به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک، وقتی کسب علم در دانشگاهی باشد که موسس آن امام محمد باقر (شکافنده علوم) و امام جعفر صادق (بسیار راستگو) است ، نیازی به یادگیری نظریه های ساخته و پرداخته ذهن بشرو علوم ناپایدار داریم؟

 امروزه برخی افراد به گونه ای فریفته ی علوم دانشمندان غربی شده اند که گویی به کلی تاریخچه رواج علم و دانش را دربین مسلمانان و ایرانیان فراموش کرده اند. علم و دین و قانون را جدای از هم می پندارند. طبیعتا در چنین فضایی دانشمندان واقعی ناشناخته می مانند و آدمی سرگرم علوم نوین می شود بی آنکه بداند هدف واقعی از زندگی کردن چیست؟

حجت الاسلام حسن مولایی مدیرعامل موسسه انتشارات حوزه های علمیه گفت: رسانه های ما درحالیکه باید بعد علمی امام صادق(ع) را برای جامعه تبیین کرده و ریل گذاری خوبی برای آینده علمی کشور انجام دهند، متاسفانه به آن نپرداخته اند.

مولایی با تصریح اینکه جابر بن حیان پدر علم شیمی از شاگردان امام صادق(ع)  بوده و غربی ها به آن اذعان دارند، افزود: ما چه اندازه به این گذشته افتخارآمیز توجه می کنیم؟ چقدر این ها را مورد بحث و فحص قرار می دهیم؟ چقدر در این زمینه به امام صادق(ع) اقتدا کردیم؟

او ادامه داد: رسانه های ما در این زمینه خوب عمل نکرده اند درحالیکه در عصری که رقابت علمی تنگاتنگ است و جوامع اسلامی عقب ماندگی های بسیاری را دارند، باید بعد علمی امام صادق(ع) را مطرح کنیم اما رسانه های ما متاسفانه به آن نپرداخته اند و اگر هم پرداخته اند، امام صادق(ع) را از بعد علمی به مردم نشناسانده اند.

مولایی درباره علت این غفلت بیان داشت: «خبرزدگی» مهمترین دلیل و آسیب در رسانه های ماست یعنی تنها به نقل وقایع می پردازند درحالیکه رسالت رسانه این نیست. بلکه هنگامی که چالش علمی در جهان را می بینند باید در زمانه امام صادق(ع) کندوکاو کرده و شاخص ها و قله های علمی در عصر امام صادق(ع) را استخراج کرده و به جامعه امروز نشان دهند.

مدیرعامل موسسه انتشارات حوزه های علمیه تصریح کرد: ما در کنار ابعاد شخصیتی امام صادق(ع) باید به شخصیت علمی این امام همام بپردازیم و جامعه، جوانان و جهان به این بعد از زندگی پیشوای ششم شیعیان بسیار نیازمند هستند.

خیلی از گره های علمی جهان امروز در روایات امام صادق(ع) حل شده است ولی ما نتوانستیم به آنها برسیم.

علوم گذشته پوسیده شده است؟!

مسلمانان 14 گوهر ناب دارند که علم شان ثابت و تغییرناپذیر است آن هم تنها به این علت که این علم و دانش از خود خداوند که خالق همه جهان و هرچه در آن است به آنها رسیده است. ذهن می پرسد آیا با وجود این 14 دانشمند ، که با واسطه و بی واسطه به تربیت دانشمندان بزرگی پرداخته اند، چه نیازی به علوم متغیر ساخته و پرداخته ذهن بشر است؟ آیا علوم گذشتگان واقعا پوسیده شده و نیاز جوامع امروز را برطرف نمی کند یا طی قرون گذشته در اذهان ما فرو کرده اند تا خودباوری و شکوفایی را از ما بگیرند؟ علوم دنیای امروز چه قدر با علوم گذشتگان تطابق دارد؟

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت...

پیامبر اکرم امی بود. مقصود از امی بودن آن است که کتابی نمی خواند و نمی نوشت. قرآن کریم به صراحت فرموده "و لا تخطه بیمینک" یعنی تو آنرا به دستت نمی نوشتی. پیامبر اکرم نمی نوشت نه آنکه نمی توانست بنویسد. کتاب نمی خواند نه آنکه نمی توانست بخواند.اگر کسی دارای علم غیب یا علم لدنی باشد، هرچه را اراده کند خواهد فهمید. علم به معنای خواندن و نوشتن نیست. خواندن و نوشتن "سواد" است اما علم، روشن بینی و حکمت و بصیرت و آگاهی به حقایق اشیاء است.

