به گزارش‌ گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، به نقل از قدسنا، قرآن کریم برای بررسی آثار فردی و اجتماعی جوامع مختلف دو معیار و شاخص مطرح می‌کند؛ نخست تلاش فردی است که به اندازه یک امت عمل می‌کند و در اینجا خداوند متعال از حضرت ابراهیم به عنوان یک امت یاد می‌کند (إِنَّ إِبْرَاهِیمَ کَانَ أُمَّةً) چرا که این فرد به اندازه‌ای کار می‌کرد که یک امت می‌توانست از خواب غفلت بیدار و اصلاح گردد و از خرافات و انحرافات فکری نجات یابد.

شاخص دوم قرآنی، یادآوری نقطه عطف‌های تاریخی که به تعبیر قرآن ایام الله هستند (وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ ۚ)، ایامی که سرنوشت و سرانجام جوامع در آن‌ها به سمت تعالی تغییر می‌یابد و شرایط جدید مبتنی بر کمال انسانی رقم می‌خورد. اگر ما بر اساس این معیار‌های الهی به ارزیابی فردی مانند فتحی شقاقی شهید فلسطین و امت اسلام بپردازیم جایگاه این شهید را بهتر دریافته و شناخت بهتری از او پیدا می‌کنیم.

جرقه‌های ورود شهید فتحی شقاقی به مبارزات فلسطین علیه رژیم صهیونیستی 

شهید فتحی شقاقی در سال ۱۹۵۱ میلادی در خانواده‌ای مسلمان و متدین در نوار غزه در فلسطین اشغالی به دنیا آمد و در دوره‌ای زیست که سرزمینش از طرف صهیونیست‌ها غصب و بیش از نیمی از ملتش آواره شده و خانواده‌ او نیز از جمله آوارگانی بودند که به اردوگاه رفح در غزه پناه آورده بودند. در دوران دبیرستان بود که ارتش‌های عربی در جنگ ۱۹۶۷ شکست سختی را متحمل شدند و نوار غزه به اشغال رژیم صهیونیستی درآمد و این شکست، جرقه‌ای برای آغاز تلاش‌هایش برای آزادی فلسطین شد.

شقاقی در دانشگاه بیرزیت رشته ریاضیات را برگزید و سپس به کار تعلیم پرداخت.  ولی در دانشگاه بیرزیت سیرآب نشد. او شیفته جمال عبدالناصر رهبر مصر و ناسیونالیسم عربی شد و تصمیم گرفت به این کشور سفر کند و در آنجا از نزدیک با جریان ناسیونالیستی آشنا و نیز تحصیل کند. در دانشگاه زقازیق واقع در شمال قاهره رشته پزشکی را انتخاب و مشغول به تحصیل شد و در آنجا یک تشکل دانشجویی طرفدار ناصر نیز ایجاد کرد؛ اما دیری نپایید که این گروه را منحل و از ناسیونالیزم چشم پوشی کرد.

در چنین شرایطی، اتفاق عظیمی در خاورمیانه رخ داد که انتخاب‌های فتحی شقاقی را تحت تاثیر قرار داد و سرنوشت او را دگرگون ساخت. پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) در ایران او را وادار کرد تا بیشتر درباره امام خمینی و انقلاب اسلامی مطالعه کند و دیری نپایید که او مقاله‌ای تحت عنوان «الامام الخمینی الحل الاسلامی البدیل» یعنی «امام خمینی راه حل اسلامی جایگزین» را به رشته تحریر در آورد.

پایه‌گذاری جنبش جهاد اسلامی تحت تاثیر تفکر امام خمینی (ره)

دولت مصر فورا فتحی شقاقی را به تصور مهار او بازداشت و تحت شکنجه قرار داد، ولی در نهایت او را پس از چند ماه آزاد کرد، اما شقاقی نه تنها از رویکرد اعتقادی جدید خود روی گردان نشد که مقاله را با همان عنوان تبدیل به کتاب مفصلی کرده و درباره این مساله نظریه پردازی کرد؛ موضوعی که سازمان امنیت مصر را به شدت عصبانی کرده و منجر به بازداشت مجدد او شد. دولت مصر پس از چند ماه بازداشت، ورود شقاقی را به این کشور ممنوع و سپس او را به غزه تبعید کرد. 

