به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، یکی از پدیده‌های اجتماعی که در طول سال‌ها و دهه‌های گذشته نه تنها پیگیری و برطرف نشده، بلکه تشدید آن در جامعه امروزی نگرانی و آسیب‌های زیادی را به بار آورده است، پدیده کار کودکان در خیابان (کودکان کار) و در رسته مشاغل سخت است.

شرایط کنونی کشور که مردم با یک بیماری سخت و مشکلات اقتصادی زیادی گریبان‌گیر هستند، بهانه خوبی بود تا به سراغ جزء کوچکی از جامعه برویم که همواره از دیده‌ها پنهان مانده و علی‌رغم تمام ناملایمات روزگار، باز هم کسب و کارشان را پی می‌گیرند و کاری به کار کرونا و آسیب‌های احتمالی آن هم ندارند.

اردبیل گرچه شهری اقتصادمحور بوده و طی سال‌های قبل پیشرفت قابل توجهی را در حوزه‌های زیرشاخه اقتصاد، از گردشگری گرفته تا صنعت، شاهد بودیم، اما وقتی چرخی در خیابان‌های اصلی این شهر بزنیم، مناظر دل‌آزاری را می‌بینیم که برای این شهر تاریخی پسندیده نیست.

حضور به وفور کودکان خیابانی و متکدیان یکی از این تصاویری است که در مواجهه اولیه با این شهر، بیانگر این مسئله است که اگر اقتصادی هم در این منطقه رونق یافته، آنچنان که باید کارساز نبوده است؛ چون اقتصادی که به کمک مردم نیامده و سبب بهبود وضعیت معیشتی آنان نشود، فایده و ارزش چندانی ندارد.

حمایت بهزیستی را نمی‌خواهیم

امیرمهدی، یکی از کودکانی که هر روز به همراه پدر در یکی از خیابان‌های مرکز شهر مشغول فروختن گل‌های دست‌ساز خود است در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: بهزیستی از کودکان خیابانی حمایت می‌کند، اما ما حمایت آن را نمی‌خواهیم!

این کودک که ۵ سال است در خیابان‌ها مشغول کار بوده ادامه داد: چندباری در خود اردبیل از سوی شهرداری و بهزیستی من و دوستانم را همراه خود به مرکز نگهداری کودکان برده‌اند، اما چون از حمایت آن‌ها رضایت نداشتم از آنجا فرار کردم.

امیرمهدی ۱۲ ساله با اظهار به اینکه سطح کیفیت خدمات بهزیستی برای کودکان کار بسیار پایین است، اضافه کرد: هر دفعه که مرا با خود به بهزیستی بردند یک یا دو هفته مانده، اما دوباره به پیش خانواده خود بازگشتم، چون دوست دارم حمایت بهزیستی از من در کنار خانواده‌ام باشد نه به دور از آنها.

این کودک که تنها نان‌آور خانواده سه نفره خود است، تصریح کرد: من قبلا به همراه پدر و مادر در تهران ساکن و آنجا به دستفروشی مشغول بودم، اما با توجه به شرایط خانوادگی مجبور شدیم به اردبیل نقل مکان کنیم که در اینجا از وضعیت کاری خود رضایت دارم.

او با تاکید بر اینکه در کنار تحصیل کار هم می‌کنم، گفت: روزانه ۲ الی ۳ ساعت از وقت خود را برای فروختن گل‌هایی که مادرم در خانه به کمک ما تهیه می‌کند، صرف می‌کنم و در کنار آن سر کلاس درس خود نیز حاضر می‌شوم.

آرش، یکی دیگر از کودکانی که به گفته خود دو روز در هفته مشغول دستفروشی در یکی از چهارراه‌های اردبیل است، به خبرنگار ما گفت: پدر من شغلش آزاد است و جوشکاری می‌کند، اما با این همه من هم هفته‌ای دو روز در این چهارراه خوراکی می‌فروشم.

او با اشاره به اینکه هر دو روز یک بار به مدرسه می‌روم، افزود: چون در خانه گوشی تلفن همراه نداریم که بتوانم از طریق سامانه شاد به درس‌های خود رسیدگی کنم، مجبور هستم هفته‌ای سه روز به صورت حضوری به مدرسه بروم.

خوب که به این کودکان نگاه می‌کنم می‌بینم، علی‌رغم اینکه در آن سوی ماجرا مردم عادی به شدت از ویروس کرونا واهمه دارند، تا جایی که حتی عده‌ای با صرف هزینه‌های زیاد محافظ مخصوص خریده اند یا ماسک‌های بهداشتی را دو به دو روی صورت خود می‌گذارند، این کودکان فارغ از هرگونه ترس و واهمه‌ای، هر روزِ خود را در کف این خیابان‌ها می‌گذارنند، شاید ترسی از چیزی ندارند... یا شاید هم چیزی برای از دست دادن ندارند!