شرایط سخت فشار بر ائمه بعد از رسول خدا

 پس از زمان رسول خدا دیگر چنین فرصتی پیش نیامده بود تا معارف اصیل اسلامی ترویج گردد، به خصوص که قانون منع حدیث و فشار حکام اموی باعث تشدید این وضع شده بود. لذا خلأ بزرگی در جامعه آن روز که تشنه هرگونه علم و دانش و معرفت بود، به چشم می‌خورد.

پس از رسول خدا (ص) بقیه معصومین  قلم به دست بوده اند، هم خودشان می نوشتند و هم اصحاب را به نوشتن ترغیب می کردند. در میان ائمه اطهار شاید امام جعفر صادق (ع) بیش از همه کتاب نوشته  و حدیث بیان کرده اند.

امام صادق با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش را گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته ‌های مختلف علمی و نقلی شاگردان بزرگی تربیت کرد.

مذهب تشیع از چه زمانی شکل گرفت؟

رئیس مذهب جعفری و ششمین پیشوای شیعیان در هفدهم ربیع الاول سال ۸۳ هجری قمری در مدینه متولد شد.نام مبارکش «جعفر» و مشهورترین لقبش، «صادق» است.

در دوران قبل از امامت، حضرت شاهد فعالیت‌های پدر خویش در نشر معارف دینی و تربیت شاگردان وفادار و با بصیرت بود. امام باقر در مناسبت‌های مختلف به امامت و ولایت فرزندش جعفر صادق تصریح فرموده و شیعیان را پس از خودش به پیروی از او فرا می‌خواند. لذا احادیث زیادی مبنی بر نص امامت حضرت صادق نقل شده است. امام صادق در سال ۱۱۴ هجری قمری پس از شهادت پدرش در سن ۳۱ سالگی به امامت رسید. دوران امامتش مصادف بود با اواخر حکومت بنی امیه که در سال ۱۳۲ به عمر آن پایان داده شد و اوایل حکومت بنی عباس.

 سلسله امویان و عباسیان مدت‌ها در حال مبارزه با یکدیگر بودند که این مبارزه در سال ۱۲۹ هجری وارد مبارزه مسلحانه و عملیات نظامی گردید. این کشمکش‌ها و مشکلات سبب شد که توجه بنی امیه و بنی عباس کمتر به امامان و فعالیت‌شان باشد. از این رو این دوران، دوران آرامش نسبی امام صادق و شیعیان بود و فرصت بسیار خوبی برای فعالیت علمی و فرهنگی آنان به شمار می‌رفت.

شرایط سیاسی و اجتماعی به امام اجازه داد تا وظیفه خود را از طریق نشر علوم و آثار اسلامی و تربیت شاگردان به انجام رساند. چرا که به علل مختلفی گروه‌ها و فرقه‌های بسیاری در اسلام پدید آمده بود و نظریات گوناگونی از قبیل جبر و تفویض و غلو به وجود آمده بود. بر امام لازم بود از فرصت استفاده کرده و حوزه درسی تشکیل دهد.

بدین ترتیب، شرایطی مناسب پیش آمد و معارف اسلامی بیش از هر وقت دیگر از طریق الهی خود منتشر گشت، به صورتی که بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه‌ها از امام صادق نقل گردیده و مذهب تشیع به نام مذهب جعفری و فقه تشیع به نام فقه جعفری مشهور گشت.

این اشتهار حکایت از نقش این پیشوای معصوم در تکمیل و تنظیم و نشر فرهنگ و معارف و دانش های شیعه دارد که تا آن زمان به صورت مدون و منظم و طبقه بندی در موضوعات مختلف اعتقادی، عبادی، اخلاقی، تربیتی، کلامی، حدیثی، تفسیری، فقهی، قضایی، سیاسی و حکومتی برای بهره وری جامع و بهینه ثبت و ضبط نگردیده بود.

امام صادق(ع) متخصص انواع علوم

گستره دانش و علوم امام وسيع و شامل بسياري از شاخه هاي علوم انساني بوده که در غالب روايات فراوان به تشنگان دانش ارائه مي گرديد، امام در برخي از رشته ها به تربيت افراد متخصص مي پرداخت و شاگردان خصوصي داشت، و برخي از دروس امام هم عمومي بود و از تمام فرقه ها در آن شرکت مي کردند. مدينه با وجود امام مرکز ثقل علمي بود و دانشجويان از هرسوي به آن روي مي آوردند و به گرمي مجالس علمي امام شيفته شده و علوم مختلف را مي آموختند. اين دانشگاه در زمان امام باقر ـ عليه السلام ـ شکل گرفت، و توسط امام صادق ـ عليه السلام ـ حفظ و توسعه شگفت انگيز يافت.

