به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، توجه به قلم در ایران قدمتی دیرینه دارد و قدمت آن به ایران باستان بازمی گردد. سیزدهم تیرماه یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان بود برای این روز آیین‌های مخصوصی برگزار می‌شد از جمله آن‌ها پاسداشت قلم بود.

یکی از دلایلی که در ۱۳ تیرماه قلم را پاس می‌داشتند این بود که در این روز هوشنگ از پادشاهان پیشدادیان ایران نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان راگرامی داشت مردم این روز را جشن گرفتند و این جشن به پاس قلم به جای ماند.

از جمله دلایل دیگر برای نامگذاری ۱۳ تیر به نام روز قلم این بود که این روز؛ روز ستاره عطارد کاتب ستارگان است. در اشعار فارسی با مثال‌های فراوانی روبرو می‌شوید که عطارد را کاتب، انشاکننده یا نویسندۀ سیارات دانسته‌اند. ازجمله بیت زیر از دیوان حافظ شیرازی:‌

ای که انشای عطارد صفت شوکت توست
عقل کل چاکر طغراکش دیوان تو باد
(دیوان حافظ، غزل شماره ۱۰۸)

یا این بیت از غزلیات شمس:
عطارد را همی‌گفتم به فضل و فن شدی غره
قلم بشکن بیا بشنو پیام نیشکر باری
(غزلیات شمس، غزل شماره ۲۵۲۶)

اینکه چرا عطارد را کاتب ستارگان می‌دانسته‌اند، در ظاهر به نام دیگر این سیاره برمی‌گردد عطارد را در گذشته به نام «تیر» نیز می‌شناخته‌اند به همین دلیل روز تیرگان، یعنی همان شب سیزدهم تیرماه را روز مخصوص سیارۀ تیر همان عطارد می‌نامیدند. احتمالاً این نام‌گذاری  با جشن تیرگان و به رسمیت شناختن کاتبان به وسیلۀ هوشنگ هم بی‌ارتباط نبوده است.

همچنین گفته می‌شود آرش کمانگیر در همین روز سیزدهم تیرماه به قلۀ دماوند رفت، تیر در چلۀ کمان گذاشت و به سمت توران پرتاب کرد. تیری که یک شبانه‌روز در راه بود تا در نهایت بر درخت گردویی نشست و مرز ایران و توران را مشخص کرد.

پس از انقلاب نیز نویسندگان و شاعران سرشناسی، چون محمدعلی سپانلو پیشنهاد دادند سیزدهم تیرماه را روز قلم و نویسنده بنامند تا این‌که انجمن قلم ایران چهاردهم تیرماه را روز قلم نامید. با این حال این مناسبت هنوز چندان در میان مردم و حتی اصحاب قلم و اندیشه شناخته‌شده نیست.

بیشتر بخوانید:

• پای درد دل نویسندگان در روز قلم/ گلایه‌های دنباله‌دار از گرانی کاغذ و صنعت نشری که فلج شده!

قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسان‌ها و بیان کننده اندیشه و شخصیت صاحب آن است. قلم، زبان دوم انسان هاست. هویت، چیستی و قلمرو قلم بسیار گسترده‌تر از آن است که در بیان بگنجد. هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. تجربه‌های تلخ وشیرین تمدن‌ها با نوشتن ماندگار می‌شوند.

هر کس می‌تواند قلمی را بین انگشتانش بفشارد و به او فرمان دهد بنویس. هر آنچه را از مخیله صاحب انگشت تراوش می‌کند، بنویسد. قلم، تخریب می‌کند. می‌سازد. واقعیت‌ها را آشکار، آشکار‌ها را نهان می‌کند. به واقع قلم، معجزه‌ای جاودان است.

سوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» در جایی که خداوند، صاحب هستی به آفریده‌ای از آفریده‌های خود قسم یاد می‌کند، بشر در چه جایگاهی می‌تواند از ارج و منزلت آن سخن براند.

در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا صلی الله علیه و آله با مبدأ هستی در غار حرا، سخن از قلم به میان می‌آید، تا جایی که خداوند خود را این گونه معرفی می‌کند: «الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن که با قلم آموخت.»

قلم با همه جایگاهی که در ایران باستان و اسلام دارد هنوز در میان مردم ما مهجور است هنوز مردم ما با آنچه با قلم نوشته می‌شود یعنی همان کتاب دوست نیستند و با بی مهری به آن می‌نگرند. اگر کتاب و قلم نبود دانش بشری باید سینه به سینه منتقل می‌شد و بشر به پیشرفت‌های امروزش دست نمی‌یافت. بشر پیشرفت‌های امروزش را مرهون قلم‌هایی است که نوشتند اندیشه‌هایی است که به رشته تحریر درآمدند بر ورق جاری شدند و در طول تاریخ حفظ شدند.

نویسندگان امروز حافظ بخشی از آن چیزی هستند که آیندگان می‌خواهند درباره آن بدانند. نویسندگان امروز حافظ فرهنگی هستند که ازنسل‌های پیش به ما رسیده است و منتقل کننده فرهنگی هستند که امروز در جامعه ما جاری است با کتاب ماحصل کارِ اهالی قلم مهربان‌تر باشیم به بهانه‌ روز قلم به سراغ کتاب‌هایی برویم که در کتابخانه هایمان خاک می‌خورند و گرد غبار از چهره شان بگیریم و به آن‌ها سلام بدهیم. با آن انس بگیریم

انتهای پیام/