به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، حبیب‌الله مسعودی فرید معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در نشست خبری که امروز (سه‌شنبه ۱۷ تیرماه) برگزار شد، در خصوص وضعیت کودکان کار و خیابان، اظهار کرد: آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی در سال ۸۴ در هیأت دولت تصویب شد. همچنین در سال ۷۸ برنامه توسعه ششم نیز اهداف کمی را برای میزان پذیرش کودکان کار و خیابان قرار داد که در ماده ۸۰ هم سازمان بهزیستی مکلف شده با همکاری سایر دستگاه‌ها در این خصوص اقدام کند.

فرید با اشاره به اینکه طرح‌های مختلفی تاکنون برای اجرای این برنامه دنبال شده است، افزود: دو نکته که در مورد همه مسائل اجتماعی باید مطرح شود و مورد توجه باشد، این است که تصویر آسیب‌های اجتماعی به مرور زمان با عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ممکن است تغییر کند، برای مثال در سال ۸۴ عمده کودکان خیابانی در کشور ایرانی بودند، اما به مرور زمان و در سال‌های اخیر ۵۵ درصد کودکان کار و خیابان که جذب شده بودند غیر ایرانی‌ هستند که این میزان در تهران به بیش از ۸۰ درصد رسید.

وی با بیان اینکه برای اینکه چرخه آسیب را متوقف کنیم باید فرآیند ساماندهی و توانمندسازی را تا انتهای آن انجام دهیم، ادامه داد: در حوزه مسائل اجتماعی بخشی تحت عنوان شناسایی و جذب وجود دارد، اما بعد باید با اقدامات توانمندسازی باید کاری کنیم دوباره شاهد ورود فرد به خیابان نباشیم.

فرید با بیان اینکه برای حل این موضوع نمی‌توان نسخه واحدی داد، تصریح کرد: این کودکان از خانواده‌های متنوعی هستند و به دلایل متعدد مثل فقر یا از کار افتادگی سرپرست، اعتیاد والدین یا بهره کشی و کرایه شدن وارد چرخه کار شده‌اند. برای هر کدام از این موارد باید نسخه خاص هر فرد را تجویز کنیم که همان «مدیریت مورد» است.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه با هر گونه کار کودک زیر ۱۵ سال به ویژه کودک فعال در زباله‌گردی مخالفیم، تصریح کرد: زباله گردی بدترین شکل کار کودک است، چراکه کودکی که باید آموزش ببیند، سبک زندگی را بیاموزد و کودکی کند، در خیابان جایگاه بزرگسال را می‌گیرد و با اینکه جسم و روانش کودک است، وارد بزرگسالی می‌شود که عوارض جبران نشدنی زیادی دارد و این مورد در مورد کودکان زباله گرد خیلی مهم‌تر است. 

فرید افزود: طبق قوانین بین المللی، کار کودک برای سنین ۱۵ تا ۱۸ سال اشکال ندارد، البته منظور کاری است که به روان و جسم و شخصیت کودک آسیب نزند.

فرید به چالش‌های اصلی مقابله با کار کودکان اشاره کرد و گفت: در یک بخش کودکانی هستند که به طور غیرمجاز وارد کشور می‌شوند، یعنی هر چقدر به کودکان خدمات دهیم، اگر بخش ورودی متوقف نشود تعداد آن‌ها افزایش می‌یابد و در این حالت سیستمی که فکر پیشگیری نباشد، کمر خم می‌کند یا کیفیت کارش پایین می‌آید.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه معتقدیم وجود کودک در خیابان مساوی کودک آزاری است و کودک نمی‌تواند به ظرفیت‌های بالقوه خودش برسد، تصریح کرد: بسیاری از کودکان هویت مشخصی ندارند، یعنی یا اسناد هویتی ندارند یا اسامی مشابه دارند یا هر بار اسم جدیدی را عنوان می‌کنند. به همین دلیل بر اساس اسم و ... نمی‎توان کاری کرد، اما با استفاده از احراز هویت مثل «اسکن عنبیه» می‌توان کاری کرد که کودکی که وارد بهزیستی شده است و بعدا خارج می‌شود، در صورتی که او را مجددا مشاهده کردیم بدانیم این کودک کدام کودک است و از اول چرخه را شروع نکنیم.

