به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، کووید ۱۹ به دلیل عفونت با کرونا ویروس جدید (معروف به سارس کووید ۲) و آنفلوآنزا به دلیل عفونت با ویروس آنفلوآنزا به وجود میآید و به همین دلیل برخی از نشانههای آنفلوآنزا و کووید ۱۹ با یکدیگر شباهت دارند و به همین دلیل است که صحبت درباره تفاوت بین این دو بیماری تنها از روی نشانهها و علائم این بیماریها خیلی سخت بوده و برای کمک به تشخیص و تمایز بین این دو بیماری به تستهای آزمایشگاهی نیاز است.
آنفلوآنزا و کووید ۱۹ دارای اشتراکات ظاهری زیادی هستند، اما دارای برخی تفاوتهای کلیدی نیز میباشند.
در حالی که اطلاعات ما درباره کووید ۱۹ روزانه در حال افزایش است، اما هنوز نادانستههای زیادی درباره کووید ۱۹ و ویروس عامل این بیماری وجود دارد. در این مقاله دو بیماری آنفلوآنزا و کووید ۱۹ را با یکدیگر مقایسه کرده و بهترین اطلاعات به روز درباره این دو بیماری را در اختیار افراد قرار خواهد داد.
نشانهها و علائم:
شباهتها:
هر دو بیماری آنفلوآنزا و کووید ۱۹ دارای گستره خیلی زیادی از نشانهها و علائم هستند که این گستره علائم میتواند از بدون علامت بودن تا دارای فرم شدید باشد.
نشانهها و علائم مشترک رایج و متداول آنفلوآنزا و کووید ۱۹ شامل:
* تب یا احساس تب دار بودن
* سرفه
* تنگی نفس یا سختی در نفس کشیدن
* گلو درد
* آبریزش یا کیپ شدن بینی
* دردهای عضلانی یا دردهای بدنی
* سردرد
* در برخی از افراد اسهال و استفراغ، اگرچه این نشانهها در کودکان بیشتر از بزرگسالان رایج است
تفاوت ها:
آنفلوآنزا:
آنفلوانزا میتواند بیماری خفیف تا شدید را ایجاد کند و در بعضی مواقع منجر به مرگ شود. آنفلوانزا با سرماخوردگی متفاوت است. آنفلوانزا معمولاً به طور ناگهانی ایجاد میشود. افرادی که مبتلا به آنفولانزا هستند اغلب برخی یا همه این علائم را احساس میکنند:
* تب یا احساس تب دار بودن
* سرفه
* گلو درد
* آبریزش یا کیپ شدن بینی
* دردهای عضلانی یا دردهای بدنی
* سردرد
* خستگی
* در برخی از افراد اسهال و استفراغ، اگرچه این نشانهها در کودکان بیشتر از بزرگسالان رایج است
نکته مهم: توجه به این نکته مهم است که همه مبتلایان به آنفلوانزا تب نخواهند داشت.
بیشتر بخوانید
تفاوتهای آنفلوآنزا با سرما خوردگی:
نشانه ها و علائم |
سرماخوردگی |
آنفلوآنزا |
شروع علائم |
تدریجی |
ناگهانی |
تب |
نادر |
معمول (حداقل ۳ تا ۴ روز) |
درد |
کم |
معمول(اغلب شدید) |
لرز |
رایج نیست |
نسبتا رایج است |
خستگی یا احساس ضعف |
گاهی اوقات |
معمول |
عطسه کردن |
رایج |
گاهی اوقات |
ناراحتی قفسه سینه، سرفه |
خفیف تا متوسط |
رایج (می تواند شدید باشد) |
کیپ شدن بینی |
رایج |
گاهی اوقات |
گلو درد |
رایج |
گاهی اوقات |
سر درد |
نادر |
رایج |
کووید ۱۹:
از دیگر نشانهها و علائم کووید ۱۹ که با آنفلوآنزا متفاوت است میتواند به از دست حس بویایی و چشایی اشاره کرد، اما در مجموع نشانههای کووید ۱۹ که میتواند بین ۲ تا ۱۴ روز پس از در معرض قرار گرفتن ویروس نمایان و ظاهر شود شامل:
* تب یا احساس سرما و لرزیدن
* تنگی نفس یا سختی در نفس کشیدن
* خستگی
* دردهای عضلانی یا دردهای بدنی
* سردرد
* از دست دادن حس بویایی و چشایی
* گلو درد
* گرفتگی یا آبریزش بینی
* استفراغ یا حالت تهوع
* اسهال
چه مدت پس از در معرض قرار گرفتن ویروس، نشانهها نمایان و ظاهر میشوند؟
شباهت ها:
در هر دو بیماری کووید ۱۹ و آنفلوآنزا، یک روز یا بیشتر میتواند بین ابتلای فرد (در معرض ویروس قرار گرفتن) و شروع علائم بیماری، زمان وجود داشته باشد.