وسعت علوم و دانش های حضرت امام جعفر صادق (ع ) به علومی همچون فقه و اصول و کلام و اخلاق و تفسیر و قضا و سایر رشته های معارف اسلامی محدود نمی شد بلکه آن حضرت علاوه بر این علوم در فیزیک، شیمی، طب، نجوم، ساختمان بدن انسان، شناخت میکرب و امراض و بیماری ها مهارت داشت . چنان که در دانش های مزبور آثاری از آن پیشوای الهی ثبت و ضبط شده که شگفتی زا و نشان دهنده احاطه علمی و جامعیت دانش های آن حضرت می باشد.

آثار امام صادق(ع)

از پیشوای ششم، امام صادق علیه السلام آثار فراوانی به جای مانده که بخش مهمی از میراث روایی شیعیان را تشکیل داده است. غالب این آثار به كتابت مستقيم خود ايشان نیست بلکه روایاتی است که ایشان در مجالس درس املا فرموده و شاگردان آن حضرت نگاشته اند و اینک در تصانیف مستقل یا در خلال مجموعه های حدیثی در دسترس است. شاگردان سرشناس آن حضرت از احاديث و پاسخ هاي آن حضرت به مسائل تعداد چهارصد كتاب به رشته تحرير درآورده اند كه به دوران پس از وي به اصول اربعة مئه معروف گرديد و كليني و شيخ صدوق و طوسي در نوشتن كتاب هاي خود (اصول کافي، من لايحضر، تهذيب، استبصار) آنها را مرجع خود قرار داده اند.

۱.نامه امام صادق علیه السلام به نجاشى

۲.رساله اى که در كتاب خصال نقل شده

۳.توحید مفضل

۴.كتاب اهليلجة

۵.كتاب مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة

۶.رساله آن حضرت خطاب به يارانش

۷.رساله امام به پيروان درباره شيوه راى و قياس

۸.رساله آن حضرت درباره غنايم و وجوب خمس در آن ها

۹.سفارش امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب

۱۰.سفارش آن حضرت به ابوجعفر محمد بن نعمان احول

۱۱.رساله اى كه برخى از شيعيان آن را نثرالدرر ناميده اند

۱۲.سخنان آن حضرت در وصف محبت اهل بيت علیهم السلام و توحيد و ايمان و اسلام و كفر و فسق

۱۳.رساله آن حضرت درباره وجوه معيشت و كسب و كار بندگان و وجوه اخراج اموال

۱۴.رساله آن حضرت در احتجاج بر صوفيه كه آن حضرت را از طلب رزق و روزى نهى مى كردند

۱۵.گفتار آن حضرت درباره خلقت انسان و تركيب او

۱۶.كلمات قصار آن حضرت

۱۷.منابع

سرنوشت 4000 فارغ التحصیل دانشگاه اهل بیت چه شد؟

امام با استفاده از سه راه به تربیت شاگرد پرداخت:

اول؛ تشکیل مجالس درس عمومی که در آن همه اعم از شیعه و اهل سنت شرکت می‌کردند؛
دوم؛ مجالس خصوصی که اغلب در منزل امام (علیه‌السّلام) تشکیل می‌شد و در آن فقط خواص شرکت می‌کردند.
سوم؛ شاگردانی چون هشام بن حکم، مفضل بن عمر، محمد بن مسلم ثقفی، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، جابر بن حیان و. ...

 تعداد شاگردان امام را تا چهار هزار نفر نوشته اند.

بسيارى از پرورش‌يافتگان مكتب امام صادق علیه‌السلام خود از دانشمندان و بزرگان فقهای زمان خود بوده‌اند. ذیلاً من باب نمونه به تعدادی از این افراد اشاره می‌‌نماییم:

از اين عده مى‌ توان به كسانى همچون زرارة بن اعين و دو برادرش بكر و حمران، جميل بن صالح و جميل بن دراج و محمد بن مسلم طائفى و بريد بن معاويه و هشام بن حكم و هشام بن سالم و ابوبصير و عبيدالله و محمد و عمران حلبى و عبدالله بن سنان و ابوالصباح كنانى و بسيارى ديگر از فضلا اشاره كرد.