در آن دوران تقریبا همه گروه‌های مبارز برای آزادسازی فلسطین جزو گروه‌های چپگرا بودند که بر پایه الگوی جنگ مسلحانه و جنگ‌های آزادی‌بخش مبارزه می‌کردند؛ در اینجا بود که شقاقی تصمیم گرفت بر اساس فهمش از انقلاب اسلامی و تفکر امام خمینی (ره) سازمان جنبش جهاد اسلامی را در سال ۱۹۸۴ تاسیس و مبارزه را از غزه شروع کند. این سازمان ظرف چند سال به علت باور‌های جدید جهاد و شهادت تبدیل به مهمترین سازمان مبارز در داخل فلسطین شد.

حمله به شجاعیه سرآغاز انتفاضه اول 

در سال ۱۹۸۷ نیرو‌های مبارز این گروه برای شکستن هیبت اشغالگران به زندان صهیونیست‌ها در شجاعیه واقع در شرق غزه حمله کردند که یک تحول بزرگ محسوب شده و این باور را در جامعه فلسطینی ایجاد کرد که می‌توان دشمن را در هر نقطه‌ای مورد حمله قرار داد حتی اگر در قلعه زندان شجاعیه باشد. این حرکت جسورانه سرآغاز مبارزه فراگیر مردمی شد که بعدها با نام انتفاضه اول از آن یاد شد. 

بسیاری از صاحبنظران و پژوهشگران پیرامون پدیدۀ جنبش‌های اسلامی معاصر و حرکت‌های آزادی‌بخش مسلمانان، معتقدند که انقلاب اسلامی ایران یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در پیشبرد روند بیداری و آگاهی مسلمانان و ازدیاد فعالیت‌های مؤثر در جوامع عربی و اسلامی بوده است، جنبش جهاد اسلامی هم از این قاعده مستثنی نبوده و از انقلاب اسلامی ایران تأثیر پذیرفته است؛ علاوه بر این جنبش جهاد، در مراحل شکل گیری و پیدایش خود، تفاوت چشمگیری با دیگر نهضت‌های موجود داشت چرا که این جنبش به رهبری شهید شقاقی، مراحل رو به رو شدن نهضت و انقلاب ایران به رهبری امام خمینی (ره) با رژیم شاه را به دقت زیر نظر داشته و تغییر و تحولاتی را که از ابتدا تا پیروزی انقلاب رخ داد، پیگیری کرده بود.

شهید شقاقی: انقلاب اسلامی یک تجربه فکری - سیاسیِ شیعه و کاملاً علمی است

شهید فتحی شقاقی و دوستانش، از همان زمان تحصیل در دانشگاه‌های مصر در اواسط دهۀ ۷۰ میلادی (۱۳۵۰ شمسی)، امام خمینی (ره) و روش‌های مبارزاتی ایشان را کاملاً مورد توجه قرار دادند تا اینکه انقلاب به پیروزی رسید و آرزو و پیشگویی شهید شقاقی در مورد موفقیت و پیروزی امام و یاران او در به دست گرفتن حکومت در ایران، به واقعیت تبدیل شد. بهترین موید این حقیقت، همان کتاب «امام خمینی راه حل اسلامی جایگزین» است که شهید شقاقی مدتی پیش از پیروزی انقلاب در مصر منتشر کرد. او در این کتاب با بیان ویژگی‌های انقلاب و تاریخچۀ جنبش‌های اسلامی در ایران، با توجه به ماهیت و خصوصیات مذهب تشیع و با رد هر نوع اندیشۀ مخالف، پیروزی انقلاب را پیش بینی کرد و همۀ مسلمانان را به پیروی از روش انقلاب ایران در ایجاد تحولات، فراخواند، یعنی همان انقلابی که به گفته شهید شقاقی، «یک تجربۀ فکری، سیاسی و کاملاً علمی، در سایۀ نظریات معاصر تشیع و نزدیک به دیدگاه‌های اهل سنت بود».

شهید شقاقی در کتاب خود، بینش فکری – سیاسی روشنی از امام خمینی و روند انقلاب اسلامی ایران ارائه کرد و در پژوهشی مفصل، مسائل و اتفاقات آن روز جامعۀ ایران در راه پیروزی انقلاب را بررسی کرد. حتی اسم و عنوانی که برای کتاب انتخاب کرد نشانگر آن است که او امام خمینی و روش انقلابی ایشان را نمونه‌ای جدید و جایگزین روش‌های دیگر جهان اسلام می‌دانست و این نشانۀ آگاهی و بلوغ فکری این شهید در برخورد با انقلاب اسلامی و رهبر آن است.