در طرف مقابل قضیه بهزیستی را داریم که به زعم و گفته کارشناسان، مدیران و معاونان آن وضعیت کنونی کودکان خیابانی و کار در اردبیل، گل و بلبل بوده و مشکل چندانی در این حوزه دیده نمی‌شود، این در حالی است که ادعا می‌شود تمامی کودکان خیابانی در اردبیل تحت پوشش بهزیستی قرار دارند.

۲۰۸ کودکی که مستمری بگیر بهزیستی هستند

مدیرکل بهزیستی استان اردبیل در گفت و گو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، با اشاره به تعداد کل کودکان خیابانی در سطح استان اردبیل گفت: مجموع کودکان خیابانی شناسایی شده در سطح استان ۲۰۸ کودک بوده که از میان این تعداد، کودکانی بدسرپرست یا بی‌سرپرست هم داریم اما خوشبختانه با همکاری آموزش و پرورش کودک بازمانده از تحصیل نداریم.

به گفته ستاری تعداد کودکان خیابانی در سطح استان در ۶ ماهه پارسال ۲۷۳ مورد بوده که این تعداد در مدت مشابه امسال به ۲۰۸ نفر رسیده است.

او در خصوص تحصیل کودکان خیابانی، گفت: پارسال ۲۸ کودک خیابانی بازمانده از تحصیل وجود داشت که با ورود آموزش و پرورش و تعامل بین سازمانی این تعداد نیز از مهر امسال بر سر کلاس درس حاضر می‌شوند.

این مسئول با تاکید بر اینکه کودک خیابانی به افراد زیر ۱۸ سال و کودکان کار به افراد زیر ۱۵ سال اطلاق می‌شود، تصریح کرد: دغدغه‌های بیشتر ما در خصوص کودکان خیابانی است که در همین راستا حمایت‌های خوبی از این قشر با همکاری عموم مردم و خیران انجام می‌شود.

مدیرکل بهزیستی استان با اشاره به فعالیت کمیته ساماندهی کودکان خیابانی در استان یادآور شد: در این کمیته ۱۲ دستگاه اجرایی از قبیل دستگاه قضایی، صدا و سیما، بهزیستی، وزارت کار و چند دستگاه ذی‌ربط دیگر عضو هستند که زیرنظر کارگروه اجتماعی استانداری فعالیت دارند.

ستاری ادامه داد: خوشبختانه با اعمال نظر این کمیته که در راس آن وزارت کار و سازمان بهزیستی قرار دارند، در سطح استان در رابطه با کودکان خیابانی و کار، حمایت‌ها را به صورت نظام‌مند از این کودکان داریم.

تأسیس مرکز شبانه‌روزی نگهداری کودکان خیابانی در همین روزها

خسرو امیدوار، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان اردبیل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، از راه‌اندازی مرکز شبانه‌روزی نگهداری کودکان کار و خیابانی در اردبیل خبر داد و گفت: سازمان بهزیستی استان یک مرکز حمایتی-آموزشی شبانه‌روزی کودک و خانواده برای نگهداری و حمایت از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست در اردبیل راه‌اندازی می‌کند.

او تصریح کرد: هدف از این اقدام در کنار ارتقای کیفیت خدمات آموزشی و حمایتی، کاهش ساعات فعالیت هر کودک خیابانی است که به صورت روزانه در سطح جامعه و خیابان سپری می‌کند که کودکان از ۶ تا ۱۸ سال می‌توانند برای برخورداری از حمایت‌های ما بعد از بهره‌برداری کامل، به این مرکز مراجعه کنند.

معاون امور اجتماعی بهزیستی استان با اشاره به وضعیت پیش آمده تحت تاثیر ویروس کرونا و پیگیری آموزش‌های مجازی دانش‌آموزان بیان کرد: در همین رابطه در تلاش هستیم تا با جلب مشارکت خیرین در استان نسبت به خریداری تبلت برای کودکان خیابانی و تحت حمایت بهزیستی اقدام کنیم.

به گفته امیدوار سازمان پس از سن قانونی کودکان کار و خیابانی که نیازمند خرید خانه مستقل هستند، تسهیلاتی تا سقف ۲۰۰ میلیون ریال برای هر کودک در نظر می‌گیرد که این تسهیلات بلاعوض است.

