد، بیمارستان‌هایی که دارای بخش‌های زیادی مانند اتاق عمل بودند و امکانات وتجهیزات پزشکی مناسبی داشتند.

پل بشکه‌ای بهمن شیر

در وضعیتی که خرمشهر اشغال شده بود و آبادان نیز در محاصره ارتش دشمن قرار داشت، نیرو‌های رزمنده و مدافعین شهر، نیاز ضروری به عملیات پشتیبانی و ارسال مهمات و تدارکات داشتندکه از طرفی به منظور مقاومت در برابر ارتش مجهز دشمن نیاز به جابجایی امکانات و نیرو‌های رزمی بود.

سردار شهید "مصطفی هزاردستان " و دیگر نیرو‌های ایثارگر جهاد سازندگی استان اصفهان، دست به یک ابتکار و خالقیت بسیار جالب در زمینه احداث پل بر روی رودخانه "بهمن شیر" زدند و آنان با استفاده از بشکه‌های خالی و اتصال آن‌ها به یکدیگر، توانستندنوعی پل‌های بشکه‌ای ساده با ظرفیت ۵ /۲ تن را در آبادان بسازند و ارتباط لازم را جهت پشتیبانی از رزمندگان مستقر در منطقه آبادان برقرار سازند که پس از احداث این پل بشکه‌ای، نیرو‌های رزمنده توانستند با استفاده از خودرو‌های سبک، به آن سوی "بهمن شیر" تردد کرده و مأموریت‌های خویش را به منظور پشتیبانی از مدافعین آبادان، به انجام برسانند.

با بهره برداری از پل بشکه‌ای شهید هزاردستان، این امکان به وجود آمد تا رزمندگان بتوانند نسبت به تخلیه سریع مجروحین عملیات از منطقه آبادان و اعزام نیروی تازه نفس و تجهیزات و تدارکات به این مناطق، بخش عمده‌ای از نارسایی‌ها و مشکالت رزمندگان مستقر در آبادان را بر طرف نمایند.

پل بعثت

پس از عملیات والفجر ۸، باید یک راه ارتباطی بین خاک خودمان و شهر فاو که تازه دست رزمندگان اسلام افتاده بود، ایجاد می‌شد و رزمندگانی که در فاو بودند، باید پشتیبانی می‌شدند، قبل از عملیات والفجر هشت، پل‌هایی روی اروند زده بودند، اما اروند هیچ کدام را تحمل نکرده بود و همه را بلعیده بود و باید پلی ساخته می‌شد که محکم و مطمئن باشد و بتواند در شبانه روز تجهیزات و تدارکات و مهمات را به آسانی به آن طرف آب برساند، بنابراین پل بعثت، به طول ۹۰۰ متر و عرض ۱۲ متر روی اروند زده شد و چشم جهانیان را خیره کرد.

اگرچه ۵ هزار هزار لوله ۱۲ متری، به قطر ۱۴۲ سانتی متر و ضخامت ۱۶ میلی متر از جنس فولاد، در عمق دوازده متری رودخانه خروشان که ارتفاع جزر و مدش از پنج متر هم بالاتر می‌رفت، شش ماه از جهادگران اسلام وقت گرفت؛ دو طرف لوله‌ها را بسته بودند که لوله‌ها در آب غرق نشوند و بعد ازاین که کار اتصال لوله‌ها انجام می‌شد، در لوله‌ها را باز می‌کردند تا آب با فشار از لوله‌ها عبور کند و لوله‌ها به زیر آب بروند و غرق شوند، بعد روی لوله‌ها را زیر سازی و آسفالت می‌کردندکه بدینوسیله امکان عبور سریع تانک و ادوات زرهی سنگین و توپخانه و نیز گردان‌های پیاده و لشکر‌ها میسر شدبی آنکه دشمن بتواند تا مدت‌های مدیدی به وجود پل ارتباطی بین دو اسکله که در دو سوی اروند رود اجرا شده بود، پی ببرد.

نتیجه گیری

اقدامات مهندسی با رویکرد دفاعی در دوران دفاع مقدس از اهمیت و نقش بسزایی برخوردارند، چنانچه اگر این اقدامات در مقابل تهدیدات دشمن انجام نمی‌گرفت، خسارت‌های مالی وجانی چند برابر می‌شد و به طور کلی دشمن تصور نمی‌کرد که رزمندگان اسلام بتوانند از موانع سرسخت طبیعی و موانعی که خودش در مقابل رزمندگان ایجاد کرده بود، عبور کنند، اما گروه‌های مهندسی این موانع را با تدابیر مهندسی از میان برده و دشمن از جا‌هایی که تصور نمی‌کرد، ضربه می‌خورد.

باید توجه داشت که مهندسی در نیرو‌های مسلح تا قبل از انقلاب به عنوان امری فرعی در جنگ محسوب می‌شد، اما مهندسی در دوران دفاع مقدس تغییر بنیادی یافت و این تغییر یک فرآیند تکاملی داشت که در مراحل ابتدایی، شامل اقدامات اولیه سنگرسازی و احداث خاکریز دفاعی بود و علی رغم فقدان تجربه جنگی، محدودیت ماشین آلات و تجهیزات و سازمان مناسب، در روند تکاملی خود، اقدامات بسیار عظیمی را به عهده گرفت و درادامه نیز بالنده شد.

منبع: صبح زاگرس

انتهای پیام/