به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان،  تالاب جازموریان یکی از زیباترین و سرسبزترین تالاب‌های کشور به مرور زمان به دلیل خشکسالی‌های پیاپی و بستن سد‌های آب در بالادست هلیل رود، اکوسیستم آن در معرض نابودی قرار گرفته و حتی امروزه بخش‌هایی از آن از بین رفته است.

منطقه جازموریان از سه قسمت به استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان وصل می شود. یکی از پرآب ترین رود‌هایی که به حوزه آبخیز تالاب جازموریان منتهی می شود، هلیل رود است که از شهرستان‌های رابر، بافت و هفت شهرستان جنوبی جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، قلعه گنج، رودبار جنوب، فاریاب و منوجان می گذرد، تا خود را به مقصد جازموریان برساند.

در سفری که به جازموریان داشتیم، قدرت و عظمت پروردگار، در کنار زحمت و تلاش مردمان نجیب جنوب کرمان چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کرد، سراسر مسیر فرش سبز رنگ زیبایی که حاصل دسترنج کشاورزان است بر زمین پهن بود، این سرسبزی و آبادانی، امید به زندگی را در دل مردمان جنوب همیشه روشن نگه داشته است.

زخم‌های بی آبی بر تن جازموریان

پس از ساعت ها، به جازموریان رسیدیم، منطقه ای که در سال‌های پربارش هم از کم آبی رنج می برد، مردم در جازموریان با همان حقابه رها شده از سد‌های بالا دست مشغول به کار و زندگی هستند.

موضوع تأسف بار این است، امروز در جازموریان، شتران تشنه، گاوها، گوسفندان و پرندگان و حیوانات از کم آبی و بی آبی رنج می برند و کیلومتر‌ها راه می روند تا خود را به آبشخوری برسانند تا رفع تشنگی کنند، متاسفانه در طول مسیر شاهد لاشه و بدن بی جان حیوانات هستیم، که دیدن آن، روح انسان را آزرده می کند.

کپَرهای خالی از سکن‌هایی در حاشیه تالاب جازموریان وجود دارد که به گفته ساربانان، مردم به دلیل نبود آب، آنجا را ترک کرده اند، شنیدن این جمله و دیدن این صحنه‌ها واقعا ناراحت کننده است.

ترک های ایجاد شده در دشت وسیع جازموریان به دلیل بی آبی، گویای بیابان زایی در این منطقه است که خطر ورود ریزگرد‌ها به کشور را به دنبال دارد.

تبدیل انبار علوفه ایران به بیابانی با علف‌ها و بوته‌های خشک  

منطقه وسیع جازموریان که روزی به انبار علوفه ایران معروف بوده است، حال به بیابانی، با علف‌ها و بوته‌های خشک تبدیل شده که تنها در بخش‌هایی از این وسعت عظیم، قطره آبی نمایان است و در این دشت بزرگ و با عظمت بیشتر آنچه دیده می‌شود سراب است نه آب!

پای صحبت مردمانی نشستیم که با گویش جنوبی صحبت می کردند، اما گفته‌های تلخ و رنج بی آبی، شیرینی گفت و گویمان را کم می کرد.

پای درد دل مردمان زخم خورده از بی آبی

ابراهیم بهزادی یکی از عشایر منطقه جازموریان با اشاره به سختی زندگی، کار و فعالیتش در شرایط سخت کم آبی، گفت: به دلیل کم آبی اکثر دامهایش تلف شده است.

او افزود: برای آبرسانی به دام، فاصله زیادی را باید طی کنیم تا بتوانیم آب را با تانکر به دام برسانیم.

بهزادی تصریح کرد: مردم در جازموریان از بی آبی رنج می برند و متاسفانه کشاورزان و دامدارن شاهد تلف شدن دام‌ها و از بین رفتن محصولاتشان هستند.

امین علیمرادی به نمایندگی از ایل سالار رودبار جنوب با اعلام اینکه مردم جازموریان از بی آبی رنج می برند، گفت: متاسفانه به دلیل بی آبی بخش‌هایی از جازموریان خالی از سکنه شده است و مردم برای ادامه زندگی به مناطق دیگری رفته اند.