تفاوت ها:
اگر شخصی مبتلا به کووید ۱۹ باشد، ممکن است علائم این بیماری در مقایسه با آنفلوآنزا کمی بیشتر است.
آنفلوآنزا:
معمولا در آنفلوآنزا نشانههای پیشرفته این بیماری در هر جایی بین یک تا ۱۴ روز نمایان میشود.
کووید ۱۹:
معمولا در کووید ۱۹، نشانههای این بیماری ۵ روز پس از ابتلا به عفونت نمایان و ایجاد میشود، اما در مجموع نشانههای این بیماری میتواند ۲ تا ۱۴ روز بعد از در معرض این ویروس قرار گرفتن و ابتلا به آن نمایان و ظاهر شود که این دامنه زمانی میتواند متفاوت باشد.
چه مدت زمانی طول میکشد تا شخصی بتواند ویروس را منتشر کند؟
شباهت ها:
در هر دو بیماری آنفلوآنزا و کووید ۱۹، امکان انتشار ویروس حداقل یک روز پس از تجربه هر گونه نشانهای از این بیماری وجود دارد.
تفاوت ها:
اگر شخصی مبتلا به کووید ۱۹ باشد، واگیرداری آن میتواند نسبت به شخصی که دارای آنفلوآنزا است، در یک دوره زمانی بیشتری باشد.
آنفلوآنزا:
بیشتر افراد مبتلا به آنفلوآنزا واگیرداریشان معمولا یک روز پس از بروز نشانهها و علائم این بیماری خواهد بود.
به نظر میرسد کودکان دارای سن بیشتر و همچنین بزرگسالان مبتلا به آنفلوآنزا دوران واگیرداریشان معمولا ۳ تا ۴ روز اولیه از این بیماری بیشتر خواهد بود، اما در بسیاری دیگر نیز این واگیردار تا ۷ روز باقی خواهد ماند.
در نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف میتواند این مسری بودن و واگیرداری حتی بیشتر نیز باشد.
کووید ۱۹:
مدت زمان دقیقی که شخصی میتواند ویروس ناشی از عامل کووید ۱۹ را منتشر کند هنوز مشخص نیست و در دست بررسی میباشد.
احتمال دارد برای افراد، انتشار ویروس کرونا در حدود ۲ روز قبل از تجربه اولین نشانهها یا علائم باشد و واگیرداری و مسری بودن این ویروس حداقل ۱۰ روز پس از بروز اولین نشانهها باقی بماند. اگر فردی دارای فرم بدون نشانه و علامت از این بیماری بوده یا علائم وی بر طرف شده باشد، ممکن است مسری بودن ویروس در این نوع افراد حداقل تا ۱۰ روز پس از تست مثبت کووید ۱۹ باقی بماند.
چگونه ویروس انتشار مییابد؟
شباهت ها:
هر دو بیماری کووید ۱۹ و آنفلوآنزا میتواند از شخصی به شخص دیگر و بین افرادی که در فاصله نزدیک با یکدیگر (کمتر از ۶ فوت) قرار گیرند انتشار پیدا کند. در هر دو بیماری عامل اصلی انتشار ویروس از طریق قطرات تنفسی است وقتی که فردی با بیماری آنفلوآنزا یا کووید ۱۹ سرفه، عطسه یا صحبت میکند. این قطرات میتوانند بر روی دهان یا بینی افرادی که در نزدیکی شخص بیمار قرار دارد نشسته یا به درون ریه هایش فرو برده شود.
در هر دو بیماری ممکن است شخصی از طریق تماس فیزیکی با افراد (مانند دست دادن) یا از طریق تماس با سطوح یا اشیایی که ویروس روی آنها بوده و سپس تماس با صورت، بینی یا چشم هایشان، به این عفونتها آلوده شوند.
