تبخیر آب را جدی بگیریم/ سد های خراسان رضوی در کارناوال تبخیر
یک و دو دهم میلیارد مترمکعب آب پشت سدهای خراسان رضوی که زیرساخت مصارف شرب و متقاضی ندارند تبخیر می‌شوند.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، یک و دو دهم میلیارد مترمکعب آب پشت سدهای خراسان رضوی خاک می‌خورد و تبخیر می‌شود با این حال ما همچنان آب را از رگ دشت‌های استان بیرون می‌کشیم.
۷۴ درصد از مساحت ۱۱۶۴۸۶ هکتاری خراسان رضوی دارای اقلیم خشک است و از ۳۷ دشت این استان ۳۴ دشت ممنوعه هستند.
این اقلیم خشک باعث می‌شود ۷۷ درصد بارندگی‌هایی که در خراسان رضوی صورت می‌گیرد، تبخیر شود. طوری که بر اساس گزارش آب منطقه‌ای استان در سال آبی ۹۷ از ۱۵۱۶۹ میلیون مترمکعب بارندگی ۱۱۷۰۹ میلیون مترمکعب آن به‌صورت تبخیر و تعرق از چرخه اقلیم استان خارج‌شده است.
آمارنامه آب استان در سال ۹۸ که توسط آب منطقه‌ای منتشرشده است، نشان می‌دهد حجم منابع تجدید شونده استان ۴۷۲۷ میلیون مترمکعب است و میزان مصارف استان در این سال ۵۹۸۳ میلیون مترمکعب بوده است که نتیجه آن کسری مخزن ۱۰۵۷ میلیون مترمکعبی است.
کسری که باعث شده است نمودار‌های آبنمود دشت‌های خراسان رضوی همگی شیب تند کاهش سطح آب منابع زیرزمینی استان را نشان دهند، طوری که میزان افت سطح آب دشت‌های استان سالانه به ۲۰ سانتی‌متر هم برسد.
گزارش آبی سال ۹۸ که توسط این شرکت نشر پیداکرده، حاکی از آن است که ۸۵ درصد مصارف آبی استان در حوزه کشاورزی است و میزان مصارف این حوزه که ۵۰۶۰ میلیون مترمکعب است ۴۳۶۶ میلیون مترمکعب آن از طریق منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که نتیجه آن خشک شدن رگ‌های آبی استان است.
از سوی دیگر بیش از ۸۶ درصد مصارف آبی استان در سال ۹۸ از طریق منابع زیرزمینی تخصیص پیداکرده است. تمام این آمار‌ها که بیانگر وضعیت بحران آبی استان است.
این مقدمه آماری در حالی بیانگر وضعیت بحرانی منابع آبی زیرزمینی خراسان رضوی است که طی دو سال اخیر ما شاهد بارندگی بسیار خوبی در استان بودیم، طوری که مخازن سدهای استان را در سال ۹۸ به حجم ذخیره ۹۸۹ میلیون مترمکعبی "۶۳ درصد" رساند و این حجم امسال به بیش از ۱۲۰۸ میلیون مترمکعب رسیده است که بیانگر وضعیت بسیار مناسب ذخایر آبی سدهای استان است.
اما آن‌چه در این گزارش مورد سؤال است، نحوه و میزان استفاده از ذخایر آبی سدهای استان است. بر اساس گزارش دیگری از آب منطقه‌ای استان در خصوص وضعیت ذخایر سدهای استان، هم‌اکنون ۱۹ سد استان دارای ذخایر قابل‌توجهی آب است طوری که ۱۱ سد این مجموعه سرریز شده‌است.
اما نکته قابل توجه، نحوه استفاده از این منابع است. بر اساس این گزارش از ابتدای سال آبی ۹۹-۹۸ تاکنون از حجم ذخایر ۱۲۰۸ میلیون مترمکعبی سدهای استان تنها ۱۲۴ میلیون مترمکعب "حدود ۱۰ درصد" برای مصارف حوزه مختلف استان تخصیص پیداکرده است که ۴۶ میلیون مترمکعب آن در حوزه کشاورزی و ۷۷ میلیون مترمکعب دیگر برای تأمین آب شرب تخصیص یافته است.
