بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تقریبا دو هفته پیش بود که دستورالعمل‌های انتشار و نشر بازی‌های رایانه‌ای و فعالیت بازیگاه‌ها را در قالب اطلاعیه‌ای رسمی منتشر کرد و با اعلام سازوکار نحوه دریافت این مجوزها از تولیدکنندگان و ناشران بازی‌های موبایلی، رایانه‌ای و کنسولی و متقاضیان تاسیس و اداره بازیگاه خواست که از طریق سامانه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای اقدام کنند. 

این اقدام که در راستای عمل به وظایف قانونی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای به عنوان زیر مجموعه وزارت ارشاد مبنی بر نظارت بر فرآیند تولید، تامین، واردات، صادرات، آماده سازی، تکثیر و صدور مجوز تولید و توزیع انواع بازی‌های کنسولی و رایانه ای انجام شد، در روز‌های بعد از انتشار این اطلاعیه با واکنش‌های متفاوت (موافق و مخالف) بازی‌سازان مواجه شد.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای افزود: تا آنجا که برخی سوء برداشت‌ها از محتوای این اطلاعیه منجر به طرح سوالات و شبهات مختلف در خصوص رویکرد بنیاد درباره الزام دریافت مجوز ساخت و انتشار بازی برای بازی‌سازان شد.

به همین منظور عقیل منصوی معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در گفت‌وگویی به برخی سوالات و ابهامات مطرح شده در این خصوص پاسخ داد.

عقیل منصوری معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این سوال که چرا بنیاد در اطلاعیه‌ای از بازی سازان خواست که مطابق ابلاغ وزارت ارشاد برای دریافت پروانه انتشار و مجوز فعالیت نشر اقدام کنند اظهار کرد: سابقه این موضوع با توجه به مستندات به ۹ سال قبل بر می‌گردد. برای نخستین بار در سال ۱۳۹۰ اساسنامه بنیاد در جلسه ۷۰۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۱۷/۰۸/۹۰ بازنگری شده و با امضای رئیس جمهور وقت ابلاغ و طی آن به بنیاد تکلیف می‌شود که برای پروانه انتشار و حتی صدور مجوز تولید اقدام کند. حتما مطلع هستید که بنا به ابلاغ رئیس جمهور وقت در سال ۱۳۷۶، تصمیمات و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم الاجرا و در حکم قانون هستند.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای افزود: بعد از آن هم مجدد در سال ۱۳۹۴ رئیس شورای عالی فضای مجازی (رئیس جمهور وقت) در قالب «سند سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی» این موضوع را در ماده ۲ نگاشت نهادی (بند ۸ کلان اقدامات) مجدد تکلیف می‌کنند به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (که مصوبات این شورا هم لازم‌الاجرا و در حکم قانون است) و در چند جای سند روی بحث نظارت و صدور مجوز‌ها تاکید ویژه‌ای دارند، نه اینکه‌ای اشاره ضمنی یا گذرا داشته باشند.

وی ادامه داد: در ماده ۳ همین سند که در جلسه ۲۶ شورا (در مورخ ۲۵/۰۹/۹۴) مصوب و ابلاغ شده است تاکید می‌شود «کلیه بازی‌های رایانه‌ای داخلی و خارجی برای انتشار در کشور باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کنند». از آنجا که رئیس‌جمهور مسئول اجرای این امر را وزارت ارشاد قرار می‌دهند، وزارت ارشاد در سال ۹۵ دستورالعملی را تحت عنوان «ضوابط تولید و توزیع بازی‌های رایانه‌ای» را با امضای وزیر وقت ارشاد (در مورخ ۲۶/۰۷/۹۵) به بنیاد ابلاغ می‌کند که در آن، در کنار سایر موضوعات بسیار مهم این حوزه، دو بخش اساسی به موضوع «صدور پروانه انتشار بازی» و «مجوز فعالیت نشر بازی» اختصاص دارد.

