به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، از پل تاریخی قاری تبریز در امتداد خیابان ثقه الاسلام که به سمت شمال راه بروی، ۳۰۰ متر جلوتر، سمت چپ و رو به روی ضلع غربی مجموعه تاریخی مقبره الشعرا، وارد گذری می‌شوی که نام «حیدر تکیه سی» (تکیه حیدر) را به دوش می‌کشد؛ نامی که در ذات خود تاریخی ۶۰۰ ساله را متجلی است و از قدمت و غنای این محله نشان دارد.

البته این محل از سمت چای کنار نیز راهی دارد که از قویون میدانی (میدان گوسفند) می‌گذرد و خود داستانی دراز دارد؛ اکنون این محل مرکز تمرکز رنگرزی‌های قالیبافان تبریز است و استاد بهروز خاماچی، مورخ و پژوهشگر تبریزی، معتقد است که جمعی از مردم بخش «مهربان» و شهر «هریس» با حضور در این محل در دوره قاجار، به آن رونق دادند.

ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که گذر «حیدر تکیه سی»، ورودی محله «سرخاب» نیز محسوب می‌شود و تا چند دهه قبل «دروازه سرخاب» آن به عنوان یکی از دروازه‌های هشت گانه تبریز نیز از این محله قدیمی نگهبانی می‌کرد؛ البته «دروازه سرخاب» نیز در غیبت عقلانیت و دور اندیشی مدیران شهری در دهه‌های گذشته به سرنوشت پنج دروازه دیگر دچار و نابود شد تا تبریزی ها از دروازه‌های ۲۵۰ ساله خود تنها یکی از لنگه‌های دروازه «باغمیشه» و کل «دروازه خیاوان» را پا بر جا داشته باشند.

در اهمیت گذر «حیدر تکیه سی» این نکته نیز گفتنی است که این محل که به رغم تخریب‌های چند دهه‌ای بافت تاریخی همچنان بنا‌ها و آثار معماری زیادی از تبریز قاجار را در دل خود صیانت کرده است، از سمت چپ نیز به مجموعه دیوانی میدان حسن پادشاه و بافت تاریخی «بازار» منتهی می‌شود که یادگاری از دوره حاکمیت سلسله «آق قویونلو» ها است و خود تنه به ۸۰۰ سال قبل می‌زند.

مشاهدات میدانی از داشته‌های تاریخی معماری «حیدر تکیه سی» و مطابقت آن با کتب تاریخی، گویای این واقعیت است که ضلع جنوبی این محل نیز مجموعه بنا‌های متعلق به قائم مقام فراهانی، وزیر اعظم عباس میرزا نایب السلطنه را در خود جای می‌داد که امروز کوشک آن در بوستان «قائم مقام»، نوازشگر چشم ایران دوستان است و امتدادش به شرق به کوچه «یخچال دربندی» در ابتدای خیابان «ششگلان» منتهی می‌شود و خود یادگار شکوه و عظمت ایالت آذربایجان در ابتدای سر کار آمدن قاجار است.

در ضلع جنوبی این محل همچنین خانه تاریخی «ثقه الاسلام»، شهید آزادیخواهی و مشروطه به دست روس‌های تزاری در محرم ۱۲۹۰ شمسی، و نیز خانه تاریخی «شریف زاده» واقع شده است.

این‌ها را نوشتم تا مشخص شود که گذر «حیدر تکیه سی» چه اهمیت تاریخی دارد و کدام برش‌هایی از تاریخ ۸۰۰ سال اخیر تبریز را در دل خود جای داده است.

در تشریح وجه تسمیه «حیدر تکیه سی» نیز باید گفت که نام این محل برگرفته از تکیه‌ای است که سلطان حیدر تونی از سلسله قلندریه خراسان ۶۰۰ سال در این محل بنیان نهاد.

اما آنچه نام این گذر تاریخی را در روز‌های اخیر بر سر زبان‌ها انداخته و افکار عمومی را به اهمیت آن حساس کرده، انتشار تصاویری از اقدام برای تخریب آن با استدلال غیرمنطقی «مسیرگشایی» است.

در روز‌های گذشته، تصاویری از طاق‌های ضربی فرو ریخته و مغازه‌های تخریب شده گذر «حیدر تکیه سی» در فضای مجازی به شکل گسترده‌ای دست به دست می‌شود که در آنها، شهروندان مدیریت شهری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی را به بی کفایتی در نگهداری از میراث تاریخی تبریزی ها متهم می‌کنند.