هر دو ویروس آنفلوآنزا و عامل بیماری کووید ۱۹ ممکن است از فردی به فرد دیگر پیش از آنکه نشانهها و علائم بیماری خودش را نشان دهد، یا دارای فرم خفیف بوده یا اصلا در افرادی که بدون علامت هستند، منتشر شود.
تفاوت ها:
در حالی که تصور میشود ویروسهای کووید ۱۹ و آنفلوانزا به روشهای مشابهی گسترش مییابند، اما کووید ۱۹ در بین جمعیتهای خاص و گروههای سنی، مسریتر از آنفلوانزا است. همچنین مشاهده شده است که کووید ۱۹ دارای شیوع بیشتری نسبت به آنفلوآنزا بوده و این بدان معناست که ویروسی که باعث ایجاد بیماری کووید ۱۹ میشود میتواند به سرعت و به راحتی در بسیاری از افراد شیوع یابد و با پیشرفت زمان باعث انتشار مداوم در بین افراد خواهد شد.
آنفلوآنزا:
افراد مبتلا به آنفلوانزا در سه تا چهار روز اول پس از شروع بیماری بیشتر مسری هستند. بیشتر بزرگسالان سالم ممکن است یک روز قبل از بروز علائم و ۵ تا ۷ روز پس از بیماری دیگران را آلوده کنند. کودکان و برخی افراد با سیستم ایمنی ضعیف ممکن است ویروس را برای مدت بیش از ۷ روز منتقل کنند.
علائم پس از ورود ویروس به بدن میتوانند حدود ۲ روز (اما ممکن است از یک تا ۴ روز باشد) شروع شوند. این بدان معناست که شما ممکن است بتوانید آنفلوآنزا را به شخص دیگری منتقل کنید قبل از اینکه بدانید بیمار هستید و همچنین در حالی که بیمار هستید. برخی از افراد میتوانند به ویروس آنفلوانزا آلوده شوند، اما هیچ علائمی نداشته باشند. در این مدت، این افراد ممکن است ویروس را به دیگران منتقل کنند.
کووید ۱۹:
چقدر ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل میشود، میتواند متفاوت باشد. برخی ویروسها مانند سرخک بسیار مسری هستند، در حالی که ویروسهای دیگر به همین راحتی گسترش نمییابند. عامل دیگر این است که آیا گسترش پایدار است یا خیر؟ به این معنی که بدون توقف از فردی به فرد دیگر میرود یا خیر؟
ویروسی که باعث ایجاد بیماری کووید ۱۹ میشود بسیار راحت و پایدار در بین افراد گسترش مییابد. اطلاعات حاصل از بیماری همه گیر کووید ۱۹ حاکی از آن است که این ویروس با سرعت بیشتری نسبت به آنفلوانزا در حال شیوع است، اما نه به اندازه سرخک که بسیار مسری است.
به طور کلی، هرچه فرد با دیگران ارتباط نزدیکتر داشته باشد و هر چه این تعامل بیشتر باشد، خطر گسترش کووید ۱۹ نیز بیشتر است.
علاوه بر انتقال ویروس کرونا بین شخص به شخص از طریق قطرات تنفسی و همچنین تماس با سطح آلوده، ممکن است انتفال بین حیوان و انسان نیز وجود داشته باشد.
در حال حاضر خطر گسترش کووید ۱۹ از حیوانات به انسان کم در نظر گرفته میشود، اما به نظر میرسد که ویروسی که باعث کووید ۱۹ میشود در برخی شرایط میتواند از انسان به حیوانات منتقل شود.
