به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا

برخی از آن مؤمنان، بزرگ مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند کاملا وفا کردند، پس برخی پیمان خویش گزاردند (و بر آن عهد ایستادگی کردند تا به راه خدا شهید شدند مانند عبیده و حمزه و جعفر) و برخی به انتظار (فیض شهادت) مقاومت کرده و هیچ عهد خود را تغییر ندادند (مانند علی علیه السّلام که در کوفه به محراب عبادت شهید گشت).

فایل صوتی تلاوت آیه ۲۳ سوره احزاب

تفسیر آیه ۲۳ سوره احزاب

مفسران قرآن در ارتباط با این‌که این آیه ناظر به چه افرادى است، اختلاف نظر دارند.

دانشمند معروف اهل سنت، حاکم ابو القاسم حسکانى با سند از على (ع) نقل مى‏‌کند که آن‌حضرت فرمودند: «فینا نزلت "رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ" فانا و اللَّه المنتظر و ما بدلت تبدیلا»؛ آیه رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ، در باره ما نازل شده است، و به خدا سوگند من همان کسى هستم که انتظار (شهادت) را مى‌‏کشم، (و قبلاً مردانى از ما همچون حمزه سید الشهدا (ع) شربت شهادت نوشیدند) و من هرگز در روش خود تغییر نداده، بر سر پیمانم ایستاده‏‌ام.

از ابن عباس نقل شده است، جمله: فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ، اشاره به حمزة بن عبد المطلب و بقیه شهیدان احد و انس بن نضر و یاران او است. البته، گفتنی است که در میان این تفسیر‌ها هیچ منافاتى وجود ندارد؛ چرا که آیه مفهوم وسیعى دارد که همه شهداى اسلام را که قبل از ماجراى جنگ «احزاب» شربت شهادت نوشیده بودند شامل مى‌‏شود و منتظران نیز تمام کسانى بودند که در انتظار پیروزى و شهادت به سر مى‌‏بردند و افرادى مانند حمزه سید الشهدا و على (ع) در رأس این دو گروه قرار داشتند.

در تفسیر صافى چنین آمده است: «ان اصحاب الحسین بکربلا کانوا کل من اراد الخروج ودع الحسین (ع) و قال: السلام علیک یا بن رسول اللَّه! فیجیبه: و علیک السلام و نحن خلفک، و یقرأ "فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ"؛ یاران امام حسین (ع) در کربلا هر کدام که مى‌‏خواستند به میدان بروند، با امام (ع) وداع مى‌‏کردند و مى‌‏گفتند سلام بر تو اى پسر رسول خدا (ص) سلام وداع؛ امام (ع) نیز به آن‌ها پاسخ مى‌‏گفت و سپس این آیه را تلاوت مى فرمود: «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ».

تفسیر نور الثقلین از مقتل ابی‌مخنف نقل می‌کند که امام حسین (ع) این آیه را به هنگامى که خبر شهادت عبد اللَّه بن یقطر به او رسید نیز تلاوت فرمودند. از اینجا روشن مى‌‏شود که آیه چنان مفهوم وسیعى دارد که تمام مؤمنان راستین را در هر عصر و هر زمان شامل مى‌‏شود، چه آن‌ها که جامه شهادت در راه خدا بر تن پوشیدند و چه آن‌ها که بدون هیچ‌گونه تزلزل بر سر عهد و پیمان با خداى خویش ایستادند و آماده جهاد و شهادت بودند.

بیشتر بخوانید

• منظور از زینت در کلام خداوند چیست؟ + صوت

کلمه «نحب» دارای معانی زیادی است، ولی در این جا به معنای نذر و عهد و پیمانی است که چه بسا انجام آن منجر به مرگ یا خطر بزرگی شود.

در برابر گروهی که خواهان زندگی در رفاه بودند، «یَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِی الْأَعْرابِ»؛ گروهی در انتظار شهادتند «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ». امام حسین (ع) در کربلا هنگام وداع با اصحابش و گاهی بالای سر شهدا این آیه را تلاوت می‌فرمود.

پیام‌های آیه ۲۳ سوره احزاب

۱- همه‌ی اصحاب پیامبر و مؤمنان در یک درجه نیستند. «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ»

۲- نقل کمالات دیگران یکی از راه‌های تربیت است. «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ»

۳- دفاع از حقّ تا مرز شهادت، نشانه‌ی صداقت در ایمان است. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ»

۴- تعهّد، لازم الاجرا و عمل به آن نشانه صداقت است. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا»

۵-بزرگداشت شهدا، پیام و درسی قرآنی است. «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ»

۶- انتظار شهادت نیز یک ارزش است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ» آمادگی برای لقای خداوند، از صفات مؤمنان است.

۷- باب شهادت باز است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ»

۸-شهادت برخی مؤمنان، عامل عقب نشینی یا دلسردی دیگر مؤمنان نمی‌شود. (مؤمن با این که شهادت دوستان و عزیزان خود را می‌بیند، باز خود در انتظار شهادت است) «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ»

۹- مؤمنان واقعی پایبند عهد و پیمان خود با خدا هستند و هیچ چیز حتّی شهادت دوستان و عزیزان، روحیه آنان را تغییر نمی‌دهد. «وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً»

انتهای پیام/