منصوری بیان کرد: در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ و با رویکرد کاهش مجوز‌های دولتی، مجوز‌های قابل ارائه توسط وزارت ارشاد بازبینی شده و در راستای اجرای برنامه جامع اصلاح نظام اداری و با هدف ایجاد دولت الکترونیک و هوشمند سازی و تجمع و تسهیل در صدور مجوزها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۱۳۷ عنوان مجوز خود ۱۰۰ عنوان را به شکل حذف یا ادغام، کاهش داده و نهایتا در اردیبهشت ۹۸ اعلام می‌شود که تعداد ۳۶ عنوان مجوز به تصویب نهایی رسیده‌اند.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت: نکته جالب توجه این است که همین دو دستورالعمل که اکنون محل بحث ماست (به انضمام دستورالعمل صدور مجوز فعالیت بازی‌گاه یا گیم‌نت) مجددا مصوب و پس از قریب یکسال کار کارشناسی به بنیاد برای اجرا ابلاغ می‌شوند. در تاریخ ابلاغ مذکور، اینجانب تقریبا یک‌ماه بوده که در این مسئولیت مشغول خدمت شده بودم. مجوز بازیگاه هم در خردادماه ۹۹ به عنوان مجوز شماره ۳۷ و آخرین مجوز، ابلاغ می‌شود.

وی ادامه داد: در تمام این مراحل بنیاد مجری است نه تصمیم گیرنده! یعنی بنیاد مجری بوده و سیاست‌گذار مراجع بالادستی کشور است. به بیان دیگر در این میان بنیاد مکلف شده این موضوعات را اجرایی کرده و به مراجع بالادستی گزارش دهد که یکی از این موارد تکالیفی بود که به عنوان قانون، در شورای عالی فضای مجازی مصوب شده است.

در کجای دنیا موضوع صدور پروانه انتشار برای بازی داریم؟

منصوری گفت: امروزه یکی از موضوعاتی که ممکن است برای بازی‌سازان سوال باشد این است که نمونه مشابهی از این موضوع را در کشور‌های دیگر جهان شاهد هستیم یا خیر؟ در تیرماه ۱۳۹۸ مطالعه‌ای تطبیقی توسط معاونت پژوهش بنیاد با عنوان «مروری بر قوانین نظارتی کشور‌های مختلف برای تولید، توزیع و مصرف بازی‌های دیجیتال» بروی ترکیبی از کشور‌های حاضر در مناطق جغرافیایی مختلف شامل خاورمیانه، آسیای شرقی، اروپا، استرالیا و آمریکا صورت گرفت.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای افزود: طی این تحقیقات مشخص شد که در بین ۱۱ کشور مورد مطالعه بازی‌سازان کشور‌های کره جنوبی، امارات متحده عربی و ایالات متحده آمریکا (در برخی از ایالت‌ها) باید اقدام به دریافت «مجوز فعالیت در حوزه بازی‌سازی» کنند که به تعبیری همان «مجوز فعالیت نشر» ما در ایران است. در کشور‌های چین و آلمان نیز بازی سازان باید قبل از انتشار نسبت به دریافت مجوز انتشار اقدام کنند که منظور همان «پروانه انتشار بازی» است.

وی در پاسخ به این سوال که این موضوع ممکن است باعث شود که بازی‌سازان برای انتشار بازی در گوگل استور اقدام کنند. این مجوز چه امکانات خوبی دارد و چه تسهیلات و شرایط خوبی در اختیار بازی‌سازان می‌گذارد گفت: در خصوص انتشار بازی‌ها به روی «گوگل پلی» بازی‌سازان و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار از دیرباز این کار را انجام می‌دادند و این موضوع جدید یا عجیبی نیست، من هم ذهنیتی از ممنوعیت انتشار محصول بروی درگاه‌های عرضه برخط خارجی ندارم. اما از بابت اینکه این مجوز چه تسهیلاتی را در اختیار بازی‌سازان قرار می‌دهد، طبعاً دولت مکلف است هرگونه خدمات حمایتی را تنها به بازی‌هایی ارائه کند که بر اساس قانون دارای پروانه انتشار باشند و از طرف دیگر چنانچه مراجع قضایی و نظارتی در مورد یک بازی نظری داشته باشند. بنیاد چنانچه پروانه انتشار صادر کرده باشد، مسئولیت پاسخگویی دارد و از این حیث حاشیه امنی برای بازی‌سازان با توجه به نظر تخصصی که بنیاد دارد، ایجاد می‌شود و بازی‌ساز نیاز نیست با مراجعی روبرو شود که دید تخصصی کافی در مورد بازی ندارند.