مرکز کنترل و حفاظت از بیماریها ایالت متحده آمریکا از تعداد کمی از حیوانات خانگی از جمله گربهها و سگها مطلع است که به ویروس عامل کووید ۱۹ آلوده شده اند که بیشتر این حیوانات نیز پس از تماس نزدیک با افراد مبتلا به ۱۹ به این بیماری مبتلا شده اند
چه افرادی در معرض خطر بالای ابتلا به فرمهای شدید بیماری قرار دارند؟
شباهت ها:
نتایج بیماری کووید ۱۹ و آنفلوآنزا میتواند در افراد به صورت فرمهای شدید و دارای عوارضی باشد. در هر دو بیماری یکسری گروهها در معرض خطر بیشتری هستند:
* افراد مسن
* افرادی با بیماریهای زمینهای
* زنان باردار
تفاوت ها:
خطر عوارض ناشی از ابتلا به آنفلوآنزا بر سلامت کودکان در مقایسه با کووید ۱۹ بیشتر است. اگرچه نوزادان و کودکان دارای بیماریهای زمینهای در معرض خطر بیشتر هر دو بیماری آنفلوآنزا و کووید ۱۹ قرار دارند.
آنفلوآنزا:
کودکان خردسال بیشتر در خطر ابتلا به فرمهای شدید آنفلوآنزا قرار دارند.
* اگر در معرض خطر ابتلا به عوارض جدی آنفلوآنزا هستید، واکسیناسیون از اهمیت ویژهای برخوردار است. هنگام واکسیناسیون، خطر ابتلا به بیماری آنفلوآنزا و احتمالاً بستری شدن در بیمارستان یا مرگ بر اثر آنفلوآنزا را کاهش خواهید داد. در این فصل (پاییز) تزریق واکسن آنفلوآنزا علاوه بر این، باعث کاهش بار کلی سیستم مراقبتهای بهداشتی و صرفه جویی در منابع پزشکی برای مراقبت از بیماران کوویدی میشود. سپتامبر و اکتبر زمان خوبی برای دریافت واکسن آنفلوآنزا است.
کووید ۱۹:
کودکان در گروه سنی مدرسه مبتلا به کووید ۱۹ در معرض خطر بالای ابتلا به سندروم التهابی چندگانه در کودکان یا MIS-C هستند که یک عارضه نادر، اما شدید ناشی از این بیماری است.
عوارض
شباهتها:
هر دو بیماری کووید ۱۹ و آنفلوآنزا دارای عوارض متعددی هستند که این عوارض شامل:
* ذات الریه
* نارساییهای تنفسی
* سندرم درد تنفسی حاد (به طور مثال آب اوردن ریه ها)
* مسمومیت عفونی حاصله در اثر جذب باکتریها و مواد فاسد در خون (Sepsis)
* آسیبهای قلبی (به طور مثال سکته و حملههای قلبی)
* نارساییهایی ارگانی چندگانه (نارساییهای تنفسی، نارساییهای کلیوی، شوک)
* بدتر شدن شرایط مزمن پزشکی (درگیریهای ریوی، قلب، سیستم عصبی یا دیابت)
* التهاب در قلب، مغز یا بافتهای عضلانی
* عفونتهای باکتریایی ثانویه
تفاوت ها:
آنفلوآنزا
بیشتر افرادی که به آنفلوآنزا مبتلا میشوند پس از چند روز و در کمتر از دو هفته بهبود پیدا میکنند، اما در برخی از این افراد این عوارض در آینده بروز پیدا میکند.
کووید ۱۹
عوارضی که میتواند همراه با کووید ۱۹ باشد شامل:
* لخته شدن خون در رگهای عروق، ریه، قلب، پاها یا مغز
* سندروم التهابی چندگانه در کودکان یا MIS-C
درمانهای قطعی و تایید شده
شباهت ها:
افراد در معرض خطر بالای عوارض یا کسانی که به دلیل ابتلا به کووید ۱۹ و آنفلوآنزا در بیمارستان بستری میشوند باید برای کمک به تسکین علائم و عوارض تحت مراقبتهای پزشکی حمایتی قرار گیرند.
تفاوت ها:
آنفلوآنزا
درمان آنفلوآنزا:
بیشتر افراد مبتلا به آنفلوآنزا فرم خفیف و متوسط این بیماری را گرفته و احتیاج به مراقبتهای پزشکی خاص یا داروهای ضدویروسی ندارند. اگر فردی با علائم آنفلوآنزا مبتلا است، در بیشتر موارد باید در خانه مانده و به جزء برای مراقبتهای پزشکی از ارتباط با دیگران خودداری کند.
