ابعاد کمتر گفته‌شده از دانش هسته‌ای ایران/ چرا رهبری شهید فخری‌زاده را دانشمند هسته‌ای و دفاعی نامیدند؟
امروزه متخصصان صنعت هسته‌ای موفق به ساخت حسگر‌های ویژه‌ای شده‌اند که هرگونه آلودگی رادیو اکتیو را به‌صورت لحظه‌ای و با دقت بسیار بالا گزارش می‌دهد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، برخلاف آنچه در اذهان بسیار شکل گرفته که صنعت هسته‌ای صرفا کاربرد نظامی و یا به عبارت دقیق‌تر کاربرد ساخت جنگ‌افزار‌های غیرمتعارف یعنی بمب‌های اتمی را دارد، این علم و رشته‌ها و شاخه‌های متعدد آن علاوه‌بر موضوعات و حوزه‌های اقتصادی، در علوم و صنایع دفاعی در جهان کاربرد بسیار قابل توجهی دارند، کاربرد‌های بسیار متنوعی که غفلت از آن و یا یکی دانستن‌شان با ساخت بمب می‌تواند به مثابه یک خسران و عقب‌افتادگی بزرگ باشد.
نگاهی جامع در این خصوص به‌راحتی می‌تواند این نتیجه‌گیری را برای هر ذهن جست‌وجوگر و کنجکاوی پدید آورد که رسانه‌های بین‌المللی در سال‌های متمادی آنچنان که هسته‌ای شدن ایران را مساوی کره‌شمالی شدن تلقی می‌کنند (و نه گزینه‌های کاملا مشابهی، چون هند و چین و...) که استفاده از صنعت هسته‌ای را هم مساوی ساخت بمب برای مردم ما و آن جوامعی که چشم به ایران دارند جا انداخته‌اند و هرگز حاضر نیستند به این مساله اعتراف کنند که هسته‌ای شدن یک کشور به مفهوم حرکت بر مرز‌های علمی دنیاست و می‌تواند انقلابی در صنعت، اقتصاد و حتی امنیت یک کشور پدید آورد.
پس از تلاش‌های بسیار زیادی که دانشمندان و به تبع آن رسانه‌های کشور داشته‌اند تاکنون شاید یک مورد از مسائلی که در بالا ذکر شد برای مردم تا حدودی جا افتاده باشد و آن هم اینکه استفاده از صنعت هسته‌ای برای تشخیص بیماری و درمان در حوزه پزشکی از ضروریات بسیار مهم و اساسی است و تقطیع زنجیره تولید تا مصرف می‌تواند روزانه هزاران بیمار را رنجور کرده و بر سختی‌های آن‌ها بیفزاید، اما حتما مردم مطلع نیستند که صنعت هسته‌ای چه تحول بزرگی می‌تواند در اقتصادشان پدید آورد و یا اینکه چگونه می‌تواند صنایع دفاعی کشور را یک یا چند مرتبه ترقی داده و آن‌ها را به‌روز کند.
اگر در پیام رهبر انقلاب پس از شهادت دکتر محسن فخری‌زاده دانشمند برجسته و گمنام صنعت هسته‌ای کشور دقت کرده باشید، حتما دیده‌اید که رهبری از وی تحت عنوان «دانشمند هسته‌ای و دفاعی» نام بردند و سپس به تجلیل از خدمات شایان او پرداختند، عنوانی که شاید برای خیلی‌ها جای سوال داشت و برخی هم پرسیدند که چطور ممکن است این دو حوزه به هم مربوط باشند و دکتر فخری‌زاده در هر دو صاحب‌نظر و تجربه بوده باشد.
می‌خواهیم بگوییم این پرسش دقیقا نتیجه همان عملیات رسانه‌ای و سیاسی‌ای است که امپراتوری رسانه‌های غربی روی افکار مردم ما و بسیاری از کشور‌های جهان انجام داده و نگذاشته آن‌ها بفهمند که صنعت هسته‌ای می‌تواند صرف‌نظر از هرگونه حرکت به‌سمت ساخت تسلیحات کشتار جمعی، چه نقش پررنگی در حوزه مسائل دفاعی و تامین امنیت کشور ایفا کند.