بررسی ابعاد شخصیتی امام خمینی و روش مبارزاتی ایشان از نگاه جنبش جهاد

تحلیل و بررسی ابعاد شخصیتی امام و روش مبارزاتی ایشان از سوی جنبش جهاد، تحت چهار عنوان کلی قابل تقسیم بندی است که عبارتند از: ۱ – اسلام ۲ – انقلاب ۳ – فلسطین ۴ - وحدت

راه حل اسلامی:

شهید فتحی شقاقی معتقد بود که مطرح کردن اندیشه‌های جایگزین و شک و تردید نسبت به ایدئولوژی اسلامی و قدرت آن در حفظ انسجام امت، موضوع اصلی بحث و درگیری است که از قرن نوزدهم آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است. در ادامۀ این روند، امام خمینی و انقلاب اسلامی او که مظهر روش و فکر ایشان بود، نمونه‌ای جدید از تمدن بشری ارائه کرد که پایان کار اندیشه‌های لائیک و همۀ انواع دیگر اندیشه‌هایی را اعلام کرد که می‌خواستند جایگزین اسلام شوند. امام خمینی مظهر جریانی نو بود که اسلام را به عنوان یک ایدئولوژی مطرح می‌کرد تا از طریق برپایی حکومت اسلامی، همۀ ابعاد زندگی و مشکلات آن را حل و فصل کند. 

ماهیت و پشتوانه‌های تاریخی و وظایف الهی انقلاب در دو چیز خلاصه می‌شود: یکی «اسلام» که انقلاب آن را به عنوان روشی برای رویارویی با تهدیدات جهان غرب، بار دیگر به صحنه آورد و دیگر، انقلابیون مسلمان ایرانی هستند که حاملان پرچم انقلاب در راه پیاده کردن اسلام و پیروزی آن در زمین و رسیدن به هدف نهایی زندگی که رضای خداوند عزوجل است.

از دیدگاه امام خمینی، مفهوم «جهاد و مبارزه»، تنها تأکید بر ناکامی اندیشه‌های مخالف اسلام و در مقابل، توانایی دین اسلام در برپایی نظام حکومتی اسلامی و بیرون راندن جریانات لائیک، از بین بردن شک و تردید‌هایی که درباره اسلام مطرح شده نبود، بلکه جهاد و مبارزه در اندیشۀ امام، مخالفت و محکومیت همۀ موضع گیری‌ها و اندیشه‌هایی است که با این بخش از ماهیت اسلام (یعنی نقش اسلام در حکومت) در تضاد است؛ حتی اگر این اندیشه‌ها از سوی علمای دین هم مطرح شده باشد.

فتحی شقاقی، مبارزه و مخالفت امام (ره) با این گروه از علما را ذکر کرده و عقیده دارد که «آنان اسلام را یک حالت روحی و معنوی درون انسان می‌دانند که رابطه‌ای با سیاست و امور اجتماعی ندارد. امام خمینی (ره) این گروه را دشمنان داخلی نامید و پاکسازی مراکز و حوزه‌های علمیه و دینی از این آخوند‌های درباری را ضروری می‌دانست.

موضع گیری «جنبش جهاد» در قبال این مسأله که امام (ره) آن را در عرصۀ عمل، پیاده کرد، موجب تقویت وحدت میان بخش‌های مختلف جنبش گردید و همه آنها، اسلام را به جای دیگر افکار لائیک، برگزیده و تنها راه آزادی فلسطین قلمداد می‌کردند و عقیده داشتند که تنها اسلام است که می‌تواند نیرو‌ها و توانایی‌های ملت‌ها و رهبران آنان را در راه آزادی و استقلال، ساماندهی کند. بنابراین، از همان ابتدا، امام خمینی به عنوان نقطۀ آغاز و دلیل و برهان عملی و قاطع در تأیید صلاحیت و توانایی‌های اسلام در پیشبرد زندگی بشر، در اذهان اعضای جنبش جلوه کرده و نشان داد که می‌توان حکومتی منطبق با احکام و مفاهیم اسلامی در راستای سعادت انسان، جامعه و جهان ایجاد کرد.