دارویهای تجویزی برای درمان بیماری آنفلوآنزا به داروهای ضدویروسی معروف هستند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها ایالات متحده آمریکا (CDC) برای درمان بیماران مبتلا یا مشکوک به آنفلوآنزا و کسانی که در معرض بالای خطر عوارض جدی ناشی از ابتلا به این بیماری هستند (مانند افراد مبتلا به آسم، دیابت از جمله دیابت بارداری یا بیماران قلبی) استفاده از این داروها را توصیه میکند.
دارویهای ضدویروسی (قرص ها، شربت ها، پودرهای استنشاقی یا محلولهای وریدی) برای مبارزه با ویروس آنفلوآنزا در بدن تجویز میشود. دارویهای ضدویروسی بدون نسخه به فروش نمیرسند و فقط در صورت نسخه داروی ارائه دهنده خدمات بهداشتی میتوانید آنها را تهیه کنید. داروی ضدویروسی با آنتی بیوتیکها که علیه عفونتهای باکتریایی مبارزه میکنند، متفاوت هستند.
چه داروهای ضدویروسی برای درمان آنفلوآنزا توصیه میشود؟
چهار داروی مورد تایید سازمان غذا و دارو (FDA) برای درمان آنفلوآنزا توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها به بیماران توصیه میشود:
* oseltamivir phosphate (به عنوان یک نسخه عمومی با نام تجاری Tamiflu® در دسترس است)
* zanamivir (با نام تجاری Relenza®)
* Peramivir (با نام تجاری Rapivab®)
* baloxavir marboxil (با نام تجاری Xofluza®)
داروهای oseltamivirexternal و Tamiflu® به صورت قرص یا سوسپانسیون مایع در دسترس هستند و برای درمان زود هنگام آنفلوآنزا در افراد ۱۴ روز به بالا از سوی سازمان غذا و دارو تایید شده است.
Zanamivir پودری است که استنشاق میشود و برای درمان زود هنگام آنفلوآنزا در افراد ۷ سال به بالا توصیه میشود. (توجه:Zanamivir با نام تجاری Relenza® با استفاده از دستگاه استنشاقی تجویز میشود و برای افرادی که دارای مشکلات تنفسی مانند آسم یا COPD هستند توصیه نمیشود)
Oseltamivir و zanamivir دو بار در روز و به مدت ۵ روز تجویز میشوند.
Peramivir یکبار از راه وریدی (سیاهرگ یا ورید) توسط یک ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی تجویز میشود و برای درمان زودرس آنفلوآنزا در افراد ۲ سال به بالا مجاز است.
Baloxavir قرصی است که به صورت تک دوز از راه دهان تجویز میشود و برای درمان زودرس آنفلوآنزا در افراد ۱۲ سال به بالا مجاز است. (توجه: Baloxavir با نام تجاری Xofluza® برای زنان باردار، مادران شیرده، بیماران سرپایی با بیماری پیچیده یا پیشرونده یا بیماران بستری توصیه نمیشود، زیرا هیچ اطلاعاتی در مورد استفاده از بالوکساویر در این بیماران وجود ندارد.)
کووید ۱۹
در حالی که remdesivir یک داروی ضد ویروسی است که به عنوان درمانی برای کووید ۱۹ مورد بررسی قرار میگیرد و تحت مجوز استفاده اضطراری در دسترس است، اما در حال حاضر هیچ دارو یا داروی درمانی برای جلوگیری یا درمان کووید ۱۹ که توسط سازمان غذا و دارو تایید شده باشد وجود ندارد و مطالعات بر روی این موضوع در حال انجام است.
واکسن
شباهت ها:
واکسنهای کووید ۱۹ و آنفلوآنزا باید توسط سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و دارو تایید یا مجاز به استفاده در مواقع اضطراری شوند.
تفاوت ها:
آنفلوآنزا
چندین واکسن آنفلوآنزا با مجوز سازمان غذا و دارو سالانه تولید میشوند تا از ۳ تا ۴ ویروس آنفلوآنزا که دانشمندان پیش بینی میکنند هر ساله منتشر شود، محافظت کنند.
واکسن آنفلوآنزا حدود ۲ هفته پس از واکسیناسیون باعث ایجاد آنتی بادی در بدن انسان میشود.
این آنتی بادیها بدن را در برابر عفونت با ویروسهایی که برای ساخت واکسن استفاده میشوند، محافظت میکنند. واکسن آنفلوانزای فصلی در برابر ویروسهای آنفلوانزا محافظت میکند که تحقیقات نشان میدهد ممکن است بیشتر در فصل پاییز و زمستان باشد.