در این خصوص البته نکته مهم دیگری هم قابل ذکر است و آن هم هدف‌گذاری فنی غربی‌ها سوای عملیات روانی آن‌ها در این خصوص است. نگاهی به برجام و بند‌هایی که محدودیت‌های تحقیق و توسعه در صنایع هسته‌ای را برای ایران به بار آورد به‌خوبی گویای این است که کانالیزه کردن تحقیق و توسعه در صنعت هسته‌ای و بازداشتن ایران از تلاش محققانه در دیگر حوزه‌ها از‌جمله استفاده از علوم هسته‌ای در صنایع دفاعی و بعضا موضوعات اقتصادی از اهداف بزرگی است که کشور‌های غربی در این خصوص دنبال کرده و ردپای آن به‌وضوح در توافق هسته‌ای با ایران دیده می‌شود و البته امروز با وقوع عملیات ترور دکتر فخری‌زاده که از دانشمندان و مدیران فعال در این حوزه بود، بیشتر از گذشته اهمیت آن روشن شده است.
علاوه‌بر همه این توضیحات باید به نکته مهم و دقیق دیگری نیز اشاره کنیم. برای ایران به‌عنوان کشوری که بزرگ‌ترین و شدیدترین تحریم‌های تاریخ را تجربه کرده، علاوه‌بر نیاز مبرم به جهش در صنایع دفاعی به‌عنوان یک اولویت ویژه که می‌تواند به کمک صنعت هسته‌ای صلح‌آمیز صورت پذیرد و کشور را در مواجهه با دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آسیب‌ناپذیر سازد، جهش در مسائل اقتصادی و تولیدات استراتژیک و راهبردی هم ضروری و گریزناپذیر است؛ اتفاقی که می‌تواند با استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت هسته‌ای حاصل شود.
شاید بپرسید صنعت هسته‌ای چه ربطی به اقتصاد کشور‌ها دارد؟ یا شاید ذهن‌تان صرفا به مسائلی، چون تولید برق یا شیرین‌کردن آب دریا‌ها در این حوزه معطوف شود، اما باید بدانید که از دید کارشناسان دم‌دستی‌ترین استفاده از صنایع هسته‌ای در عرصه اقتصادی، فعالیت‌هایی، چون تولید برق است چراکه صنعت هسته‌ای از ظرفیت بسیار بالایی برای توسعه اقتصادی کشور برخوردار است و می‌تواند با کوتاه‌کردن مسیرها، افزایش بهره‌وری و ارائه امکانات ویژه به صنایع مختلف از‌جمله صنعت نفت و گاز، جهش قابل ملاحظه‌ای را برای آن‌ها به‌وجود آورد؛ امری که متاسفانه تاکنون در کشور درخصوص آن غفلت شده است.
کاربرد فناوری هسته‌ای در صنایع دفاعی
۱. مین‌روبی هسته‌ای
یکی از مصائب ما در غرب و جنوب‌غرب آسیا به‌اضافه برخی نقاط دیگر دنیا مانند اروپای‌شرقی، وجود مین‌های بازمانده از درگیری‌ها و جنگ‌های طولانی‌مدتی است که در این مناطق برای سال‌های متمادی وجود داشته و اکنون بلای جای کودکان و مردان و زنانی شده که در این مناطق زندگی می‌کنند و بعضا بی‌خبر از وجود آن‌ها ممکن است جان‌شان را از دست بدهند.
در ایران نیز هم‌اکنون مناطقی در غرب و جنوب‌غربی کشور وجود دارد که همچنان پس از گذشت سال‌ها از جنگ تحمیلی آلوده است و خطر انفجار مین وجود دارد.
