به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، سید محمدرضا فقیه ایمانی پژوهشگر حلقه منظومه فکری علامه طباطبایی (رض) مرکز رشد امام صادق در یادداشتی نوشت: چند روزی است که موجودی مهمان ناخوانده ما شده و زندگی­مان را به هم ریخته است. مهمان ناخوانده‌­ای که «کرونا» می­خوانندش. اولین بار نیست که چنین پیشامدی برایمان اتفاق می‌افتد و شاید آخرین بار هم نباشد. بار‌ها از بزرگترهایمان شنیده‌­ایم که در گذشته­‌های نه چندان دور طاعون و وبا به ناگاه شهر‌های ایران را یکی پس از دیگری در می‌­نوردید و به هر کوی و برزن که می‌­رسید، آن­جا را سرد و خاموش می‌­کرد. پس بدانیم که دنیا به آخر نرسیده؛ بلکه این دنیا تا دنیا بوده، همین بوده و از این پس هم خواهد بود.

به تعبیر مقام معظم رهبری (حفظه الله)، این یک مسأله گذراست که مدتی نه چندان طولانی برای کشور وجود خواهد داشت و سپس رخت برمی‌­بندد؛ اما تجربیات حاصل از آن و فعالیت مردم و دستگاه‌ها که به مثابه‌ی یک رزمایش عمومی است، می‌­تواند به عنوان یک دستاورد باقی بماند. پس باید به این نکته توجه کنیم که این نوع ابتلائات و گرفتاری‌­ها برای چیست و چه پیامی برای ما دارد.

۱- قاعده­‌ بازی:

کسی که نقطه مختصات خود را در عالَم هستی نمی‌­شناسد و از مبدء حرکت و مقصدی که به سوی آن پیش می­‌رود و نقطه­‌ای که در حال حاضر در آن قرار گرفته، بی‌­خبر است، همواره با هر تلاطمی دلش فرو می‌­ریزد و اضطراب و بی‌­قراری وجودش را فرا می­‌گیرد. درست شبیه مسافران یک کشتی که در میان امواجی متلاطم در حال حرکت هستند و، چون واقعیت بیرونی را مشاهده نمی‌­کنند، با هر تکانی به شدت به هم می­‌ریزند و مضطرب می­‌شوند؛ اما ناخدای کشتی که بار‌ها این مسیر را رفته، به دِلش بد راه نمی‌­دهد و سرانجام کشتی را با وجود همه خطرات، به ساحل امن می­رساند.

از منظر تعالیم الهی، ابتلاء و گرفتاری جزء جداناشدنی حیات بشر محسوب می­شود به گونه‌­ای که از آن راه فراری نیست. به بیان قرآن کریم، اصلا بشر در رنج و سختی آفریده شده است. [۱]، اما این آفرینش همراه با سختی و رنج، به طور قطع، مقصودی داشته و قرار است که انسان در پی این حوادث به نقطه مطلوبی برسد که آن نقطه، حکمت مبتلا شدن انسان است.

حال اگر کسی این قاعده حاکم بر زندگی را نداند و گمان کند که می­‌تواند در دنیای این چنینی برای خودش زندگی بدون کمترین سختی و رنج و مصیبتی فراهم کند و تمام همت خودش را نیز بر همین کار مصروف سازد، وقتی می­‌بیند که با وجود همه تلاش­‌هایش، مصیبت پشت مصیبت پیش می­‌آید، چه حالی به او دست می‌­دهد؟! طبیعی است که گرفتاری­‌ها و سختی­‌ها، آرامش را به کلی از او سلب خواهد کرد. اما کسی که قاعده را می‌­داند، با دیدن حوادث گوناگون، خود را نمی‌­بازد؛ زیرا زندگی درست شبیه یک بازی است که قواعدی دارد و آن کس که قواعد بازی را می‌­شناسد، پیروز میدان خواهد بود.

