به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، یزد، استانی با اقلیم خشک است که به دلیل کم آبی، صرفه جویی و تلاش برای حفظ منابع آب در آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از بخش‌هایی که مصرف آب زیادی دارد بخش کشاورزی است؛ بنابراین تلاش می‌شود تا با به کارگیری روش‌های مختلف، میزان مصرف آب در این بخش کاهش یابد.

در سال‌های اخیر استفاده از روش‌های تحت فشار در آبیاری، به منظور صرفه جویی در مصرف آب بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از این رو بررسی جایگاه و اولویت این روش‌ها در آبیاری فضای سبز شهری و محاسن و معایب آن، حائز اهمیت است.

۷۰ درصد فضای سبز شهر یزد با روش‌های تحت فشار آبیاری می‌شوند

علیرضا سرخی زاده، معاون فضای سبز شهرداری یزد در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، گفت: با توجه به کمبود منابع آبی در استان و مشکلاتی مانند گرمی هوا استفاده از روش‌های آبیاری تحت فشار در اولویت قرار گرفته و تلاش می‌شود حتی الامکان از این روش‌ها در آبیاری فضای سبز استفاده شود. در مناطقی نیز که امکان آبیاری با روش‌های تحت فشار وجود ندارد، به ناچار از روش‌های غرقابی استفاده شده است.

سرخی زاده افزود: در مجموع ۷۰ درصد از فضای سبز شهری با استفاده از روش‌های تحت فشار آبیاری می‌شود. در مسیر‌هایی نیز که امکان انشعابات آب شهری نبوده مخازنی تعبیه شده و به وسیله تانکر آب به مخازن منتقل شده و در آبیاری قطره‌ای مورد استفاده قرار گرفته است.

او ادامه داد: آبیاری تحت فشار روش‌های مختلفی دارد. گاهی آبیاری به وسیله پمپ انجام می‌شود و گاهی به وسیله بابلر یا قطره چکان، در واقع نوع روش آبیاری بستگی به نازلی دارد که آب از آن خارج می‌شود.

آیا با وجود املاح موجود در آب روش آبیاری تحت فشار مطلوب است؟

سرخی زاده اظهار داشت: روش‌های آبیاری تحت فشار متعدد بوده و در روش آبیاری قطره ای، املاح مشکل ساز هستند، اما در روش بابلری به دلیل حجم بیشتر آب خارج شده از منفذ‌ها و نازل ها، کمتر رسوب شکل می‌گیرد. بابلر یا آبفشان جز گسیلنده‌های آبیاری قطره‌ای محسوب شده و برای آبیاری درختان و باغ‌های بزرگ و قدیمی، آبیاری فضای سبز، گلکاری و بوته زار‌ها مناسب است.

او افزود: همچنین با استفاده از روش‌هایی مانند اسید شویی و قطره چکانی تلاش شده تا با مشکلات آبیاری تحت فشار مقابله شود، اما در مجموع این روش آبیاری بر آبیاری غرقابی ارجحیت دارد. لذا هدف اصلی در فضای سبز شهری تلاش برای گسترش استفاده از آبیاری تحت فشار  است.

محاسن و معایب آبیاری تحت فشار

معاون فضای سبز شهرداری یزد اظهار داشت: از جمله محاسن این روش، همانطور که پیشتر اشاره شد صرفه جویی در مصرف آب است. در واقع راندمان آبیاری قطره‌ای ۶۰ درصد است که این امر بستگی به پمپ و دریپ و نازل‌های مورد استفاده دارد و اینکه چند ساعت و چه زمانی آبیاری صورت گرفته در حالی که راندمان آبیاری غرقابی تنها ۳۰ درصد است.

او افزود: همچنین روش‌های آبیاری زیرسطحی روش‌های جدیدتری بوده که علاوه بر آنکه تجمع نمک را کاهش داده و تبخیر را پایین می‌آورد راندمان آبیاری را نیز افزایش می‌دهد. این روش‌ها در حال حاضر به صورت پایلوت در شش پارک در سطح شهر یزد انجام شده و بررسی نتایج آن در دستور کار شهرداری قرار دارد.

