تبلور معماری خراسان بزرگ در کاروانسرای رباط شرف
اگر می خواهید در این روزها که امکان سفر محدود تر شده است از یک اثر تاریخی جذاب دیدن کنید می توانید از کاروانسرای رباط شرف در محور سرخس- مزدواند بازدید کنید.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در دل بیابانی گرم و خشک و در شاه راه مهم بازرگانی قاره آسیا به نام جاده ابریشم، کاروانسرائی خودنمایی می‌کند که شاهکاری است از معماری عصر سلجوقیان. «رباط شرف» که در روزگارانی توقفگاهی برای اتراق و رفع خستگی مسافران و چهارپایانشان بوده بنایی است زیبا، که به عنوان موزه آجرکاری کشور شناخته می‌شود.
رباط شرف از کاروانسرا‌های شاهی و از منزلگا‌های مهم قرن پنجم و ششم هجری قمری به سبک معماری رازی است که توسط استاد محمد طرائقی سرخسی و در زمان سلطان سنجر در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس و در روستای «شورلق» بنا شده و یادگار سال ۵۰۸ محسوب می‌شود.
این بنا در طول تاریخ پر فراز و نشیبش بار‌ها مورد هجوم قبایل دشمن قرار گرفته و برخی از مکان‌های آن ویران شده که بعد‌ها این بنا چندین نوبت بازسازی و مرمت شده است. اما آن چیزی که رباط شرف را از سایر کاروانسرا‌های کشورمان متمایز می‌سازد، تزئینات آجرکاری بسیار زیبا و منحصر به فرد آن است و در واقع همین آجرکاری‌های منحصر به فرد و شگفت انگیز است که موجب شده تا این بنای فاخر نشانگر هنر و فرهنگ مردم در آن زمان باشد و شهرت زیادی در بین تاریخ نگاران و هنر دوستان پیدا کند.
بیشتر بخوانید:
تجلی ذوق و هنر معماران عصر سلجوقی
پلان این سازه، مستطیل شکل و مساحت زمین آن ۴۶۴۴ متر مربع است. در سردر ورودی این کاروانسرا، کتیبه‌ای وجود دارد که در آن نوشته شده است: «رباط شرف از کاروانسرا‌های شاهی یا کاخ رباط‌های جاده ابریشم است». با ورود به این کاروانسرا اتاق‌ها و ایوان‌های زیبایی چشم نوازی می‌کنند که در دو قسمت ساخته شده است؛ قسمتی در جلو که حیاطی بزرگ با حوضی زیبا در میانه، مکانی برای استراحتگاه مسافران عادی بوده که اسطبل‌هایی نیز برای نگهداری حیوانات برای آن طراحی شده است. در قسمتی دیگر هم می‌توان حیاط‌هایی چهار ایوانی را می‌توان دید که برای اقامت ثروتمندان، ماموران حکومتی و فرمانروایان ساخته شده است. دور تا دور این کاروانسرا نیز ۶ برج بلند دیده می‌شود که محلی برای دیده بانی و شاید برای پیش بینی از حملات دشمنان و راهزن‌ها ساخته و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
علاوه بر این‌ها در اطراف این کاروانسرا می‌توان دو محراب و مسجد را دید که محلی مناسب برای نماز گزاران در این کاروانسرا بوه است که پیش بینی تمام امکانات مورد نیاز مسافران در این محل، نشانگر بزرگی و عظمت این بنا می‌باشد. سردر‌های ورودی، زیر گنبدها، محراب‌ها و… همگی دارای تزئینات زیبای آجری هستند و کتیبه‌های آجرکاری شده در بخش‌های مختلف بنای کاروانسرا به کار رفته است. گچبری‌های زیبای این کاروانسرا هم از نمونه‌های برجسته هنر گچبری در کشور می‌باشد که در گوشه و کنار آن دیده می‌شود و طاق‌های بلند آجری و گچ بری‌های زیبا در گوشه گوشه این کاروانسرا می‌تواند هر بیننده‌ای را به قرن‌ها پیش برده و محو تماشای خود کند.
آرایه‌های معماری زیبا
در قسمت هشت وجهی زیر گنبدها، آجرچینی‌های تزئینی و زیبا دیده می‌شود که حجم‌های جالبی را در گنبدها با قرار دادن آجر‌ها بر روی هم به وجود آورده است. در بخش بالای قوس سر در ورودی و سر در ایوان انتهایی حیاط دوم، تزیینات هندسی آجری به چشم می‌آید. کتیبه‌های آجری جالب توجه‌ای برای تزیین در فضای کاروانسرا به کار برده شده؛ در سقف‌ها و پوشش‌ها بیشتر از آجر‌های تراش دار برای تزیین استفاده شده، به این صورت که آجر‌ها را تراش داده و آن‌ها را پشت سر هم به شکل فرم‌هایی خاص می‌چینند. بیشتر پوشش‌ها از نوع طاق گهواره‌ای و در بعضی بخش‌ها طاق‌های «کلنبه ای» و اغلب قوس‌ها به صورت ضربی ساخته شده اند.
علاوه برآجرکاری‌های تزئینی کم نظیر، معماران از گچبری‌های هندسی، اسلیمی و کتیبه‌ای بهره برده اند. گچبری‌های رباط شرف که مربوط به قرن ششم هجری قمری است از جالب‌ترین نمونه‌های موجود این هنر است و متاسفانه قسمت بیشتر این تزیئنات بر اثر بارش باران فرسوده شده و ریخته است. کتیبه‌های گچی و طرح‌های آجرچینی و نقشه ساختمانی شرف، باعث تفاوت میان رباط شرف با دیگر کاروانسرا‌ها شده چراکه این نوع تزیینات در دیگر کاروانسرا‌ها مرسوم نبوده است.
انتهای پیام// م.م