۲- محبت و عشق؛ پشت پرده ابتلائات

نگاه ما به ابتلائات و امتحان‌­های الهی، در نحوه زندگی بسیار تعیین‌کننده است. خیلی فرق می­‌کند که این ابتلائات را از سر قهر و غضب بدانیم یا اینکه آن­ها را ناشی از محبت شدید پروردگار عالَم به بندگانش ببینیم. در حدیث قدسی چنین وارد شده که خدای متعال به داود نبی فرمود: «اگر کسانی که به من پشت کرده‌­اند، می‌­دانستند که چقدر مشتاق بازگشتن آن­ها هستم، از شوق دیدار من قالب تهی می­‌کردند.» [۲]قرآن به ما می­‌آموزد که بلا و مصیبت در هر صورتی که باشد، رحمتی از جانب خدای متعال به سوی بندگان است. او، چون بندگانش را دوست دارد و می­‌خواهد آن­ها را به سوی خود بکشاند، آن­ها را به گرفتاری­‌های گوناگون مبتلا می‌­کند؛ مبتلا می‌­کند تا آن­ها با تمام وجود، رو به سوی او کنند و قلب­‌هایشان را متوجه ذات مقدسش گردانند و در این مسیر روز به روز و لحظه به لحظه بالا بیایند. پس قبل از اینکه ما رو به سوی خدا کنیم، این خداست که در کمین­گاه قرار گرفته و با رصد قلب­‌های آماده آن­ها را در دام محبت خود شکار می‌­کند. تعبیر قرآن بسیار تکان‌دهنده و عجیب است: «اگر به خودتان بود و اعمالتان – که همواره در حال تکذیب آیات حق هستید – ذره‌­ای ارزش و اهمیت نداشتید! اما به واسطه­‌ی اینکه خدا – با وجود همه آنچه انجام می­‌دهید – باز هم شما را به سوی خود فرا می‌­خواند، ارزش پیدا کرده‌­اید.» [۳]در این میان عده‌­ای که با خدای خود، انس داشته­‌اند، ابتلاء و مصیبت، موجب سرازیر شدن هرچه بیشتر رحمت برآن­ها می‌­گردد و به این واسطه، درجاتشان بالا می‌­رود. خداوند این افراد را چنین توصیف می‌­نماید: «قطعا شما را به مقدار کمی از ترس، گرسنگى، کاهش اموال و بیماری و کمبود محصولات مبتلا خواهیم کرد، پس در این میان، به صابران مژده بده. صابران که، چون مصیبتى به آن­ها رسد، گویند ما متعلق به خدائیم و به سوى او باز می‌گردیم. آن­ها همان­‌ها هستند که صلوات و رحمت خاص خدا بر آن­هاست و آن­ها هستند که هدایت‌یافته گانند.» [۴].

اما کسانی هستند که به هنگام رفاه و آسایش با خدای خود نجوایی ندارند. از جمله برکات ابتلاء و مصیبت، متذکر ساختن چنین افرادی است به اینکه دارند مسیرشان را اشتباه می‌­روند. مسیر حرکت باید به سوی خدا باشد و هرجا این مسیر منحرف شود و انسان از خدای خود غافل شود، خدای مهربان با مبتلا ساختن انسان به بلا و مصیبت، او را متوجه اشتباهش می­‌کند. حال اگر این غفلت جمعی باشد و یک جامعه در زندگی‌­اش خدا را در عمل کنار بگذارد، خدای متعال آن جامعه را دچار ابتلای جمعی می­‌گرداند به این امید که شاید متوجه اشتباه خود شوند و به خود بیایند و به درگاه پر مهر و محبتش تضرع کنند. این سخن پروردگار مهربان است که حتی برای آن­هایی که به او پشت کرده‌­اند و در مقابلش ایستاده­‌اند هم دل می­‌سوزاند و خطاب به رسول گرامی­‌اش (صلی الله علیه و آله) می­‌فرماید: «بى‌‏تردید ما به سوى امت‏‌هایى که پیش از تو بودند، پیامبرانى‏ فرستادیم پس آن­ها را [هنگامى که با پیامبران به مخالفت و دشمنى برخاستند]به تهی­دستى و سختى و رنج و بیمارى مبتلا کردیم، شاید اظهار پشیمانی کنند و با تضرع ما را بخوانند.» [۵]۳- دعا و بلا؛ دو قرین جدایی‌ناپذیر

از امام سجاد (علیه السلام) روایت شده که آن حضرت فرمودند: دعا و بلا تا روز قیامت، قرین و رفیق یکدیگر قرار داده شده‌­اند. دعا و خواندن پرورگار با تضرع، بلا را حتی اگر قطعی شده باشد، رفع می­‌کند. [۶]شاید این سؤال پیش بیاید که دعا کنیم تا نهایت چه بشود؟! پاسخ این سؤال در کلام نورانی امام صادق (علیه‌السلام) نهفته است که در مورد ارزش و جایگاه دعا فرمودند: «دعا کلید هر رحمتی است و گشایش برای هر حاجتی است. انسان جز از طریق دعا، به آنچه نزد خداست، دست نمی­‌یابد.» حضرت در ادامه از این باب که ممکن است عدم استجابت ظاهری دعا موجب نا امیدی فرد داعی شود، فرمودند: «هیچ دری نیست که زیاد کوبیده شود، مگر اینکه نزدیک است که در به روی آن شخص بازگردد.» [۷]ابتلائات و امتحاناتی که برای انسان پیش می‌­آید، همچون مراحل یک بازی است که تا زمانی که شخص از مرحله اول به سلامت عبور نکند، به مرحله بعدی راه نخواهد یافت. به همین نسبت، اگر انسان، مقصود از ابتلائی که برایش پیش آمده را متذکر نشود و به همان وضعیت قبلی خودش مشغول باشد، آن ابتلاء آن قدر ادامه می­‌یابد تا بالأخره او را از خواب غفلت بیدار کند و به سوی دعای با تضرع بکشاند.