گزارش‌ها می‌گویند ایران دومین کشور آلوده به مین در جهان است و همچنان بقایای زیادی از قریب ۲۰ میلیون تن مینی که ارتش بعث در خاک ۵ استان کشور کاشته است، وجود دارد. از این‌رو یکی از ملزومات تامین امنیتی و توسعه شهری و روستایی کنونی در کشور صرف‌نظر از هرگونه استفاده احتمالی در آینده مربوط به همین موضوع است.
مین‌روبی البته با چالش‌های زیادی مواجه است که صنعت هسته‌ای می‌تواند بخش مهمی از آن‌ها را مرتفع سازد. اکنون و در کشور‌هایی که با این چالش دست‌وپنجه نرم می‌کنند یکی از تجهیزاتی که در دست توسعه است مین‌روب‌های هسته‌ای هستند.
دستگاه‌هایی کاملا پیشرفته و های‌تک که به کمک تشعشعات گاما و بتای تابشی از چشمه‌های خاص و اسکن کردن بازتاب این تشعشعات از سطح زمین با دقت قابل قبولی محل دقیق مین‌های قدیمی و به‌جای مانده از جنگ‌های گذشته را مشخص می‌کند و به‌راحتی می‌توان آن‌ها را معدوم یا خنثی کرد. در این زمینه کشور‌های مختلفی فعال شده‌اند، اما در ایران که بیشتر از هر کشور دیگری مبتلابه آن است اهمیت به‌سزایی دارد.
۲. تولید استحکامات مقاوم در‌برابر نفوذ و گلوله‌های ضدزره
یکی از مواردی که در بسیاری از کشور‌های دنیا امروز به‌عنوان مساله‌ای مهم در صنایع دفاعی مطرح است نفوذناپذیر کردن استحکامات یا ادوات نظامی به‌وسیله جدیدترین تکنولوژی‌های صنعت هسته‌ای است. مساله‌ای که البته در وجه تهاجمی هم اهمیت دارد و بعضا نفوذ به ادوات تجهیزشده مهاجم به کشور در هنگام رویارویی بسیار مهم و ضروری می‌شود.
این چالش امروز با امکانی که صنعت هسته‌ای به صنایع دفاعی کشور می‌دهد قابل رفع است و می‌تواند مساله مهمی را برای نیرو‌های نظامی کشور حل‌وفصل کند. فرآیند علمی این ماجرا هم از این قرار است:
دورریز اورانیوم در فرآیند غنی‌سازی Depleted Uranium) DU اورانیومی که ایزوتوپ ۲۳۵ از آن تا حد ممکن خارج شده است و دیگر قابلیت انفجاری ندارد)، همچنان پرتوزا بوده و قابل استفاده. این ماده که اورانیوم ضعیف‌شده ۲۳۸ هم نام دارد از آنجایی که پرتو‌های آلفا را از خود ساطع می‌کند طیف وسیعی از مصارف مختلف را می‌تواند داشته باشد. علاوه‌براین این عنصر به‌علت اولا هزینه تمام‌شده کمتر و ثانیا شکنندگی خیلی کمتر نسبت به دیگر فلزات چگال از جمله تنگستن و ثالثا به‌دلیل نقطه ذوب بسیار بالا در فرآیند‌های ترمودینامیکی بی درو، کاربرد‌های فراوانی در صنایع گوناگون از جمله صنعت دفاعی دارد.
بیشتر بخوانید
لایه حفاظتی زره‌پوش و تانک
با توجه به همین توضیحات می‌توان گفت که این ماده به‌منظور ایجاد زره دفاعی برای ادواتی، چون تانک‌های سنگین و زره‌پوش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید بپرسید از این ماده پرتوزا چطور می‌توان در ادواتی اینچنینی که انسان سرنشین آنهاست استفاده کرد.
پاسخ این است که از آنجا که پرتوی تابشی اورانیوم از جنس آلفا است، بنابراین قدرت نفوذ آن بسیار اندک است و حتی از پوست انسان نیز نمی‌تواند عبور کند لذا به‌راحتی با پارچه‌های ضخیم یا لایه‌های فلزی می‌توان تشعشعات آن را مهار و از آن‌ها برای مصارف مختلف استفاده کرد.
