به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، یکی از ملاحظات شدید امنیتی در وقوع نزاع و جنگ‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، دغدغه استفاده از سلاح شیمیایی است که متأسفانه بر خلاف سلاح اتمی، در اختیار بیشتر کشور‌های جهان است. به جرأت می‌توان گفت سلاح‌های شیمیایی تنها سلاح‌های جنگی هستند که بیشترین و قدیمی‌ترین معاهدات بین‌المللی برای منع کاربرد آن وجود دارد. به دلیل ماهیت غیرانسانی و وحشیانه این گونه سلاح‌ها، از قرن‌ها پیش که از سلاح‌های شیمیایی در شکل ابتدایی آن و در جنگ‌ها استفاده می‌شد، قرارداد‌های مختلفی برای ممنوع ساختن آن شکل گرفت.

آثار فوق العاده مخرب استفاده از این سلاح بر روی محیط و انسان‌ها و به طور ویژه افراد بی دفاع و غیرنظامی، سازمان‌های بین المللی را بر آن داشت تا به سمت و سوی کنوانسیون منع سلاح شیمیایی بروند و بر این اساس کشور‌ها را ملزم کنند که تحت هیچ شرایطی از سلاح‌های شیمیایی استفاده نکنند.

بیشتربخوانید

• تاریخچه استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ‌ها به ویژه رژیم بعثی عراق در جنگ تحمیلی

بدیهی است که اینگونه محدودیت‌ها نیازمند پیش بینی دقیق ضمانت اجرا خواهد بود، زیرا هستند افراد یاغی و دولت‌هایی که علی رغم محدودیت‌ها و اعمال فشار بین‌المللی اقدام به کاربرد سلاح شیمیایی می‌کنند، بخشی از این ضمانت اجرا‌ها از طریق ICC و تحت شمول قرار دادن صلاحیت‌های این مرجع است و بخش دیگری را نیز خود سازمان ملل از طریق شورای امنیت با وضع تحریم و محدودیت و یا اقدام نظامی با توجیه دکترین مسئولیت حمایت و اقدام بشردوستانه به دوش می‌کشند.

محکومیت صدام برای اقدام شیمیایی علیه ایران

بی‌توجهی محافل بین‌المللی در مورد نقض قوانین منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی به دلیل تمایل موجود برای حمایت از رژیم عراق با هدف غلبه این کشور بر ایران، وضعیت غیرقابل تحملی را به وجود آورد. در واقع تلفات ناشی از به‌کارگیری این سلاح‌ها و تأثیرات روانی آن، قدرت دفاعی ایران را تحت تأثیر قرار داده بود.

عراق با درکی که از این مسأله داشت، در عملیات بدر، بیش از گذشته از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد، به طوری که تنها در طول مدت پنج روز (از ۲۲ تا ۲۷ اسفند ۶۳) بیش از ۳۰ مورد از انواع سلاح‌های شیمیایی را مورد استفاده قرار داد.

ابعاد گسترده ناشی از استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی، به تدریج توجه افکار عمومی را به خود معطوف کرد تا این که دبیرکل وقت سازمان ملل متحد نیز پس از دیدار با نمایندگان ایران و عراق، استفاده از سلاح‌های شیمیایی را محکوم کرد.

در وضعیت جدید، سرانجام شورای امنیت طی بیانیه‌ای و با اجتناب از صدور قطعنامه، در ششم اردیبهشت ۱۳۶۴ برابر با ۲۵ آوریل ۱۹۸۵ کاربرد سلاح‌های شیمیایی توسط عراق را محکوم کرد.

سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW)

از زمان امضا شدن کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی تا لازم الاجرا شدن آن (۱۹۹۷-۱۹۹۳ میلادی) مسئولیت فراهم کردن ساز و کار‌های اجرایی شدن کنوانسیون و چگونگی آن به عهده کمیسیون مقدماتی بود که در لاهه استقرار داشت. با لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون در سال ۱۹۹۷میلادی مسئولیت حسن اجرای مفاد کنوانسیون از جمله برنامه‌های راستی آزمایی و بازرسی‌ها و آموزش بازرسان و سایر امور اجرایی کنوانسیون به عهده سازمانی تحت عنوان «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW)» گذاشته شد که مقر آن در شهر لاهه هلند بوده و محل دائمی اجلاس‌های سالیانه و سایر اجتماعات رسمی کشور‌های عضو کنوانسیون است.

تاریخچه کاربرد سلاح‌های شیمیایی

هرچند که مواد سمی و کشنده حتی در جنگ‌های باستان برای از پا درآوردن دشمن مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما کاربرد وسیع سلاح‌های شیمیایی به شکل مدرن آن در جنگ اول جهانی رخ داد. در روز ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ میلادی که به عنوان «روز تولد جنگ شیمیایی» نام گرفت. در شهر «ایپر» بلژیک، ارتش آلمان با استفاده از کپسول‌های محتوی گاز خفه کننده «کُلُر» هزاران نفر از سربازان متفقین را در جبهه مخالف از پای درآورد و از آن پس طرفین درگیر به صورت مکرر و در مقیاس وسیع از انواع سلاح‌های شیمیایی علیه یکدیگر استفاده کردند.

در طول همین جنگ بود که برای اولین بار عامل شیمیایی ناتوان کننده خردل (سولفور موستارد) که به عنوان عامل تاول زا نیز شناخته می‌شود توسط ارتش آلمان مورد استفاده واقع شد.

تلفات هولناک سلاح‌های شیمیایی در جنگ اول جهانی فوق تصور بود؛ یک میلیون مصدوم و بیش از ۹۰ هزار کشته که حاصل بکارگیری حدود ۱۲۴ هزار تن انواع سلاح‌های مهلک و ناتوان کننده شیمیایی بود.

هرچند با امضای پروتکل ۱۹۲۵ ژنو، کاربرد این سلاح‌ها بعد از جنگ جهانی ممنوع اعلام شد، اما در فاصله بین دو جنگ جهانی بسیاری از کشور‌های دنیا به توسعه، تولید و انباشت سلاح‌های شیمیایی ادامه دادند. با این حال با کمال تعجب در طول نبرد‌های خونین جنگ دوم جهانی (۱۹۴۵-۱۹۳۹) از سلاح شیمیایی استفاده نشد که شاید دلیل آن هراس از مقابله به مثل کشور‌های طرف جنگ و غیرقابل کنترل بودن عواقب و تلفات ناشی از این سلاح‌های مخوف بود (برخی مورخان معتقدند از آنجا که هیتلر خود در جنگ اول جهانی هنگامی که در ارتش آلمان خدمت می‌کرد در اثر مصدومیت با گاز خردل آسیب دید و به دلیل تجربه تلخ صدمات ناشی از این سلاح‌ها از کاربرد آن در جنگ دوم جهانی امتناع کرد.)

هرچند در طول سال‌های بین دو جنگ و پس از جنگ دوم جهانی در برخی نقاط دنیا به صورت محدود از سلاح‌های شیمیایی استفاده شد، اما درعمل تا پیش از تجاوز عراق به ایران از این سلاح‌ها به صورت وسیع در هیچ جنگی استفاده نشد.

منبع: ایسنا

انتهای پیام/