ابن خلكان در شرح حال امام صادق علیه‌السلام می نويسد: شاگرد او ابوموسى جابر بن حيان صوفى طرسوسى است. كتابى در هزار ورق تاليف كرده و رساله هاى جعفر صادق علیه‌السلام را كه پانصد رساله است در آن فراهم آورده.

جمیل بن دراج از ديگر خواص امام بوده است و روايت است که حضرت اسراري را به وي مي‌‌آموخت که به ديگران تعليم نمي‌‌داد.

ليث بن البخترى از شاگردان امام صادق و امام باقر علیهم‌السلام بوده و امام صادق علیه‌السلام او را از ارکان زمين و از دانشمندان معرفي مي‌‌کند.

هشام بن حكم از بزرگترين متکلمين شيعه و از اصحاب امام صادق علیه‌السلام بود. جایگاه او در نزد امام صادق علیه‌السلام تا حدی است که در مورد او می‌‌فرماید: هشام بن حکم مراقب و نگهبان حق ما و مؤید صدق ما و نابودکننده نظرهای باطل دشمنان ماست. کسی که از او پیروی کند، از ما پیروی کرده است و کسی که با او مخالفت کند با ما مخالفت ورزیده است.

جابر بن يزيد جعفي از خواص امام باقر علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام بوده است. از امام صادق علیه‌السلام در مورد او نقل شده است که همانا او را جابر نامیدند زیرا كمبودهای مؤمنین را با دانش خویش جبران می‌‌كند و اوست دریائی بیكران و بابی از علم در عصر خویش.

حمران بن اعين شيبانى برادر زراره است كه از حواريين حضرت امام محمدباقر علیه‌السلام و امام جعفرصادق علیه‌السلام بشمار رفته و حضرت امام باقر علیه‌السلام به او فرموده كه تو از شيعه مايى در دنيا و آخرت.

ابان بن تغلب؛ ابو حمزه ثمالى؛ عبدالرحمن بن حجاج بحلي؛ معلى بن خنيس بزّاز كوفى؛ معاذ بن كثير الكسائى الكوفى؛ محمّد بن على بن نعمان كوفى؛ فيض بن المختار كوفى؛ هشام بن محمّد السّائب الكلى ابوالمنذر؛ عمران بن عبداللّه بن سعد اشعرى؛ عبداللّه بن ابى يعفور؛ صفوان بن مهران؛ حريز بن عبداللّه سجستانى؛ اسحاق بن عمّار صيرفى؛ محمد بن ابي‌عمير؛ بهلول؛ مفضل بن عمر جعفی؛ يونس بن ظبيان كوفى .

تلاش هاي علمي امام را در چندين بعد مي توان بررسي کرد: حفظ ميراث و دستاوردهاي گذشته، تدريس انواع علوم، تربيت شاگردان متخصص در رشته هاي مختلف، مناظرات علمي، تدوين آثار توسط شاگردان با تاکيد امام و تبيين درست شريعت اسلام و تفسير قرآن و...

سرانجام امام جعفر صادق(ع)

سرانجام منصور دوانیقی به وسیله انگوری که آن را به زهر آلوده کرده بود، امام صادق (علیه‌السّلام) را مسموم کرد و آن امام همام در سن شصت و پنج سالگی مظلومانه به شهادت رسید و پیکر پاکش را در قبرستان بقیع کنار قبر پدرش امام محمد باقر (علیه‌السّلام) به خاک سپردند. خلفای عباسی امامان را حذف فیزیکی کردند اما نتوانستند راه آنان را خاموش کنند چنانکه می بینیم حقیقت طلبان از سراسر جهان روز به روز با گنجینه های واقعی علم و دانش آشنا می شوند.

آشنایی با نظرات دانشمندان دیگر مکاتب در حد تعادل بد نیست اما نه اینکه تمام عمرمان را صرف آن کنیم چرا که امام علی (ع) فرمودند:

اهل بیت ستون های استوار اسلام و پناهگاه امن برای مردمند، حقّ به وسیله آنها به جایگاه خویش باز می گردد و باطل از ریشه کنده می شود. اهل بیت پیامبر(ص) چنان که سزاوار است، دین حقّ را شناخته و بدان عمل کردند، نه آنکه شنیدند و حکایت کردند؛ زیرا راویان دانش بسیار، امّا حفظ کنندگان و عمل کنندگان به آن اندک اند.

انتهای پیام / م