بیشتر بخوانید

• شهید فتحی شقاقی در یک نگاه

ایجاد ساختار نهضت:

هدف و غایت جنبش جهاد اسلامی در زمان تأسیس، ایجاد ساختاری عینی و انقلابی برای اندیشۀ اسلامی، و به عبارت دیگر، تبدیل «تئوری انقلاب» به یک جنبش و نهضت عملی بود که مبارزه با اشغالگران صهیونیست، هدف اصلی آن باشد. به گفتۀ عبدالله، دومین دبیر کل جنبش جهاد، هر انقلاب و نهضتی، یک تئوری انقلابی خاص خود دارد که از تمدن و میراث فرهنگی آن نشأت گرفته و نشانه‌ای از هویت و سرشت امت انقلابی است. 

با وجودی که به نظر می‌رسد ایجاد ساختار انقلابی اسلام، ضرورتی است که شرایط و درگیری‌های موجود در فلسطین آن را بر ما تحمیل کرده است، اما شهید شقاقی و رمضان عبدالله معتقد بودند که روش انقلابی، یکی از ویژگی‌های ذاتی اسلام است و امام خمینی با انقلاب خود آن را به صحنۀ عمل آورده‌اند. رمضان عبدالله معتقد است که انقلاب زمانی آغاز می‌شود که انسان‌های انقلابی، در راه تحقق عدالت و با تکیه بر نمونه‌های موجود و تجربه‌های تاریخی پیروزی حق بر باطل، احساس تکلیف شرعی کرده و در برابر ظلم و ستم، قیام کنند. 

همراهی جنبش جهاد با اندیشه‌ها و مبانی انقلاب اسلامی و خط مشی‌های سیاسی- فرهنگی آن، موجب تقویت و تحکیم روابط با جمهوری اسلامی گردید و موضع‌گیری‌های سیاسی جنبش را در برابر ایالات متحده امریکا، غرب، رژیم صهیونیستی، نظام سیاسی کشور‌های عربی و اندیشه‌های لائیک در منطقه جهت دهی کرد.

ایجاد ساختار انقلابی اندیشۀ اسلامی در تکمیل و شکل گیری هویت و ماهیت ویژۀ جنبش جهاد سهم بسزایی داشت. این ساختار ویژۀ جنبش جهاد با دیگر نمونه‌های ملی، لائیک و اسلامی التقاطی تفاوت داشت و ابعاد اختلاف خود با جنبش‌های ملی گرا، لائیک و افکار التقاطی را نشان داد.

رهبر معظم انقلاب: فلسطین از اسلام جدا نیست 

فتحی شقاقی در سال ۱۹۹۵ در جزیره مالت در حالی‌که برای بررسی وضعیت آوارگان فلسطینی در مرز‌های لیبی و مصر، به سمت آن‌جا در حال حرکت بود توسط عوامل موساد ترور شد.

مقام معظم رهبری در پیام تسلیت به مناسبت شهادت فتحی شقاقی در ۸ آبان ۱۳۷۴ به جریانی که سعی می‌کرد قضیه فلسطین را از اسلام جدا کند، اشاره کردند و فرمودند: طلوع خورشید اسلامی از افق مبارزات فلسطین که به ملت مظلوم فلسطین جان تازه‌ای بخشید، هنگامی آغاز شد که مدعیان دروغین قضیه‌ فلسطین، از بردن نام اسلام در آن عرصه‌ اسلامی محض، به شدت پرهیز می‌کردند و با جدا کردن قضیه‌ فلسطین از اسلام، دانسته و ندانسته آرمان فلسطین را به نابودی می‌کشاندند و در این هنگام بود که گروهی از جوانان پرشور و با اخلاص و مومن و اندیشمند و در راس آنان شهید عزیز ما دکتر فتحی شقاقی با الهام گرفتن از انقلاب اسلامی ایران و با دلی سرشار از عشق و ارادت به امام عظیم‌الشان راحل، پرچم مبارزات اسلامی را برافراشتند و به رغم کوردلان سست عنصر و وابسته و رژیم غاصب و آمریکا و سرسپردگانش در منطقه‌ی عربی، خون در رگ‌های افسرده‌ جهاد فلسطینی دمیدند و دشمن را که با ساده‌اندیشی و خوش خیالی، مجاهدات حق‌طلبانه را پایان یافته می‌پنداشت زیر ضربات خود گرفتند.

انتهای پیام/