فرید ادامه داد: چالش دیگر در خصوص اتباع است. تقریبا از کودکان غیر ایرانی که وارد سیستم بهزیستی می‌شوند بیش از ۷۰ درصد اوراق هویتی ندارند یا اوراق هویتی آن‌ها معتبر نیست. در واقع یا عبور یا حضور غیر مجاز دارند. طی جلساتی با اداره اتباع خواستیم تا آن‌ها را تعیین تکلیف کنند. به هر حال کودکی که وارد شده است نباید مورد استثمار و بهره کشی قرار گیرد. ما نباید شاهد این برده داری نوین باشیم و کاری نکنیم.

بیشتر بخوانید

• محو کار کودکان، نیازمند ائتلاف فراگیر اجتماعی است

• ۸۰ درصد کودکان کار اتباع خارجی هستند/ اختصاص دو ساختمان برای نگهداری کودکان کار و خیابانی در تهران

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه اگر اداره اتباع با سرعت لازم کار را انجام ندهد دوباره ما دچار اشکال می‌شویم، گفت: مراکزی که ما برای نگهداری موقت داریم حداکثر سه هفته کودک می‌تواند آنجا باشد، اگر فرآیند به درستی انجام نشود، کار ما دچار اختلال می‌شود.

مسعودی فرید در ادامه به توانمندسازی کودکان اشاره کرد و توضیح داد: اگر این افراد ایرانی و مقیم مجاز هستند باید خدمات توانمندسازی دریافت کنند. اگر فردی غیرمجاز باشد، در همه جای دنیا کسی روی توانمندسازی اقتصادی او کار نمی‌کند. ابتدا بحث غیر مجاز بودن او باید حل شود و سپس خدمات را دریافت کند. مسأله حضور مجاز این افراد در کشور باید حل شود تا خدمات ماندگارتری را ارائه دهیم؛ اما خدمات اولیه مثل غرباگری را برای همه انجام می‌دهیم.

وی با بیان اینکه کودکان در سه دسته ایرانی، اتباع مجاز به اقامت یا غیرمجاز هستند، افزود: اتباع غیرمجاز به سمت اداره اتباع می‌روند، اما بقیه کودکان وارد فرآیند توانمندسازی می‌شوند. مشکل قبلی ما این بود که توانمندسازی به طور کامل انجام نمی‌شد که عمدتا به دلیل کمبود منابع مالی بود. با رایزنی انجام شده با سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور توانستیم بودجه‌ای را در این خصوص دریافت کنیم.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تأکید بر اینکه به هیچ وجه با روش‌های ضربتی موافق نیستیم، هر چند معتقدیم جای کودک در خیابان نیست، گفت: منظور این نیست که فقط کودک را نبینم، بلکه کودک کاری نباید وجود داشته باشد که او را ببینم. به این ترتیب با همکاری سمن‌ها نسبت به شناسایی و جذب کودکان اقدام می‌کنیم. با ناجا و سایر نهاد‌های امنیتی هم هماهنگی شده تا در خصوص باند‌هایی که بهره کشی می‌کنند، اقدامات لازم را انجام دهند.

مسعودی فرید با بیان اینکه چند مرکز در تهران برای غربالگری و نگهداری کودکان آماده شده‌اند، گفت: سمن‌ها کودکان را شناسایی می‌کنند و گزارش اولیه تهیه می‌شود. این کودکان جذب می‌شوند یعنی ابتدا بررسی مددکاری شده و توسط پزشک معاینه می‌شوند تا اگر بیماری داشتند به بیمارستان ارجاع شوند. در خصوص افراد ایرانی و غیر ایرانی مجاز نیز با خانواده تماس گرفته می‌شود که با تعهد و برنامه توانمندسازی کودک را به خانواده تحویل می‌دهیم که همزمان فرآیند توانمندسازی خانواده هم صورت می‌گیرد.

وی با بیان اینکه اگر کودک بالای ۱۵ سال بود هم با سازمان فنی و حرفه‌ای صحبت شده تا اگر ممکن باشد شغل مناسبی را در اختیار کودک قرار دهیم، اظهار کرد: افرادی که غیر ایرانی هستند و اجازه اقامت ندارند هم وارد مرکز ساماندهی موقت می‌شوند. این مراکز تجهیز شده و مناسب و دوستدار کودک هستند. مسئولان اداره اتباع قول داده‌اند که وضعیت خانواده مشخص شود و اگر لازم است به کشور خودشان برگردانده شوند.