بر همین مبنا، امام صادق (علیه السلام) نشانه طولانی بودن یا کوتاه بودن دوره بلا و امتحان را الهام دعا بر قلب مردم معرفی کردند و فرمودند: اگر در هنگاه نازل شدن بلا مردم به سمت دعا و تضرع به درگاه الهی کشیده شدند، بدانید که دوره آن امتحان و ابتلاء کوتاه خواهد بود؛ اما اگر مردم از توجه به حضرت حق و دعا و تضرع به درگاهش غفلت ورزیدند، آن بلا طولانی خواهد شد. [۸]شاید مراد از این روایت شریف این باشد که اگر در میان امتی خداباوری حاکم باشد به گونه­‌ای که او را مُسبِّب الأسباب بدانند؛ آن وقت باز شدن همه گره­‌ها را به دست او خواهند دید. اگر آتش می­‌سوزاند، به اراده او می‌­سوزاند و اگر آب گوارا جگر‌های تفتیده را سیراب می‌­کند به اذن او سیراب می­‌گرداند و اگر دارو در بدن بیمار اثر می‌­گذارد، مؤثر حقیقی ذات مقدس اوست و بقیه اسباب، به اراده او سببیت خواهند داشت. [۹]از این‌رو، امام زین العابدین (علیه السلام) در دعای هفتم صحیفه سجادیه، به محضر خدای متعال عرضه می‌­دارد: «ای خدایی که گِره ناگواری­های عالَم به او گشایش می‌­یابد و‌ای کسی که سختی‌­های جهان به او آسان می­‌گردد و‌ای کسی که بیرون شدن از غم و اندوه به حقیقت شادی از او درخواست می‌­شود. مشکلات عالَم در برابر قدرتت، رام می‌گردند و اسباب وجودِ هر چیز به لطف و کَرَم تو نظام یافته است. قضاء، به قدرت تو جاری و هر چیز عالَم به اراده تو امضاء می­‌گردد؛ پس هرچه بخواهی با مشیت تو و بدون اینکه سخنی بگویی، انجام شده است و اگر چیزی را نخواهی، به مجرد اراده‌­ات بدون نیاز به سخن گفتن، منزجر گردد.» [۱۰]چه زیباست آنجایی که خدای متعال بندگان شاخص خودش را در قرآن کریم معرفی می­‌کند و با تعبیر لطیف: «نعم العبد» به ستایش آن­ها می­‌پردازد؛ در بیان علت اینکه چرا او بنده خوبی بود، می­‌فرماید: «إنه أواب». [۱۱]أواب صیغه مبالغه از «أوب» و به معنای رجوع و بازگشت است. به تعبیر خودمانی «أواب» حالت کودکی است که از دیدن کوچکترین پیشامدی به مادرش پناه می‌­برد. به عبارت دیگر، أواب کسی است که دائما در خانه خداست و دستگیره در را رها نمی‌­کند، آنقدر می‌­کوبد، تا صاحب خانه در را باز نماید.