در یکی از تصاویر منتشر شده در فضای مجازی در این باره، پارچه نوشته‌ای بر روی کرکره چوبی در یک مغازه با سر در ضربی به چشم می‌خورد که در آن نوشته شده است: "به مالک یا مالکین این ملک اخطار می‌گردد ظرف مدت ۱۰ روز جهت تعیین تکلیف و رفع خطر از ملک خویش از تاریخ ۹۹.۹.۲ به معاونت خدمات شهری شهرداری مراجعه نمایند. در غیر این صورت بر اساس بند ۱۴ قانون شهرداری‌ها اقدام و به اضافه ۱۵ درصد هزینه خدمات اخذ خواهد شد".

در تصاویر منتشر شده از تخریب گذر «حیدر تکیه سی» همچنین منظره بدیعی از باقیمانده پنجره‌های ضربی دیوار‌های طبقه دوم یک کاروانسرای تاریخی به چشم می‌خورد که به گفته علی قوچی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، متعلق به دوره قاجار است.

قوچی گفت: هر چند این کاروانسرای تاریخی در تملک شهرداری تبریز است، اما این اثر بخشی از شناسنامه هویتی تبریز است و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در سال‌های قبل، بخشی از زیر زمین آن را مرمت و استحکام بخشی کرده است.

او با تاکید بر لزوم صیانت از میراث تاریخی شهر برای شرمنده نشدن در نزد آیندگان، تاکید می‌کند که اداره کل میراث فرهنگی آماده هر گونه همکاری با شهرداری برای صیانت از بافت تاریخی گذر «حیدر تکیه سی» است.

از سوی دیگر، هر چند رسول وظیفه شناس، شهردار منطقه ۱۰ تبریز نیز در گفت و گو با رسانه‌ها اعلام کرده که مسیرگشایی ۱۲ متری در این محل تاریخی، بر اساس نقشه تفصیلی شهرها است و در اجرای آن با همکاری اداره کل میراث فرهنگی تلاش می‌شود گذر ۶۰۰ ساله «حیدر تکیه سی» دست نخورده باقی بماند، اما انتشار تصاویر کاروانسرای تاریخی تخریب شده، بیانگر چیز دیگری است.

همچنین در استناد مدیریت شهری تبریز به طرح تفصیلی شهر‌ها برای مسیر گشایی در بافت‌های تاریخی، به عنوان عامل ویرانی و نابودی آنها، باید گفت که «طبق مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی در خصوص شاخص‌های لازم جهت بازیابی هویت شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی، مصوبه‌ محدوده‌ بافت فرهنگی تاریخی ۱۶۸ شهر در سال ۹۴ و مصوبه‌ پیرامون اصلاح آن، مصوب ۹۶، محدوده فرهنگی تاریخی شهر‌ها مجموعه‌ای یکپارچه بوده که هرگونه مداخله در آن به ویژه مداخله‌ کالبدی از جمله تخریب بناها، تعریض گذرها، افزایش ارتفاع و افزایش تراکم جمعیتی، وحدت آن را مخدوش کرده و موجب از بین رفتن هویت و شواهد موجود مبنی بر ارزش تاریخی آن می‌شود» و این امر در مورد محله تاریخی «سرخاب» و گذر «حیدر تکیه سی» نیز صادق است.

در نهایت باید گفت که صیانت از بافت تاریخی از وظایف و کارکرد‌های اصلی مدیریت شهری در همه جای دنیا است؛ امری که به نظر می‌رسد در تاریخ ۹۰ سال اخیر تبریز مغفول واقع شده و تبعات جبران ناپذیری، چون تخریب گورستان‌های تاریخی، بنا‌های چند صد ساله و محلات قدیمی را به دنبال داشته است و تخریب «مغازه‌های مجد الملک» که با نام‌های دیگری، چون «مجیدیه» و مجدالملک» نیز شناخته می‌شود به عنوان یکی از نخستین پایگاه‌های تجدد در تبریز و ایران زمین در ضلع جنوبی رودخانه «میدان چایی» و به فاصله اندک از گذر «حیدر تکیه سی» از جمله آنها است.

نکته دیگر آزار دهنده در مورد تخریب گذر تاریخی «حیدر تکیه سی» که میان کاربران فضای مجازی دست به دست می‌شود، وعده مسیر گشایی به مردم محل توسط یکی از اعضای شورای شهر است که گفته می‌شود با کارکرد انتخاباتی در آستانه انتخاباتی آتی شورای شهر تبریز انجام شده است.

امید که شهرداران مناطق تبریز با مطالعه تاریخ غنی این شهر به عنوان یکی از معدود مادر شهر‌های ایران و شناسنامه تاریخی کشورمان به ویژه در تاریخ معاصر، از خاموش کردن ناخواسته چراغ تاریخ و تمدن در مناطق تحت مدیریت خود اجتناب کنند تا خدای ناکرده نامشان در تاریخ این مرز و بوم به بدی یاد نشود و در نزد آیندگان سیه روی نشوند.

منبع: ایرنا

انتهای پیام/ح