به گفته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تعداد زیادی از اتباع غیر ایرانی هم هستند که به شکل خانوادگی برای انجام کار خیابانی و زباله گردی وارد ایران شده‌اند.

مسعودی فرید با تأکید بر اینکه سیاست مهاجرتی ما باید سیاست شفافی باشد، تصریح کرد: برای مثال کشور‌های دیگر به دنبال سرمایه گذاری، اجازه رسمی کار یا پذیرش تحصیلی یا فرد نخبه هستند، یعنی همه کشور‌ها سعی می‌کنند فرد مهاجر برای کشورشان ارزش افزوده داشته باشد، اما در کشور ما اگر وضع رها باشد و حتی عده‌ای حتی به طور مجاز وارد شوند و دیگر کشور را ترک نکنند فشار این کار به بهزیستی وارد می‌شود و اگر روند ادامه پیدا کند حد توقفی برای آن وجود ندارد.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه یک بخش مهم برای موضوع همکاری مردم است، توضیح داد: حس ترحم و انسان دوستی مردم گاهی موجب تشدید این موضوع می‌شود. براساس پژوهش انجمن حمایت از حقوق کودکان در مورد زباله‌گردی گفته شد که ۲.۵ تا ۳ درصد از سود ناشی از زباله گردی به کودک می‌رسد و بقیه آن به واسطه‌ها و ... می‌رسد. این کار یک برده‌داری نوین است و از مردم خواهش می‌کنم از دادن پول به کودکان پرهیز کنند. می‌توانند به آن‌ها خوراکی بدهند، اما دادن پول موجب تشدید سوء استفاده از کودکان می‌شود.

مسعودی فرید با بیان اینکه مهم این است که نه پول به کوکان بدهیم و نه به آن‌ها توهین کنیم، توضیح داد: این کودکان به ویژه اتباع بیگانه هیچ تقصیری ندارند و شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور مبدأ موجب حضور آن‌ها شده است.

وی با بیان اینکه در سال ۹۸ در مجموع ۱۲ هزار کودک کار توسط بهزیستی پذیرش شده است، گفت: ۵۵۰۰ کودک در مرکز شبانه روزی و ۶۵۰۰ نفر هم در ۶۱ مرکز روزانه در کشور پذیرش شدند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: براساس مطالعات جهانی روی اثر بخشی مداخلات انجام شده، دو رویکرد در تمام دنیا در بخش دولتی و غیردولتی وجود دارد. یک مداخله عمدتا مبتنی بر کاهش آسیب است که از آن تحت عنوان رویکرد «خیریه‌ای» یاد می‌شود براساس آن باید به سمت کاهش آسیب برویم یعنی به کودک در خصوص تأمین بهداشت، تحصیل یا تغذیه صرفا کمک می‌شود. براساس انتقادات به این رویکرد، روش مذکور منجر به برون رفت از قضیه کار کودک نمی‌شود، بلکه فرد در تله خیابانی بودن گیر می‌کند، به طوری که یک کودک زباله گرد ۱۲ ساله تبدیل به یک نوجوان زباله‌گرد ۱۶ ساله می‌شود، البته شاید بعضی از این روند بیرون بروند، اما روند شایع و درستی نیست.

مسعودی فرید با بیان اینکه رویکرد دیگر «توسعه محور» یا «پیشرفت محور» است، افزود: این رویکرد معتقد است کاری کنیم که کودک از چرخه کار کودک رها شود، یعنی کودک باید با توانمندسازی عجین شود، البته اگر فاز اولیه با کاهش آسیب باشد که کودک سواد یاد بگیرد و تغذیه مناسب شود و ... مشکلی ندارد، اما نه اینکه ۵ - ۴ سال سر چهارراه کار کند.

وی افزود: رویکر توسعه محور معتقد است شاید در بازه کوتاه با کاهش آسیب برای شناسایی و جلب اعتماد عمل کنیم، اما حتما باید به سمت فرآیند توانمندسازی برویم. بهزیستی روی رویکرد دوم تأکید دارد، به طوری که مراکز روزانه محلی برای کاهش آسیب ابتدایی باشد، اما در عین حال همه کودکان وارد چرخه توانمندسازی شوند.