بر همین اساس DU را در قالب ورق‌های نسبتا ضخیم فلزی که توسط یک لایه استیل ویژه از هر طرف پوشانده شده است تولید می‌کنند. این استیل علاوه‌بر تقویت استحکام ورقه در برابر انفجار و گلوله‌های ضدزره موجب جلوگیری از انتشار پرتوی آلفا در کابین تانک یا فضای اطراف آن می‌شود. به این ترتیب با پوشش تانک به‌وسیله این ورقه ویژه مقاومت آن در‌برابر تسلیحات ضدتانک افزایش چشم‌گیری پیدا کرده و لایه اورانیومی مانع از نفوذ موج انفجار یا آتش آن به داخل کابین تانک می‌شود.
نفوذ به استحکامات دشمن
آلیاژ‌هایی که حاوی DU هستند در تولید گوله‌های اسلحه و توپ‌های ضدزره مورد استفاده قرار می‌گیرند چراکه جرم بالای این نوع گلوله‌ها موجب افزایش توان تخریب یا نفوذ آن‌ها در استحکامات می‌شود. امروزه گلوله‌های اورانیومی از بهترین مهمات ضد‌استحکامات هستند.
گلوله‌های ضدزره تولیدشده از DU در استاندارد‌های ۲۵، ۳۰، ۱۰۵ و ۱۲۰ میلیمتری تولید می‌شوند. همچنین این گلوله‌ها در تیربار‌هایی با سرعت ۴۲۰۰ گلوله در دقیقه قابل استفاده هستند. هرچند درنهایت می‌توان بین ۱۲۰ تا ۱۹۵ گلوله یا رگباری معادل دو تا سه ثانیه با استفاده از گلوله‌های ضدنفوذ شلیک کرد. گلوله‌های ضدنفوذ در استاندارد ۱۲۰ میلیمتری شامل بیش از ۸/۴ کیلوگرم اورانیوم است.
تولید موشک سنگرشکن یکی از مصارف دیگر این ماده است. در تولید سرجنگی موشک‌های سنگرشکن یا نفوذکننده اغلب از DU استفاده می‌شود چراکه تراکم جرم (چگالی بسیار بالا) موجب نفوذ بهتر بمب در برخورد اولیه با سطح می‌شود و به این وسیله قدرت پیشروی آتش به داخل سنگر یا سازه هدف را افزایش می‌دهد.
۳. ایجاد تعادل در ادوات پروازی
یکی از مباحث مهم در صنایع دفاعی ایجاد توازن و توزیع جرم مناسب در تسلیحات و ادوات پرنده از‌جمله هواپیما‌ها و موشک‌ها است. پسماند اورانیوم با توجه به چگالی بسیار بالای خود، همواره بهترین انتخاب برای تولید وزنه‌های مورد نیاز در ایجاد تعادل و یا توزیع جرم مطلوب در این دست تسلیحات بوده است.
در گزارش‌های منتشر‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید شده است که برخی از مدل‌های موشک‌های بالستیک، کروز و پدافندی و همچنین طیف گسترده‌ای از پرنده‌های نظامی شامل جت‌ها و پهپاد‌ها از DU به‌منظور ایجاد تعادل یا توزیع جرم مورد نیاز پرنده استفاده شده است.
علت این امر آن است که با استفاده از این ماده به‌علت چگالی بالا همواره فضای کمتری توسط وزنه اشغال می‌شود و این امر فضا را برای نصب تجهیزات بیشتر یا افزایش ظرفیت لود پرنده مهیا می‌کند. همچنین براساس برخی گزارش‌ها در توسعه تسلیحات نظامی گاهی به‌جای نصب وزنه ساخته‌شده از اورانیوم دورریز به‌صورت جداگانه، در ساخت بخش‌هایی از بدنه یا قطعات پرنده مورد نظر از آلیاژ DU-تیتانیونم استفاده می‌کنند که عموما حاوی ۷۵ درصد تیتانیوم است. این امر با تغییر چگالی فلز بدنه یا قطعه نصب شده، توزیع وزن مورد نیاز را ایجاد می‌کند.
