اولین سازمان ملل جهان که بی‌خاصیت بود و منحل شد
۱۰ ژانویه سال ۱۹۲۰ میلادی «جامعه ملل» تشکیل شد؛ نخستین سازمان سیاسی و اجتماعی بین‌المللی در جهان که اتفاقات عجیب و غریب فراوانی در آن رخ‌داد و آخرسر هم به‌دلیل بی‌خاصیتی زیاد منحل شد!
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، پس از جنگ جهانی اول که کشور‌های اروپایی بر سر منافع‌شان درگیر شدند و جهان را به آتش کشیدند و ۱۸ میلیون نفر براثر اقدامات نظامی کشته شدند، کشور‌های جهان به این نتیجه رسیدند که یک سازمان بین‌المللی تأسیس کنند که جلوی جنگ‌هایی با این عظمت گرفته شود. اندیشه تأسیس چنین سازمانی از قبل وجود داشت، اما بر اساس پیشنهاد آمریکا برای صلح و طبق مفاد «معاهده ورسای» که به جنگ جهانی خاتمه داد در نهایت قرار شد «جامعه ملل» تشکیل شود.
این گزینه فرصت خوبی بود که همه کشور‌ها استقبال کردند و کشور‌های پیروز جنگ هم موافق بودند، چون گمان کردند حالا که زمین و غنائم دست آن‌هاست چنین سازمانی می‌تواند به حفظ منافع‌شان کمک کند. کشور‌های مغلوب در جنگ هم که اصلا جایگاهی نداشتند که بخواهند مخالفت کنند.
در جنگ جهانی اول امپراطوری آلمان، امپراطوری اتریش ـ مجارستان و امپراطوری عثمانی که شکست خورده بودند، خاکشان اشغال شد و تجزیه شدند و مستعمراتشان هم افتاد دست پیروزها؛ بریتانیا و فرانسه و آمریکا و ژاپن و ایتالیا. البته روسیه تزاری هم بود که به دلیل انقلاب کمونیستی از جنگ خارج شده بود. خلاصه این‌طوری بود که همه رضایت دادند که «جامعه ملل» در سوئیس تشکیل شود و بریتانیا پرید وسط!
تصویری از نخستین جلسات «جامعه ملل»
آمریکا نیامد، شوروی اخراج شد!
آمریکا که خودش تأسیس «جامعه ملل» را پیشنهاد داده بود، عضوش نشد! اول ۱۸ کشور آمدند و بعد‌ها ۴۵ کشور شدند. «جامعه ملل» بدون پشتوانه تجارب جهانی در زمینه همکاری و مشارکت‌های سیاسی و امنیتی تا آن زمان، در واقع سازمانی بود در اختیار پیروزها؛ بیش از همه بریتانیا و فرانسه که هر دو افتاده بودند به جان آلمان و غرامت می‌خواستند. فرانسه هم شورش را درآورده بود و بلایی سر اقتصاد آلمان آورد که این کشور در سال ۱۹۲۳ میلادی دچار ابرتورم شد و قیمت هر دلار آمریکا به ۴ تریلیون (هزار میلیارد) مارک آلمان رسید! اتفاقات عجیبی هم در «جامعه ملل» افتاد که بیشتر به دلیل منفعت‌طلبی بریتانیا بود و نداشتن ضمانت اجرایی برای تصمیمات این نهاد بین‌المللی. در همین «جامعه ملل» بود که قیمومیت بریتانیا بر فلسطین جنبه رسمی یافت و بریتانیا هم بعد‌ها فلسطین را داد به صهیونیست‌ها! برخی کشور‌ها نیز به کشور‌های دیگر حمله کردند و کسی جلودارشان نبود و «جامعه ملل» فقط بیانیه می‌داد؛ شوروی به خاک فنلاند تجاوز کرد، ایتالیا به اتیوپی، ژاپن به چین و...
آلمان در جنگ جهانی اول شکست خورده و ضعیف بود، فرانسه و بریتانیا بلایی سر آلمان آوردند که پولش بی‌ارزش و وسیله بازی کودکان شد
ایران فقط نگاه می‌کرد!
در «جامعه ملل» حقوق ضعیف رسما پایمال بود. بریتانیا و دوستانش در عرصه سیاسی تاخت و تاز داشتند و باقی نمایش بود. یکی از اتفاقات عجیب «جامعه ملل» اینکه شوروی که بعد‌ها به این سازمان پیوسته بود به شیوه‌ای غیرقانونی و کاملا متضاد با قوانین بنیادی «جامعه ملل» و بدون رأی اکثریت (با رأی اقلیت) اخراج شد. جالب اینکه ایران هم به عنوان عضو مؤسس و نخستین کشور مسلمان از سال ۱۲۹۹ شمسی در «جامعه ملل» حاضر بود، ولی مثل بسیاری از کشور‌های عضو در مسائل مهم فقط نگاه می‌کرد!
از ایران قاجاری «علیقلی خان نبیل‌الدوله» کاردار ایران در واشینگتن در ۲ اجلاس نخستین «جامعه ملل» شرکت کرد و بعد‌ها هم یک هیأت نمایندگی برای این کار تعیین شد. البته ناگفته نماند ایران جزو کشور‌های بی‌طرف و هیچ‌کاره جنگ جهانی اول بود که ضعیف بود و اشغال شد و معلوم است در مجمع پیروزها اصلا حرفی برای گفتن نداشت؛ معمولا در تصمیم‌گیری‌ها پیرو بریتانیا بود. این روند منفعلانه ایران تقریبا تا پایان کار «جامعه ملل» ادامه داشت. «جیمز‌ای رید» سناتور آمریکایی همان اول کار گفته بود: «عضویت ایرانِ بیچاره در جامعه ملل... به این دلیل است که بریتانیا را صاحب رأی دیگری بکند».
نشان رسمی «جامعه ملل»
بیشتر بخوانید
جامعه ملل بریتانیا!
به‌تدریج بسیاری از کشور‌ها که دیدند این «جامعه ملل» مال جهان نیست و جامعه ملل بریتانیا است از آن خارج شدند. آلمان هم در سال ۱۹۳۳ گفت دیگر بس است و خارج شد. هیچی به هیچی. سال ۱۹۳۸ یعنی یک سال پیش از آغاز جنگ جهانی دوم «جامعه ملل» عملا تعلیق و تعطیل شد و فقط پس از جنگ در سال ۱۹۴۶ جلساتی برگزار شد تا با اعضا از نظر مالی و اداری تسویه حساب کنند و خلاص. از سال ۱۹۴۵ نیز با شناسایی ضعف‌های عملکردی «جامعه ملل» قرار شد یک سازمان بین‌المللی قدرتمندتر تأسیس شود و «سازمان ملل» تشکیل شد و این بار آمریکا پرید وسط!
«علیقلی خان نبیل‌الدوله» در واشینگتن
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۲۱ دی مصادف با ۱۰ ژانویه میلادی و ۲۶ جمادی‌الاول هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ درگذشت «ابن طیفور» نویسنده و شاعر مشهور عرب در سال ۲۸۰ قمری
ـ رحلت «میرزا محمد حسین نایینی» محقق و فقیه نامدار در سال ۱۳۵۵ قمری
ـ انتشار نخستین روزنامه چاپی جهان در ایتالیا در سال ۱۶۵۳ میلادی
ـ درگذشت «اوژن لابیش» نویسنده مشهور فرانسوی در سال ۱۸۸۸ میلادی
ـ شهادت «مصطفی احمدی روشن» دانشمند هسته‌ای ایران در سال ۱۳۹۰ شمسی
منبع: فارس
انتهای پیام/