مرجان شاکری مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان با اعلام اینکه پارسال بر اثر بارندگی، بیش از ۹۰ درصدِ تالاب جازموریان در فصل بارندگی احیا شد، گفت: قسمت‌هایی از تالاب آب دارد و پرنده‌های مهاجر به این منطقه مهاجرت می کنند.

آنچه که سبب خشک شدن تالاب جازموریان شد!

او به مشکلاتی که سبب خشک شدن تالاب جازموریان شده است، اشاره کرد و افزود: خشکسالی‌های پیاپی، کاهش نزولات جوی، خشکسالی حاکم بر منطقه، وجود ۱۱ هزار چاه غیر مجاز (بدون احتساب چاه‌های دارای مجوز) و مشکل جدی که وجود دارد رها نشدن حقآبه در زمان مناسب از سد جیرفت و سد بمپور باعث شده است که تالاب در چنین شرایط حادی قرار بگیرد.

شاکری با اعلام اینکه تالاب جازمویان یکی از کانون‌های ریزگرد در سطح کشوراست، تصریح کرد: مشکلاتی که در دی ماه ۹۹ برای کشاورزان بر اثر ورزش باد و طوفان رخ داد از تبعات خشک شدن تالاب جازموریان است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان، جازموریان را بزرگترین تالاب آب شیرین کشور عنوان کرد و با اشاره به اینکه احیای تالاب جازموریان از سال ۹۵ در دستور کار گرفته است، گفت: طرح جامع احیای تالاب جازموریان، طرح مشخص کردن حقآبه تالاب جازموریان و طرح معیشت‌های پایدار حوزه تالاب، سه طرح همزمان سازمان حفافظت محیط زیست است که برای احیای تالاب کار شده است.

لزوم تعریف راهی برای احیای تالاب جازموریان

شاکری با بیان اینکه برنامه مدیریت جامع تالاب‌های کشور که یکی از آن‌ها جازموریان است، یک سند و مرجع کاری، شرایط کنونی تالاب محسوب می‌شود، ابراز امیدواری کرد: راهی برای احیای تالاب جازموریان تعریف شود.

او با اشاره به تصاویر هوایی از تالاب افزود: آب تالاب جازموریان علاوه بر ورودی هلیل و بمپور از ۹۱ رودخانه کوچک و بزرگ تامین می‌شده و از تصویر هوایی مشخص است، مسیل‌های کوچک و بزرگی به این تالاب متصل بوده است.
شاکری تصریح کرد: تنها راه ورود آب به تالاب جازموریان هلیل نیست، اما هلیل رود مهمترین نقش آبرسانی به این تالاب را دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان با اشاره به اینکه قرار است سد جیرفت تامین کننده آب شرب جیرفت و عنبرآباد باشد، گفت: سد جیرفت سال‌ها ست باعث شده این موهبت از جازموریان دریغ شود، اما زمزمه‌هایی است که با تعیین ردیف بودجه ۱۴۰۰ قرار است، تامین کننده آب شرب جیرفت و عنبرآباد باشد.

شاکری افزود: آب شرب اولویت اول برای مردم و دستگاه‌های اجرایی است، اما نقش حقآبه‌های زیست محیطی را نباید نادیده گرفت؛ چون محیط زیست مسئله‌ای فرابخشی است.

او تصریح کرد: ممکن است تامین آب برای شرب، صنعت و تولید انرژی داشته باشیم، اما مشکل ریزگرد‌ها را در آینده همین مردم باید تحمل کنند، پس باید با برنامه پیش رویم که هم تالاب را داشته باشیم و هم زندگی مردم را سرو سامان دهیم.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان کرمان بیان داشت: متأسفانه برنامه‌های اقتصادی پایدار تعریف نکرده ایم، معیشت مردم را به کشاورزی وابسته کرده ایم، همیشه آب را یک عنصر رایگان دیده ایم و هیچ وقت محیط زیست را اقتصادی نگاه نکرده ایم.

شاکری گفت: استفاده غیر مجاز از آب، ضرر‌های سنگین و غیرقابل جبرانی به آینده فرزندان مان تحمیل می‌کند.

حمزه احمدی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان هم گفت: تالاب جازموریان در جنوب شرق ایران و در جنوب کرمان واقع شده است که طی چند سال گذشته در اواخر و اوایل هر ساله با توجه به بارندگی‌های زمستانی و بهاره بخشی از وسعت این مرتع سبز می‌شود.