سدها بدون مصارف آب شرب
اما آن‌چه قابل‌توجه است این‌که ۱۵ سد از این مجموعه ۱۹ سد مندرج در این گزارش هیچ‌گونه مصارف آب شرب ندارند و از مجموع ۱۲۴ میلیون مترمکعب مصارف آبی سدهای استان ۷۴ میلیون مترمکعب "بیش از ۵۰ درصد" مربوط به سد دوستی است که آب مشهد را تأمین می‌کند.
اما تعجب‌آور این‌که چهار سد استان شامل سد بار در نیشابور، سد دولت‌آباد در چناران، سد قره‌تیکان در کلات و سد چالیدره در طرقبه به‌رغم ذخایر حدود ۴۲ میلیون مترمکعبی هیچ‌گونه مصارفی نداشته‌اند و میزان خروجی آب این سدها در سال آبی ۹۹- ۹۸ تا به امروز "صفر" بوده است و به نوعی منابع آبی این سدها خاک می‌خورد.
علاوه بر این سد‌هایی مانند سد بام، سد کمایستان و سد دهقان با این‌که کاملاً سرریز شده‌اند، میزان مصارف آبی آن‌ها بسیار ناچیز است.
خروجی برخی سد ها صفر است
کامران داوری عضو هیئت‌علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهدگفت: سالانه حداقل ۲ متر از آب پشت سدهای خراسان رضوی تبخیر می‌شود.
او با تأکید بر این‌که باید در دوره‌هایی که ذخایر سدها افزایش می‌یابد مدیریت تخصیص منابع به سمت استفاده از این منابع آبی پشت سدها و کاهش استفاده از منابع آب زیرزمینی حرکت کند، درباره این‌که چرا بخش عمده‌ای از سدهای خراسان رضوی "۱۵ سد" بدون تخصیص آب شرب و ۴ سد بدون هیچ خروجی آبی بوده‌اند، افزود: به‌هرحال منابع آبی سطحی قابل‌اطمینان نیستند و شاید به همین دلیل است که مدیران اتکای کمتری به آن‌ها دارند.
اما متولیان تخصیص آب استان درباره دلیل کم بودن مصارف آبی سدهای استان توضیحاتی دارند، قائنی مدیر بهره‌برداری سدهای خراسان رضوی در توضیح نحوه و میزان تخصیص آب سدهای استان به خراسان رضوی گفت: همه سدهای استان قابلیت مصرف آب شرب را دارند، اما این موضوع بستگی به متقاضی دارد. درواقع اگر سدی مصرف آب شرب نداشته متقاضی برای آن وجود نداشته است.
او افزود: برخی از سدها مانند سد قره‌تیکان هنوز تحویل بهره‌برداری نشده است و بیش از ۱۷ میلیون مترمکعب آب پشت این سد است. سد دولت‌آباد قابلیت مصرف آب شرب را دارد، سد فریمان که سرریز هم شده است قابلیت مصرف آب شرب را دارد، اما متقاضی برای آن وجود ندارد.
مدیر بهره‌برداری سدهای خراسان رضوی ادامه داد: البته باید توجه داشته باشید این‌که خروجی برخی سدها صفر است به این دلیل است که در چارت تعریف‌شده، مصارف صنعتی گنجانده نشده است، مانند سد بار که مصارف صنعتی دارد. یا برخی سدها سرریز شده‌است و مردم ترجیح می‌دهند از سرریز سد استفاده کنند.
قائنی درباره تبخیر آب سدها و هدر رفت آن بیان کرد: بدون شک بخشی از آب پشت سدهای استان تبخیر می‌شود و هدر می‌رود و ما باید به دنبال متقاضیان جدید آب سدها باشیم و هرچه میزان آب پشت سدها بیشتر باشد قاعدتاً میزان تبخیر آن بالاتر خواهد بود.
نتیجه آن‌که، به دلیل نبود متقاضی، نبود شبکه‌های پایین‌دستی و قابل‌اتکا نبودن آب سدها برای مصرف‌کنندگان از یک‌سو و ضعف در مدیریت بهره‌وری از منابع آبی خراسان رضوی از سوی دیگرباعث شده است ما روزبه‌روز شاهد کسری مخازن آبی استان باشیم و آب پشت سدهای استان همچنان خاک خورده و بخار شود.
منبع:خراسان
انتهای پیام//ف.ک