سرخی زاده ادامه داد: در دسترس بودن آب برای گیاه یکی دیگر از محاسن این روش است، زیرا در آبیاری غرقابی، آب یکباره در اختیار گیاه قرار گرفته و ناگهان ظرف چند روز نیز از دسترس گیاه خارج می‌شود. اما در آبیاری قطره‌ای همان حجم آب یا کمتر در زمان‌های مختلف و به صورت دائم در دسترس گیاه قرار می‌گیرد.

او درباره معایب روش‌های آبیاری تحت فشار گفت: در این نوع آبیاری، تبخیر آب از سطح زیاد بوده و شوری آب را به سطح زمین می‌آورند. همچنین گچک گرفتن نازل‌ها و در بعضی موارد نازیبایی مزارع و پارک‌ها از دیگر معایب این روش است.

 ۱۱ هزار متر لوله گذاری در فضای سبز شهر برای آبیاری قطره‌ای

سید علیرضا رسولی، سرپرست سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری اظهار داشت: مصرف صحیح منابع آبی در آبیاری فضای سبز یکی از سیاست‌های اصلی سازمان و از جمله راهکار‌های بهینه در آبیاری پارک‌ها و فضای سبز شهری است.

او افزود: به همین منظور لوله گذاری آبیاری قطره‌ای با طول بیش از ۱۱ هزار متر مربع در بخشی از فضای سبز مناطق یک و دو شهرداری یزد انجام شد.

رسولی ادامه داد: برای انجام این هدف ۳۰۰ متر حفاری و لوله گذاری با لوله پلی اتیلن در فضای سبز ابتدای بلوار استقلال برای اتصال شبکه آب از طریق مخزن ذخیره آب خیابان انقلاب و ۱۱ هزار متر لوله گذاری قطره‌ای در فضای سبز پارک‌های حسن آباد، سالمندان، اختر و دانشجو انجام شد.

هر تکنولوژی نیاز به مدیریت صحیح دارد

حسین ملکی نژاد دبیر کانون تفکر آب و عضو هیات علمی دانشگاه یزد درباره محاسن و معایب روش‌های آبیاری تحت فشار به خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، گفت: هر فناوری اگر درست استفاده نشود می‌تواند آسیب زا باشد، بنابراین نمی‌توان گفت که روش‌های آبیاری تحت فشار صددر صد مورد تایید بوده یا رد می‌شوند.

او افزود: این روش‌ها در گذشته شامل دو نوع قطره‌ای و بارانی بوده اند که در روش قطره ای، آبیاری به صورت قطره چکانی در پای گیاه بوده و روش بارانی آب را در هوا پخش می‌کند که تبخیر زیادی دارد و برای برخی گیاهان نیز مضر است. اما این روش‌ها امروزه بسیار گسترش یافته و یکی از انواع آن روش قطره‌ای کم فشار است که در آن لوله‌هایی با قطر حدود ۴ سانتی متر در عمق نیم متری زمین قرار داده شده و آبیاری انجام می‌شود.

ملکی نژاد ادامه داد: این روش‌ها حتی در آبیاری مزارع و باغ‌های کشاورزی نیز بسیار موثر است. به عنوان مثال اگر مزرعه‌ای با درختان پسته در نظر گرفته شود که فاصله درختان از یکدیگر در حدود ۳ تا ۴ متر است با روش غرقابی یا ثقلی (که در آن جریان آب بر اساس نیروی ثقل زمین و در یک شیب مناسب حرکت می‌کند) کل مزرعه باید زیر آب رود که این گونه آبیاری بی فایده بوده و سبب هدر رفتن مقدار زیادی آب می‌شود. اما در روش آبیاری قطره‌ای که بر آبیاری ریشه گیاه متمرکز است سطح کمتری آبیاری شده و تلفات آب نیز کمتر است. به همین دلیل نیز دولت از روش‌های تحت فشار بسیار حمایت می‌کند.

چرا روش‌های تحت فشار در سال‌های اخیر در جلوگیری از هدر رفت آب موثر نبوده است؟

دبیر تفکر آب استان اظهار داشت: عامل اصلی آسیب زایی این روش ها، افزایش سطح زیر کشت است. در واقع به این دلیل که در این روش‌ها مقدار مصرف آب در واحد سطح کمتر بوده و تبخیر و تلفات زیادی ندارد، میزان آب در اختیار کشاورز افزایش یافته و در نتیجه منجر به افزایش سطح زیر کشت شده و صرفه جویی در مصرف آب صورت نمی‌گیرد.