وی در ادامه به اقدام شهرداری تهران در خصوص بحث منع به کارگیری کودکان در زباله‌گردی اشاره کرد و گفت: براین اساس پیمانکارانی که از کودکان استفاده کنند در قرارداد آن‌ها تجدید نظر می‌شود.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور افزود: برای کودکان کار شاغل در کارگاه‌ها هم جلساتی با وزات کار داشتیم که بازدید‌های بازرسان کار از کارگاه‌ها انجام شود. آیین نامه ساماندهی کوکان کار هم در حال بازنگری است و ابتدا در کمیسیون اجتماعی دولت مطرح شد و بعد به سازمان امور اجتماعی وزارت کشور رفت که بازنگری شده است که بعد از بررسی شورای اجتماعی کشور اجرا می‌شود، البته نگاه آیین نامه در برنامه جدید لحاظ شده است.

مسعودی فرید با بیان اینکه در تهران ۶۰۰ کودک کار دارای خانواده ایرانی شناسایی شده و فرآیند توانمندسازی آن‌ها شروع شده است، گفت: توزیع بسته‌های بهداشتی به کودکان در ایام کرونا در چهارراه‌ها و مراکز حضور آن‌ها انجام شد. همچنین شایعاتی در بین کودکان بود که آن‌ها کرونا نمی‌گیرند، اما بعدا با آموزش‌ها روشن شدند که آن‌ها هم مبتلا می‌شوند و حتی اگر بیماری شدید نگیرند ممکن است به خانواده‌شان منتقل کنند. این بسته‌ها هر دو هفته با فاصله زمانی یا به مرور توزیع می‌شود و در تهران ۴۰ هزار بسته ققط توسط بهزیستی توزیع شده است.

وی در پاسخ به سوال یکی از خبرگزاری‌ها در خصوص اصلاح نحوه برخورد با کودکان کار در مراکز بهزیستی و پرهیز از رفتار توأم با خشونت با کودکان تصریح کرد: امسال دو کار عمده انجام دادیم که یکی تجهیز و بهسازی مراکز نگهداری کودکان است، به طوری که تبدیل به محیط‌های دوستدار کودک شوند و همچنین آموزش مجدد همکاران بهزیستی است که تأکید کردیم که رویکرد‌ها باید دوستدار کودک و اقداماتی که انجام می‌دهند، درست باشد. برخورد‌ها اصلاح شده و نسبت به تخلفات نیز چشم پوشی و مسامحه نمی‌کنیم.

وی افزود: اصلاحات روی بخش ورود کوکان انجام شده است، تا کنون از سوی اداره اتباع اقدام موثری ندیده بودیم، اما امسال قول دادند کاری که باید را انجام دهند.

مسعودی فرید در ادامه به موضوع خرید و فروش نوزادان نیز اشاره کرد و گفت: موضوع خرید و فروش نوزادان جرم است و باید به همه مردم اطلاع رسانی شود. ما هم در کنار پلیس فتا اگر موردی را ببینیم به نهاد‌های امنیتی اطلاع می‌دهیم و طبق قانونی که وجود دارد برخورد با افراد صورت می‌گیرد تا اثر بازدارنده داشته باشد.

وی افزود: نوزادانی که شناسایی می‌شوند با صدور حکم قاضی تعیین تکلیف خواهند شد. یعنی یا وارد خانواده سببی و نسبی خودشان می‌شوند یا به بهزیستی می‌آیند و حتی به فرزندخواندگی می‌روند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در خصوص وضعیت رسیدگی به مادران باردار معتاد گفت: قرار بود نوزادان مادران باردار معتاد بعد از زایمان مرخص نشود، مگر اینکه به اورژانس اجتماعی اطلاع داده شود و سپس تعیین تکلیف شوند. حتی خانواده‌ای که می‌خواهد کودک را برگرداند باید پیگیری شود و همکاران گزارش مددکاری تهیه کنند که وقتی نوزاد را دادیم شرایط همچنان مساعد باشد.

مسعودی فرید ادامه داد: سازمان بهزیستی مرکز نگهداری از مادر و کودکی هم ایجاد کرده است که مادران باردار بی خانمان در آن نگهداری می‌شوند تا مادر در سلامت کامل باشد. خود NGOهای فعال معتقدند که از نظرشان ۹۰ درصد فروش نوزاد مادران باردار دارای اعتیاد کاهش پیدا کرده است.

انتهای پیام/