مدح مولا، به هر زبان و در تمام فرهنگ‌ها/ چه کسانی درباره امام علی (ع) نوشته اند؟
محمدرضا سنگری از نویسندگانی می‌گوید که درباره حضرت علی (ع) شعر سروده یا داستان نوشته‌اند.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، شاید تا پیش از این نوشته، نمی‌دانستیم برخی از نویسندگان مطرح و نامدار غرب و شرق درباره امام علی (ع)، شعر سروده یا مدح نوشته‌اند. صحبت از تذکره‌نویسان و پژوهشگران نیست؛ داریم از رمان‌نویس‌های معروف جهان حرف می‌زنیم و نویسندگانی که شاید داستان‌ها و رمان‌هایشان را خوانده باشیم، اما هرگز تصور هم نکرده باشیم که درباره امام اول شیعیان، شعر و مدح و مقاله نوشته‌اند. آنچه اینجا می‌خوانید اشاره بسیار کوتاهی است درباره آثاری که نویسندگان و شاعران دیروز و امروز از ادیان و فرهنگ‌های مختلف درباره حضرت علی (ع) نوشته‌اند و در واقع چکیده‌ای است از مطالعات و پژوهش‌های دکتر محمدرضا سنگری. سنگری که در سال جدید، ۶۶ ساله می‌شود، دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران است، عمرش را صرف مطالعه و پژوهش کرده، بررسی آثار ادبی به‌خصوص ادبیات عاشورایی و دفاع‌مقدس از تخصص‌های اوست، اما این همه ماجرا نیست؛ سنگری شاعر است، نویسنده و نیز منتقد. آنچه در ادامه می‌خوانید بر اساس اطلاعات و پژوهش‌های این پژوهشگر تدوین و تنظیم شده است.
کدام نویسنده‌ها درباره امام (ع) نوشته‌اند؟
نمی‌شود یک مجموعه با یک عنوان مشخص، تعریف کرد و همه نویسندگان و شاعرانی که درباره امام علی (ع) اثر خلق کرده‌اند را در آن گنجاند. برخی از آن‌هایی که درباره امام اول شیعیان دست به قلم شده‌اند، مسلمان نبوده‌اند و برخی دیگر به زبان دیگری جز زبان عربی سخن می‌گفتند و می‌نوشتند. محمد سنگری، اما این نویسندگان و شاعران را در دو دسته بزرگ قرار می‌دهد؛ کسانی که شخصیت حضرت علی (ع) را می‌شناختند و در مواجهه با آن حضرت به عظمت و شکوه مولا پی‌برده و در مقابلش سر تعظیم فرود آورده‌اند و نیز کسانی که به واسطه نهج‌البلاغه با عمق اندیشه‌ها و آرای داماد پیامبر اسلام (ص) آشنا شده‌اند، ابعاد انسانی و نگاه همه‌سونگر مولا را درک کرده‌اند. در متون شاعران و نویسندگانی که به زبان‌های عربی، فارسی، اردو، ترکی یا انگلیسی و فرانسه می‌نوشتند، می‌توان نمونه‌های بسیاری درباره مولا علی (ع)، پیدا کرد و نکته این‌که لزوما تمام این افراد مسلمان نبوده‌اند.
نکته مهم: متاسفانه هنوز کسی یا کسانی دست به کار نشده‌اند که این مجموعه عظیم از آثار مکتوب به نظم و نثر درباره حضرت علی (ع) را گردآوری و تدوین کنند.
کدام کتاب‌ها معروف‌تر هستند؟
از میان نویسندگانی که به زبان‌های مختلف درباره مولای متقیان نوشته‌اند، آثار این نویسندگان از جایگاه قابل توجهی برخوردار است، چرا که مسیحی بودند، اما یا دل در گرو امام اول شیعیان داشتند یا از ادبیات و عرفان ایرانی، عربی و اسلامی متاثر بودند.
سلیمان کتانی: دانشمند مسیحی و ادیب برجسته لبنانی که عاشق امام علی (ع) و اهل بیت است. او درباره شماری از امامان از جمله امام علی، امام حسن و امام حسین و امام سجاد و امام باقر و امام صادق (ع) و همین طور حضرت زهرا (س) کتاب نوشته و برخی از آثارش به فارسی هم ترجمه شده‌اند. یکی از قدیمی‌ترین آثار او که به فارسی ترجمه شده، کتاب «الامام علی (ع) نبراس و متراس» است که پیش از انقلاب با ترجمه جلال‌الدین فارسی به بازار کتاب آمد.
جرج جرداق: نویسنده، شاعر و نمایشنامه‌نویس لبنانی بود و استاد ادبیات و فلسفه اسلامی در دانشگاه بیروت. او ۳۰ عنوان کتاب نوشته که مهمترین آن‌ها درباره امام علی (ع) است با نام «الامام علی صوت العداله الانسانیه» در پنج جلد. هر جلد از این کتاب از یک منظر متفاوت به مولا پرداخته که عبارتند از: علی و حقوق بشر، علی و انقلاب فرانسه، علی و سقراط، علی و دوران زندگانی‌اش، علی و قومیت عربی. گویا زمانی که این مجموعه به پایان رسید، جرداق یک نسخه از آن را به همراه یک نامه به آیت‌ا... بروجردی فرستاد و این‌چنین شد که به توصیه آیت‌ا... کتاب اولین بار توسط سیدهادی خسروشاهی در سال ۱۳۴۲ به فارسی ترجمه و منتشر شد.
رینولد نیکلسون: در مجموعه نویسندگانی که درباره امام علی (ع) نوشته‌اند، یک انگلیسی هست به نام رینولد نیکلسون که خاورشناس و اسلام‌شناس بود و کتاب‌های متعددی درباره ادبیات فارسی و نیز شرح مفصلی بر مثنوی معنوی مولانا نوشته است.