او ادامه داد: در نیمه نخست ۹۹ حدود ۳ هزار و ۵۰۰ میلیون ریال برای ساماندهی کودکان تحت پوشش صرف شده است که این مقدار در مقایسه مدت مشابه پارسال رقم بسیار بالایی است.

این مسئول در خصوص حرفه‌آموزی کودکان خیابانی نیز تصریح کرد: بعد از ۱۰ سالگی هر کودک خیابانی تحت حمایت بهزیستی، ما این اجبار را برای آنان اعمال می‌کنیم که برای بهبود شرایط اقتصادی خود حتما نسبت به حرفه‌آموزی مشغول شوند.

امیدوار عنوان کرد: دوره‌های حرفه آموزی ما به صورت مداوم با حمایت و تعامل اداره کار و فنی و حرفه‌ای برگزار می‌شود که طی ۱۲ ماهه پارسال ۵ هزار و ۹۰۱ دوره تخصصی و نیمه تخصصی و نیمه نخست امسال حدود ۳ هزار و ۱۲۰ مورد کارگاه برای کودکان خیابانی و کار برگزار شد.

دلسوزی‌ای که نتیجه‌ای جز تشدید کار کودکان ندارد

معاون امور اجتماعی بهزیستی استان با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی کار کودکان در خیابان و در سطح جامعه اظهار داشت: متاسفانه یکی از مشکلات بزرگی که ما در سطح استان با آن درگیر هستیم دلسوزی مردم نسبت به کودکان خیابانی بوده که همین موضوع سبب تشویق و ترغیب آنان برای حضور هرچه بیشتر در سطح خیابان‌ها می‌شود.

او با اشاره به برخی آسیب‌های کار کودکان در خیابان گفت: در بسیاری از موارد خانواده‌ها صرفا برای کسب درآمد بیشتر به حضور کودکان خود در خیابان رضایت می‌دهند.

به گفته معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تیم مددکاری سازمان بهزیستی نسبت به شناسایی کودکان خیابانی در سطح استان اقدام کرده و برای حضور آنان در مراکز نگهداری بهزیستی و ارائه خدمات راهکار‌هایی را نشان می‌دهند.

امیدوار تصریح کرد: کودکان خیابانی را آسیب‌های مختلفی در سطح جامعه تهدید می‌کند که باید مردم ما آگاه باشند که با کمک مادی به آن‌ها به صورت غیرمستقیم آنان را تشویق به حضور بیشتر در سطح خیابان‌ها می‌کنند، که ما از عموم مردم فهیم استان در این راستا تقاضا داریم کمک‌ها خود به این کودکان را تا حد قابل قبولی تقلیل دهند.

به گفته امیدوار سازمان بهزیستی به صورت ماهانه کمک نقدی بالغ بر ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۷ میلیون ریال به هر کودک خیابانی تحت پوشش پرداخت می‌کند. اما این در حالی است که موسسه خیریه این امر را قبول نداشته و حمایت‌های بهزیستی را ناچیز می‌داند.

علی نصرالله زاده مدیر موسسه خیریه چهارده معصوم استان اردبیل، در گفت و گو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفتت: مرکز نگهداری از کودکان خیابانی و کار در استان اردبیل در سال ۹۶ به صورت جدی فعالیت خود را آغاز کرده است که در این راستا، ما از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست حمایت می‌کنیم.

او با اشاره به اینکه در حال حاضر ۱۲۰ کودک کار و خیابانی تحت حمایت موسسه خیریه است، اضافه کرد: خدمات ارائه شده به این کودکان به صورت رایگان بوده که در این زمینه بهزیستی نیز تعاملی با موسسه دارد.

مدیر موسسه خیریه استان با اشاره به اینکه سازمان بهزیستی به صورت سالانه برای هر کودک یارانه حمایتی به مبلغ ۷ میلیون ریال در نظر میگیرد، عنوان کرد: در دوران کرونایی ما حمایت‌های خوبی با کمک خیران استان از این کودکان داشتیم که به صورت دو دوره ۳۰۰ پک بهداشتی برای توزیع در بین کودکان خیابانی در نظر گرفته شد.

به گفته نصرالله زاده مردم فهیم و خیردوست استان می توانند جهت حمایت از کودکان بی سرپرست یا کودکان خیابانی کمک‌های نقدی خود را به موسسه خیریه چهارده معصوم استان واریز کنند.