او افزود: وسعت تالاب جازموریان ۱۱۰ هزار و ۱۴۱ هکتار است که از این میزان، ۵۸ هزار و ۸۲۵ هکتار آن مرتع (جازموریان) تشکیل می‌دهد که پوشش سطح این مرتع از گونه‌های خوشخوراک برای دام‌های منطقه است.

احمدی تصریح کرد: دشت‌های حاصلخیز قلعه گنج و رودبار جنوب در جنوب استان کرمان و دشت‌های ایرانشهر بمپور، سردگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان در محدوده این حوضه آبریز واقع شده است.

او بیان داشت: عرصه‌های بیابانی جنوب کرمان، یک میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار است و بیش از ۳۹۰ هزار هکتار از این عرصه‌ها را کانون بحرانی فرسایش بادی تشکیل داده و این کانون‌ها تقریبا در شهرستان‌های تحت پوشش اداره کل منابع طبیعی جنوب کرمان به ویژه مناطق بیابانی جازموریان (قلعه گنج و رودبار جنوب) پراکنده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان گفت: در سال‌های متمادی دهه ۵۰ تا ۷۰، مرتع جازموریان میزبان گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی منحصر به فردی در کشور بوده است.

احمدی افزود: از آنجایی که پوشش گیاهی سرتاسر منطقه وسیع جازموریان را در بر گرفته، به دلیل تولید علوفه و تعلیف دام‌ها برای عشایر و کشاورزان منطقه دارای اهمیت زیادی است.

او تصریح کرد: متاسفانه طی سال‌های گذشته به دلیل نبود بارندگی و کم آبی و خشکسالی‌های پیاپی، مرتع و باتلاق بین المللی جازموریان دچار خشکیدگی شده است.

احمدی بیان داشت: تالاب جازموریان که روزی تامین کننده علوفه دام‌های این خطه و زیستگاه پرندگان مهاجر بود با توجه به شروع خشکسالی از سال‌های ۷۱ در جنوب استان کرمان، آب این تالاب کم و کمتر شد به نحوی که در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ خشک شدن این تالاب قابل ملموس بود.

او گفت: برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی بالادست این تالاب، کاهش نزولات جوی و همچنین سدسازی غیرکارشناسی شده و بدون در نظر گرفتن حقابه این تالاب از عوامل خشک شدن آن است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان افزود: خوشبختانه در سال‌های اخیر به همت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان اقدامات ارزشمندی به منظور بالا بردن پوشش گیاهی در قالب احیای مناطق بیابانی، کاشت نهال و ایجاد جنگل دست کاشت، مدیریت روان آب ها، آبیاری و مراقبت از عرصه‌های نهال کاری شده در سنوات قبل، ایجاد بادشکن بیولوژیک اطراف مزارع، احداث تله رسوب گیر انجام شده است که عمده اقدامات صورت گرفته در کانون بحرانی فرسایش بادی با محوریت جازموریان صورت گرفته است.

به داد تالاب جازموریان برسید!

احمدی با اشاره به اینکه این منطقه به عنوان اصطلاحاً کاسه گرد و غبار و محل تولید ریزگرد و حرکت ماسه‌های روان است، ابراز امیدواری کرد:همانطور که برای احیای دریاچه ارومیه حمایت‌های بی شائبه‌ای صورت گرفت، مرتع جازموریان هم به یک زیست بوم احیا شده و دارای گونه‌های متنوع گیاهی تبدیل شود.

آنچه که بر سر تالاب جازموریان طی دهه‌های گذشته آمده بخشی ناشی از خشکسالی و بخشی دیگر به دلیل سوء مدیریت‌ها بوده است، براساس آنچه که قوانین حاکم بر مدیریت تالاب‌های بین‌المللی می‌گوید، باید همت مسئولان در تامین کامل حقابه و زنده نگه داشتن این تالاب معطوف باشد تا علاوه بر بازگشت زندگی به زیست‌گاه گونه‌های بسیاری از پرندگان و گیاهان، از اثرات به جا مانده از خشکی تالاب که بار‌ها از ضرر و زیان آن صحبت شده نیز کاسته شود.

انتهای پیام/ب

گزارش از مژگان سنجری