۴. پیشرانه‌های هسته‌ای
یکی از موضوعاتی که در جریان انعقاد برجام و حتی بعد از آن در میان کارشناسان بسیار مورد توجه بود و حتی یکی دو بار در اسناد و قوانین موضوعه مجلس هم نام آن آمد تکنولوژی ارزشمندی به‌نام پیشرانه‌های هسته‌ای بود. امروزه ۶ یا ۷ کشور دنیا دارای فناوری تولید پیشرانه‌های هسته‌ای و سوخت با غنای بالا برای استفاده در این موتور‌ها هستند و ایران که یک بار در پاییز ۹۵ ساخت و تولید آن‌ها را به‌عنوان گزینه‌های خود مطرح کرده، امروز می‌تواند دوباره برای آن برنامه‌ریزی کند.
دسترسی به پیشرانه‌های هسته‌ای متحول‌کننده صنایع نظامی ایران در عرصه دریایی برای شناور‌های سطحی و زیرسطحی است. امروزه و در کشور‌های پیشرفته جهان در زیردریایی‌های هسته‌ای و ناو‌های هواپیمابر به‌جای موتور‌های دیزلی مرسوم از راکتور‌های هسته‌ای مینیاتوری استفاده می‌شود.
به‌وسیله این راکتور‌ها بخار آب پرفشار تولید شده و این بخار آب علاوه‌بر تامین نیروی محرکه کشتی، توربینی را نیز برای تولید برق مورد استفاده تجهیزات و خدمه شناور تولید می‌کند. با وجود آنکه شناور‌های استاندارد محدودیت زمان و فاصله سفر دریایی خود را براساس میزان سوخت قابل حمل خود تعیین می‌کنند، شناور‌های مجهز به پیشرانه هسته‌ای تنها محدویت‌شان آذوقه و خوراکی‌های قابل نگهداری هستند؛ چراکه با هربار سوخت‌گیری می‌توانند چندین سال به‌صورت مداوم به سفر خود ادامه دهند.
۵. مقابله با ترور بیولوژیک
یکی از مهم‌ترین روش‌های ترور خاموش استفاده از عناصر پرتوزا است. به این ترتیب که سازمان یا شخص تروریست یک وسیله آغشته به مواد پرتوزا (مثلا خودکاری که در جوهر آن مقداری اورانیوم یا دیگر عناصر پرتوزا با نیمه عمر بالا حل شده است) را در اطراف محل زندگی سوژه مدنظر قرار می‌دهد.
در چنین شرایطی به مرور زمان با افزایش میزان پرتوگیری توسط سوژه مورد نظر بیماری‌های صعب‌العلاجی، چون سرطان سراغ شخص موردنظر آمده و جان او را می‌گیرد یا حداقل با ایجاد مزاحمت شدید او را از دور کار و فعالیت به‌طور کامل خارج می‌کند. از این‌رو مقابله با ترور بیولوژیک یکی از برنامه‌های مهم هر کشوری در مقابله با تروریسم است.
در اینجا مجددا صنعت هسته‌ای به کمک ما می‌آید؛ چراکه با کمک دانش هسته‌ای می‌توان ابزاری جهت اندازه‌گیری دائمی میزان پرتوگیری اشخاص مهم ساخت و نزد آن‌ها قرار داد. در این روش با قرار دادن سنسور‌های خاص جهت اندازه‌گیری دز پرتوی دریافتی توسط شخص می‌توان در بازه‌های مشخص دز دریافتی را اندازه گرفت و نهایتا اگر شرایط غیرعادی بود به بررسی محیط کار یا زندگی او پرداخت.