سروناز بابایی، مددکار اجتماعی استان نیز در این باره اظهار داشت: دوره‌های آموزشی بهزیستی و موسسه خیریه چهارده معصوم استان برای کودکان خیابانی و کار به صورت منسجم برگزار می شود، که باتوجه به تقارن این روز‌ها با شرایط سخت کرونایی کلاس‌ها و کارگاه‌های ما به صورت محدود و با ظرفیت کم برگزار می‌شود که در این راستا از والدین کودکان نیز برای شرکت در این دوره‌ها دعوت می کنیم.

به گفته او دوره‌های موسسه خیریه برای کودکان خیابانی و خانواده‌های آن شامل دوره‌های روانشناسی، آموزشی، درسی و تقویتی است.

ضرورت آسیب‌شناسی کودکان خیابانی

محمد سیمزاری معاون امور اجتماعی و فرهنگی استاندار اردبیل، در خصوص آسیب‌شناسی پدیده کودکان کار و خیابانی در مصاحبه با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: در پیدایش پدیده کودکان خیابانی و کار علل مختلفی می‌تواند دخیل باشد که یکی از این علت‌ها آسیب‌های اجتماعی مانند فقر، حاشیه‌نشینی و اعتیاد والدین است.

او با تاکید بر دیگر علل وقوع و تشدید کار کودکان در خیابان افزود: کاهش مسئولیت‌پذیری خانواده‌ها، خشونت علیه کودکان و همچنین برخی اهداف سودجویانه می‌تواند از عوامل مهم دیگر باشد که در این راستا راه‌چاره بعد از وقوع این پدیده در یک جامعه توجه و تمرکز بر ارتقای مهارت‌های اجتماعی و آموزشی این کودکان توسط نهاد‌های مربوطه است.

به گفته معاون امور اجتماعی و فرهنگی استاندار اردبیل تعداد کودکان خیابانی و کار در سطح استان در حاشیه شهر‌های پرجمعیتی همچون اردبیل، مشگین شهر و پارس آباد به مراتب بیشتر است.

البته در خصوص اطلاع از آخرین آمار کودکان کار در واحدهای تولیدی و در رسته مشاغل سخت یا نیمه سخت با اداره کل کار و رفاه اجتماعی تماس گرفتیم که طبق اظهارات این اداره هم‌اکنون آمار مشخصی از این کودکان در سطح استان، در دست نیست.

اما طبق گفته رئیس اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان می‌توان گفت تعداد کودکان کار زیر ۱۵ یا در بازه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال که در واحدهای تولیدی مشغول به اشتغال در مشاغل سخت باشند، چیزی حدود صفر است.

مشکلی که هرگز آسیب‌شناسی نشد

عوامل بسیاری در پیدایش و تشدید معضل کار کودکان که بعنوان یک عارضه بزرگ اجتماعی شناخته می‌شود، دخیل هستند که فقر و عقب ماندگی اقتصادی خانواده، محیط نامناسب خانوادگی، آسیب پذیری کانون خانواده، اعتیاد و مهاجرت از مهمترین آن‌ها است.

پس انتظار می‌رود تا با توجه به شرایط اقتصادی استان که هم اکنون رو به رشد خوبی گذاشته است، حمایت‌های بیشتری را از سوی نهادی‌های مربوطه از این کودکان در سطح استان داشته باشیم.

در مواجهه با کودکان خیابانی و کار تنها رویکرد دولت جمع آوری و بعد ساماندهی این کودکان است، در صورتی که شاید بهتر باشد ابتدا مشکل اساسی و زمینه ساز این مشکل را آسیب شناسی کرده و بعد منتظر نتیجه و بازده این اقدام بود.

به تعبیر دیگر ما می‌توانیم ابتدا با شناسایی آسیب‌های اجتماعی در مناطق مختلف یک کشور و با ارائه راهکار و برطرف سازی آنان از بسیاری از چالش‌های دیگر همچون کار کودکان در خیابان یا در رسته مشاغل سخت جلوگیری کنیم.

چرا که با برطرف‌سازی معضلاتی همچون فقر یا حاشیه‌نشینی به خوبی می‌توان جامعه کنونی را به جامعه‌ای پویا و همچنین برخوردار از اقتصادی کلان تبدیل کرد.

کلام آخر؛

طبق برآورد نهایی سازمان جهانی کار هم اکنون حدود ۲۵۰ میلیون کودک کار در سطح جهان وجود دارند که سهم کشور ما از این تعداد نزدیک به ۹۰۰ هزار کودک است، هرچند مقایسه این آمار با رقم کلی شاید ناچیز باشد، اما شایسته نیست در کشوری که در کمک به مردم کشور‌های محروم سابقه درخشانی دارد با این تعداد از کودکان کار مواجه باشیم.

گزارش از نوشین سلامت

انتهای پیام/س