او افزود: باید توجه داشت در این روش ها، برگشت آب به سفره‌های آب زیر زمینی نیز ممکن نیست، زیرا حجم آب کمتر بوده و یا توسط گیاه استفاده شده یا تبخیر شده و آبی برای بازگشت به سفره‌های زیر زمینی باقی نمانده است.

ملکی نژاد ادامه داد: در مورد دشت‌ها وضعیت متفاوت است به عنوان مثال در باغ‌های پسته در اطراف یزد و میبد و زارچ، با وجود فواصل زیاد آبیاری هیچ یک از روش‌های آبیاری قطره‌ای و غرقابی برگشت آب به سفره‌های زیرزمینی را فراهم نمی‌کنند. اما در مناطق کوهستانی با آبیاری غرقابی امکان برگشت آب وجود دارد.

او تصریح کرد: در مجموع به دلیل محدودیت منابع آب یزد، روش‌های سنتی و قدیمی آبیاری باید محدود شود. هر چند در مورد این روش‌ها نیز، با مدیریت صحیح می‌توان راندمان آبیاری را افزایش داد.

گام اول برای مدیریت سیستم آبیاری، اصلاح روش‌های فعلی است

ملکی نژاد دبیر تفکر آب استان اظهار داشت: تغییر کامل سیستم آبیاری استان از غرقابی به آبیاری تحت فشار بسیار پرهزینه است، بنابراین گام اول قبل از تغییر سیستم آبیاری، اصلاح سیستم آبیاری فعلی بر مبنای طراحی علمی است.

او افزود: در حال حاضر راندمان آبیاری به وسیله روش‌های فعلی بین ۳۵ تا ۴۰ درصد است. یعنی ۴۰ درصد از آب را گیاه استفاده کرده و مابقی تبخیرشده یا به هدر می‌رود. در حالی که با مدیریت صحیح و اصلاح سیستم‌ها و با هزینه بسیار کمتر می‌توان راندمان آبیاری را به ۶۰ درصد رساند.

گسترش فضای سبز شهری نیاز ضروری استان است

ملکی نژاد گفت: گسترش فضای سبز به منظور تهویه هوا و همچنین خنک‌تر کردن هوای استان ضروری است و فضای سبز استان همان طور که در تصاویر هوایی نیز مشهود است، محدود بوده و نیاز به گسترش دارد.

او افزود: به طور استاندارد هر نفر به ۱۵ متر مربع فضای سبز نیاز دارد و باید توجه داشت که امکان آبیاری فضای سبز شهری در استانی با محدودیت منابع آبی، به وسیله روش‌های سنتی و غرقابی وجود ندارد؛ بنابراین باید روش‌های آبیاری قطره‌ای در اولویت قرار گرفته و همچنین آب شرب نیز از سیستم آبیاری فضای سبز حذف شده و با آب غیر شرب و پساب این آبیاری صورت گیرد.

ملکی نژاد تصریح کرد: در حال حاضر نیز در استان برای توسعه روش‌های آبیاری تحت فشار و استفاده از پساب برای آبیاری گام‌های مثبتی برداشته شده است.

در مجموع با توجه به اقلیم خشک یزد و کمبود منابع آبی، استفاده از روش‌های تحت فشار به ویژه در آبیاری فضای سبز اولویت دارد. هر چند این روش‌ها نیز فارغ از ایراد نبوده و مشکلات زیادی دارند، اما به منظور حفظ منابع آبی استان برای نسل‌های آینده استفاده از این روش‌ها و نیز به کارگیری پساب در آبیاری فضای سبز باید گسترش یابد.

همچنین تا قبل از اجرای کامل چنین روش‌هایی در آبیاری شهری، مدیریت و اصلاح روش‌های موجود به منظور افزایش راندمان آبیاری و جلوگیری از هدر رفت منابع آب باید مورد توجه باشد.

گزارش از ناهید عنصری
انتهای پیام/