امتی که چنین باوری داشته باشند، در هر حاجتی به درگاه خدای متعال تضرع می‌­کنند و امید به رحمت او دارند. طبیعی است کسی که به وقت رفاه و شادی به درگاه الهی رفت و آمد دارد، در وقت تنگی و عُسر و حرج نیز اولین جایی که به نظرش می‌­رسد که پناه برد، درگاه خدای سبحان است و صدای چنین کسی برای اهل آسمان آشنا خواهد بود و حاجت روایی او سریع اتفاق می­‌افتد؛ اما کسی که به وقت رفاه با خدای خودش میانه خوبی نداشته باشد، طبیعی است که در وقت سختی و عسر و حرج نیز در صورت بسته بودن همه در‌ها و از باب اضطرار به درگاه الهی پناه می‌­برد؛ لذا رفع بلا برای او طولانی خواهد بود. [۱۲]نتیجه آنکه حقیقت ابتلاء و امتحان، بیانگر عشق و محبت خدای و متعال به بندگان است و دامی است که برای شکار بندگان شایسته، گسترده شده است. اگر کسی متوجه این حقیقت در عالَم شد، زندگی با همه سختی­‌هایش برای او امن و راحت خواهد بود و، اما اگر به این حقیقت پی نبرد، گرفتاری‌­ها و مصیبت­‌های پی در پی روزگار که تمامی هم ندارد، آرامش را از او سلب کرده و جهنمی سوزان برایش پدید خواهد آورد. پس چه خوب است که به بهانه قرار گرفتن این ابتلائات در ماه­‌های رجب و شعبان و رمضان که ماه دعا و مناجات با پروردگار است، به مقصد اصلی این ابتلائات که همان توجه بیش از پیش به پروردگار عالَم است، نزدیک شویم که آرامش حقیقی در همین نکته نهفته است.

۴- ابتلائات در عصر ظهور

نکته پایانی آنکه اگرچه اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) به ما دستور فرموده‌­اند که برای ظهور حضرت بقیه الله الأعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، زمان تعیین نکنیم، اما قرائن و شواهد زیاد بر این مطلب دلالت می‌­کند که ما به عصر ظهور آن حضرت بسیار نزدیک هستیم و به تعبیر علامه حسن‌زاده آملی (حفظه الله)، ما در بین الطلوعین حکومت جهانی امام عصر (سلام الله علیه) قرار داریم و انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، «ظهور صغرای» آن حضرت است.

اگر این مقدمه را بپذیریم، تعدد ابتلائات و گرفتاری­‌هایی که در چند سال اخیر برای مردم دنیا و از جمله مردم ایران در حال پیش‌آمد است، معنای دیگری پیدا خواهد کرد و این امر، انگیزه و نحوه مواجهه ما با این ابتلائات را متفاوت خواهد نمود؛ زیرا می­‌دانیم که راه‌حل اساسی رفع همه این مشکلات و گرفتاری‌­ها ظهور و حضور آن حضرت است که فرمود: «اللهم اکشف هذه الغمه عن الأمه بحضوره وعجل اللهم لنا ظهوره».

————————————————————————-

[۱]– «لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَانَ فىِ کَبَدٍ» (بلد، ۴)

[۲]– المحجه البیضاء، ج۸، ص۶۲

[۳]– «قُلْ مَا یَعْبَؤُاْ بِکُم‏ رَبىّ‏ لَوْ لَا دُعَاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزَامَا» (فرقان، ۷۷)

[۴]– بقره، ۱۵۵ – ۱۵۷

[۵]– انعام، ۴۲

[۶]– کافی کلینی، ج۲، ص۴۶۹

[۷]– کافی کلینی، ج۲، ص۴۷۰

[۸]– کافی کلینی، ج۲، ص۴۷۱

[۹]– «وَ الَّذِى هُوَ یُطْعِمُنىِ وَ یَسْقِینِ * وَ إِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ» (شعراء، ۷۹ و ۸۰)

[۱۰]– «یَا مَنْ تُحَلُّ بِه عُقَدُ الْمَکَارِه ویَا مَنْ یَفْثَأُ بِه حَدُّ الشَّدَائِدِ ویَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْه الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ ذَلَّتْ لِقُدْرَتِکَ الصِّعَابُ وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ وَ جَرَى بِقُدرَتِکَ الْقَضَاءُ وَ مَضَتْ عَلَى إِرَادَتِکَ الْأَشْیَاءُ فَهِیَ بِمَشِیَّتِکَ دُونَ قَوْلِکَ‏ مُؤْتَمِرَهٌ وَ بِإِرَادَتِکَ دُونَ نَهْیِکَ مُنْزَجِرَهٌ»

[۱۱]. سوره مبارکه ص، ۴۴

[۱۲]. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کسی که قبل از وقت بلا و مصیبت، اهل دعا باشد، وقتی بلایی برایش پیش بیاید، زمانی که خدا را بخواند، دعایش مستجاب می‌­شود و فرشتگان می­‌گویند: این صدا برای ما آشناست؛ اما کسی که تنها در زمان سختی و مصیبت به درگاه الهی پناه می‌­برد، دعایش مستجاب نمی­‌شود و فرشتگان می‌­گویند: این صدا برای ما آشنا نیست! (الکافی، ج۲، ص۴۷۲).

منبع: مهر

انتهای پیام/