۶. ساخت تجهیزات پدافندی
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها درمورد جنگ هسته‌ای یا برای حفاظت از نقاط مهم و حساس در کشور، نحوه ایجاد یک فضای امن برای شخص یا اشخاص موردنظر در برابر تشعشعات تهاجمی است، اتفاقی که الزاما نیاز به وقوع یک جنگ تمام‌عیار ندارد و ممکن است در مقیاس‌های بسیار کوچک یا اساسا با الگو‌های متفاوت به اجرا درآید. در این زمینه می‌توان با ساخت اتاقک‌هایی که در دیواره آن‌ها یک لایه مناسب از جنس اورانیوم به کار رفته است به‌راحتی درمقابل انفجار ناشی از بمب هسته‌ای و یا تشعشعات تهاجمی در امان ماند.
۷. ردیاب‌ها و اسکنر‌های هسته‌ای
یکی از چالش‌های کشور ما مقابله با نفوذ است، نفوذی که می‌تواند منجر به جاسازی مواد منفجره در تاسیسات حساس کشور یا تلاش برای ترور افراد شود، چالشی که صنعت هسته‌ای به‌خوبی می‌تواند آن را مرتفع کند و مانع از وارد آمدن خسارت و هزینه به کشور شود.
فناوری هسته‌ای یا به عبارت دقیق‌تر سنسور‌هایی که به کمک تکنولوژی هسته‌ای تولید شده‌اند به‌راحتی می‌توانند هر شئی را صرف‌نظر از جنس یا هندسه آن اسکن کرده و محتویات آن و البته جنس آن را با دقت بالایی تشخیص دهند.
این پرتو‌ها حتی قابلیت نفوذ به هر نوع فلز و ساختاری را دارند و هیچ چیز از چشم اسکنر‌های هسته‌ای دور نخواهد ماند. به همین دلیل در مراکز حساس نظامی و به جهت مصارف امنیتی طیف گسترده‌ای از این اسکنر‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۸. مقابله با جنگ رادیواکتیو
یکی از استفاده‌های ضدبشری از جنگ‌افزار‌های هسته‌ای، بهره‌گیری از بمب‌های خاص برای جنگ‌های رادیواکتیوی است. در این نوع حمله نظامی، کشور متخاصم با استفاده از بمب و موشک‌های حامل مواد رادیواکتیو بدون تخریب گسترده، منابع آب یا هوا و یا زمین‌های زراعی و ساختمان‌های یک شهر یا موقعیت خاص را به مواد رادیواکتیو آلوده می‌کند.
در این حالت ارتش مدافع چاره‌ای جز تخلیه هرچه سریع‌تر منطقه ندارد چراکه درصورت مداومت حضور در منطقه یا عدم‌اطلاع از آلوده شدن آن، افراد نظامی یا غیرنظامی حاضر در محل آلودگی دچار صدمات جبران‌ناپذیری می‌شوند و این تازه بعد از مرحله تشخیص بروز این آلودگی است و طبعا هرچه دیرتر این تشخیص صورت پذیرد امکان مقابله با آن کمتر و افراد بیشتری آلوده خواهند شد.
علاوه‌بر این از آنجا که درمان آثار سوء ناشی از پرتو‌های رادیواکتیو به‌مراتب دشوارتر و پرهزینه‌تر از اثرات شیمیایی است، تشخیص به‌موقع آلودگی و مقابله با آن یکی از موثرترین اقدامات پدافندی در مقابل جنگ‌افزار‌های رادیواکتیو است.
امروزه متخصصان صنعت هسته‌ای موفق به ساخت حسگر‌های ویژه‌ای شده‌اند که هرگونه آلودگی رادیو اکتیو را به‌صورت لحظه‌ای و با دقت بسیار بالا گزارش می‌دهد. توسعه و استفاده از این حسگر‌ها در ادوات و لباس نظامیانی که در مناطق مشکوک به بمباران رادیواکتیو حضور دارند یکی از موثرترین راه‌های مقابله با این شیوه جنگی است و ناگفته نماند بسیاری از عوارض کنونی جوامعی در عراق و یا دیگر کشور‌هایی که با ایالات متحده آمریکا در سال‌های اخیر درگیر بوده‌اند به‌دلیل همین مساله ایجاد شده است.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