آنه ماری شیمل: بانوی نویسنده آلمانی که اسلام‌پژوه، خاورشناس و مولوی‌شناس بود و به ۱۷ زبان زنده دنیا تسلط داشت و مطالعه می‌کرد. شیمل، استاد دانشگاه‌هاروارد در حوزه فرهنگ هندی - اسلامی بود و از همین طریق با اهل‌بیت (ع) آشنایی داشت و درباره امام علی (ع) نیز آثاری خلق کرده بود. او همچنین کتاب‌های زیادی درباره عرفان ایرانی - اسلامی نوشته که از مهمترین آن‌ها می‌توان به شکوه شمس اشاره کرد.
به چه زبان‌های دیگری درباره امام نوشته‌اند؟
علاوه بر زبان‌های فارسی و عربی به زبان‌های دیگر دنیا هم درباره امام علی (ع)، متونی به نظم و نثر نوشته شده است که اردو و ترکی از آن جمله است. در ادبیات ترک تا بخواهید درباره امام علی (ع) شعر و مدح می‌توان یافت و البته به زبان اردو که اقبال لاهوری مهمترین آنهاست:
علامه اقبال لاهوری: شاعر، فیلسوف، سیاستمدار و متفکر مسلمان پاکستانی که اشعار زیادی به زبان‌های فارسی و اردو سروده است.
اقبال نخستین کسی بود که ایده یک کشور مستقل را برای مسلمانان هند مطرح کرد که در نهایت منجر به ایجاد کشور پاکستان شد و به‌طور رسمی شاعر ملی پاکستان شناخته می‌شود. او اشعار متعدد و دلنشینی به زبان‌های فارسی و البته اردو درباره امام علی (ع) دارد.
در ادبیات فارسی چه منابعی داریم؟
در فرهنگ و ادبیات فارسی تا بخواهید اثر منظوم و منثور هست درباره حضرت علی (ع)؛ آن دسته که احتمالا پیش از قرن چهارم نوشته شده از بین رفته، اما بعد از آن مکتوب و محفوظ مانده است که از آن جمله می‌توان به این شاعران اشاره کرد: حکیم ابوالقاسم فردوسی، ناصر خسرو قبادیانی، سنایی غزنوی، مولاناجلال‌الدین رومی، سعدی و حافظ.
در تاریخ زبان و ادبیات فارسی، همیشه شاعرانی بودند که از امام علی (ع) بسرایند تا همین امروز و در روزگار ما که شعر علوی به شکوهش رسیده و نمونه‌ای درخشان در این زمینه منتشر شده است:
در سایه‌سار نخل ولایت اثر دکتر علی موسوی گرمارودی
داستان‌هایی که درباره امام علی (ع) نوشته شده
در ادبیات کهن داستان‌های کوتاه بسیار فراوان است درباره امیرالمومنین مثل قصه‌هایی که در کشکول محجوب و اسرار التوحید نقل شده، اما در عصر حاضر به جز آثاری که میثاق امیرفجر خلق کرده و قابل تحسین است، یکی از نمونه‌های بسیار درخشان مرتبط با ادبیات داستانی درباره امام علی (ع) را چهره جوان روزگار ما نوشته است:
پس از بیست سال نوشته سلمان کدیور: این کتاب تصویر قابل اعتنایی درباره امیرالمومنین و جنگ‌های او را برای ما ترسیم و توصیف می‌کند که حتما باید خواند.
کدام نامداران ادبیات جهان، درباره امام علی (ع) نوشته‌اند؟
شاید این مورد را بسیاری از ما نمی‌دانستیم که برخی از نویسندگان مطرح ادبیات کلاسیک جهان درباره امام علی (ع) شعر یا متون ادبی نوشته‌اند. سنگری به فهرستی از این نویسندگان اشاره می‌کند که شاید تاکنون نمی‌دانستیم آن‌ها هم از اندیشه و نگاه امام اول شیعیان تاثیر گرفته بودند.
ویکتور هوگو: همان نویسنده معروف فرانسوی که او را با رمان‌های بینوایان و گوژپشت نتردام می‌شناسیم! همان کسی که داستان زندگی و عشق نافرجام دخترش به یک افسر ارتش نیروی دریایی بریتانیا فیلم شد. بله ویکتور هوگو که در کشور خودش بیشتر به خاطر اشعارش شهرت دارد، در میان شعر‌هایی که به زبان فرانسه سروده از مولا علی (ع) سخن گفته است.
لئو تولستوی: نویسنده رمان بزرگ جنگ و صلح! تولستوی که به عنوان فعال سیاسی ــ اجتماعی هم شناخته می‌شد یکی از نامدارترین نویسندگان تاریخ روسیه به شمار می‌آید که البته در زمان حیاتش در روسیه و نیز در تمام جهان به شهرت رسیده بود. نکته اینجاست که تولستوی هم شاعر بود و آنا کارنینا را به شعر نوشته و نیز در میان اشعارش از امام علی (ع) نیز سروده‌هایی دارد.
یوهان ولفگانگ گوته: درباره عشق گوته به حافظ شیرازی حتما شنیده‌اید و نیز علاقه‌اش به شعر و ادبیات فارسی، اما احتمالا تعداد کمی از ما می‌دانسته که این شاعر آلمانی در اشعارش از امام علی (ع) نیز سروده باشد. او شاعر، ادیب، نویسنده، نقاش، محقق، انسان‌شناس، فیلسوف و سیاستمدار بود و یکی از نویسندگان کلیدی ادبیات آلمان به حساب می‌آید.
منبع: جام جم
انتهای پیام/