انواع واکسنهای آنفلوآنزا:
* واکسن آنفلوآنزا چهارظرفیتی: (Quadrivalent Influenza Vaccine)
* واکسن چهار ظرفیتی آنفلوآنزا برای محافظت در برابر چهار ویروس مختلف آنفلوانزا، از جمله دو ویروس آنفلوانزای A و دو ویروس آنفلوانزای B طراحی شده است.
* واکسن آنفلوآنزای فصلی: (Seasonal Flu Shot)
* واکسن آنفلوآنزای فصلی واکسنی است که با سوزن معمولاً در بازو، تزریق میشود. واکسن آنفلوآنزای فصلی معمولا افراد را در برابر سه یا چهار ویروس آنفلوانزا که تحقیقات نشان میدهد ممکن است در فصل پیش رو بیشتر باشد، محافظت میکند.
* واکسن آنفلوآنزای فصلی با دوز بالا: (Fluzone High-Dose Seasonal Influenza Vaccine)
* واکسن آنفلوآنزای فصلی با دوز بالا، تنها واکسن با دوز بالاو غیرفعال آنفلوآنزاست که توسط انستیتو Sanofi Pasteur تولید میشود. واکسن آنفلوآنزای فصلی با دوز بالا،ی واکسن چهار ماده است که برای افراد ۶۵ سال به بالا تایید شده است.
* واکسنهای آنفلوآنزای پایه سلولی: (Cell-Based Flu Vaccines)
"پایه سلولی" یا "مبتنی بر سلولی" به نحوه ساخت واکسن آنفلوآنزا اشاره دارد. بیشتر واکسنهای آنفلوانزای غیرفعال با رشد ویروسهای آنفلوانزا در تخم مرغ تولید میشوند. ویروسهای آنفلوانزا که در واکسنهای مبتنی بر سلول استفاده میشود به جای تخم مرغ در سلولهای کشت شده با منشا پستانداران رشد میکند.
* واکسن آنفلوآنزا ضعیف شده زنده (LAIV) یا واکسن آنفلوانزای اسپری بینی:
تمامی واکسنهای آنفولانزآی اسپری بینی برای فصل ۲۰۲۰-۲۰۲۱ چهار ظرفیتی هستند، به این معنی که این واکسنها با استفاده از چهار ویروس آنفلوانزا ساخته میشوند: ویروس آنفلوانزای نوع A (H ۱ N ۱)، ویروس آنفلوآنزای A (H ۳ N ۲) و دو ویروس آنفلوآنزای نوع B.
* واکسیناسیون آنفلوانزا توسط جت انژکتور (Flu Vaccination by Jet Injector)
جت انژکتور یک وسیله پزشکی است که برای واکسیناسیون استفاده میشود و از یک جریان باریک و فشار مایع برای نفوذ مایع واکسن به پوست به جای سوزن استفاده میشود. انژکتورهای جت ممکن است توسط گاز فشرده یا فنرها تامین شوند. این دستگاهها در دهه ۱۹۶۰ اختراع شد و در تلاش برای واکسیناسیون گسترده برای ریشه کن کردن آبله و سایر بیماریها با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت.
* واکسن آنفلوآنزای نوترکیب: (Recombinant Influenza (Flu) Vaccine)
واکسنهای آنفلوانزای نوترکیب با استفاده از فناوری نوترکیب تولید میشوند. این روش به ویروس واکسن رشد تخم مرغی احتیاج ندارد و از تخم مرغ در فرآیند تولید استفاده نمیکند. در حال حاضر، واکسن آنفلوانزا نوترکیب و واکسن آنفلوانزا مبتنی بر کشت سلولی تنها واکسن آنفلوآنزای بدون تخم مرغ هستند که برای استفاده در ایالات متحده آمریکا مجاز هستند.
کووید ۱۹:
در حال حاضر هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به کووید ۱۹ وجود ندارد، اما تولیدکنندگان واکسن و سایر محققان و تولیدکنندگان در حال سرعت بخشیدن به تولید واکسن برای جلوگیری از ابتلا به کووید ۱۹ هستند.
منبع: ایسنا
انتهای پیام/