صدور مجوز‌ها حداکثر چقدر زمان می‌برد؟

وی ادامه داد: خبر خوب اینکه از گذشته بررسی رده‌بندی سنی بخش زیادی از بازی‌ها صورت گرفته و این به این معنی است که درصد قابل توجهی از بازی‌ها برای دریافت پروانه انتشار حتی ممکن است یک روز هم معطل نشوند! یعنی فقط کافی است بر روی سامانه تشکیل پرونده بدهند. همین چند روز قبل در بنیاد بر روی یک برنامه ملی برای پایان سال بحث مدیریتی داشتیم و مشخص شد از لیستی شامل حدود ۷۰ بازی مد نظر یکی از مدیریت‌ها، قریب ۶۰ بازی قبلاً رده‌بندی شده‌اند و امکان صدور پروانه انتشار در یک روز هم وجود دارد.

منصوری بیان کرد: در تبصره ۲ دستورالعمل مورد بحث، گفته شده که زمان تقریبی انجام کلیه فرایند‌های فوق در صورت تکمیل بودن مدارک حداکثر ۷ روز کاری است ضمن اینکه در صورت رد تخصیص یا تخصیص رده بندی مشخص به یک بازی رایانه‌ای، متقاضی می‌تواند ظرف مدت ۱۰ روز اعتراض خود را به عدم تخصیص رده بندی یا سطح بندی آن با ذکر دلایل و مستندات در سامانه ثبت و به بنیاد اعلام کند. لازم به ذکر است با توجه به اینکه بازی در فرصت ۱۵ روزه می‌تواند مجوز هم بگیرد، همزمان با انتشار می‌تواند برای مجوز هم اقدام کند.

دریافت پروانه انتشار و مجوز فعالیت نشر رایگان است یا برای بنیاد درآمد دارد؟

وی ادامه داد: صدور پروانه انتشار و مجوز فعالیت نشر جز خدمات حاکمیتی که به عنوان وظایف، بر عهده بنیاد گذاشته شده و بنیاد، ارشاد یا دولت درآمدی از این موضوع ندارند. یعنی صدور مجوز فرایندی کاملاً رایگان است.

بیشتر بخوانید

• مواجه شدن با چالش‌های زندگی کرونایی در بازی جدید به اسم بهبود

منصوری در پاسخ به این سوال که آیا آپدیت و به‌روزرسانی بازی‌ها نیز مجوز می‌خواهد گفت: خیر، مبنا بر خود اظهاری است. مگر اینکه تغییرات چنان گسترده باشد که منجر به تغییر رده بندی سنی شود.

وی ادامه داد: برابر بند ۶-۶ دستورالعمل صدور پروانه انتشار بازی «به روزرسانی بازی رایانه‌ای به نحوی که موجب تغییر رده‌بندی سنی آن شود یا آن را دارای امکان پرداخت ریالی کند، منوط به اخذ مجدد پروانه انتشار است. همچنین بدیهی است به‌روزرسانی بازی رایانه‌ای به نحوی که واجد محتوای مجرمانه یا خلاف مقررات شود، ممنوع است». در اطلاعیه بنیاد هم به همین موضوع اشاره شده که با هدف تسهیل فرآیند صدور پروانه انتشار برای بازی‌های ایرانی، به زودی سازوکاری از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در خصوص نسخه‌های به‌روزرسانی شده بازی‌ها ارائه خواهد شد تا مطابق آن، بازی‌سازان بتوانند از طریق «خوداظهاری»، محتوای به‌روزرسانی‌شده در هر نسخه را معرفی نمایند؛ چنانچه محتوای ارائه شده تغییری در رده‌بندی سنی بازی ایجاد نکند، نیازی به دریافت پروانه انتشار مجدد برای بازی وجود نخواهد داشت، ضمن آن که بازی‌سازانی که از تغییر رده‌بندی بازی خود بعد از بروزرسانی اطمینان ندارند، می‌توانند برای نسخه جدید درخواست بررسی مجدد دهند.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای افزود: از آن جایی که بازی‌سازان سازان قدیمی با چارچوب رده‌بندی آشنا هستند تشخیص تغییر رده‌بندی سنی را به صورت خود اظهاری در اختیار آن‌ها قرار می‌دهیم، هرچند تجربه نشان داده آپدیت‌های جدید معمولا تغییری در رده‌بندی سنی ایجاد نمی‌کند. اگر هم بازی‌سازان نخواهند مسئولیتی بر عهده‌شان بیفتد و از خدمات تخصصی بنیاد استفاده کنند، بنیاد این آمادگی را دارد که مجدداً بازی را بررسی کند.

موضوع رده‌بندی سنی در جای دیگری از جهان هم وجود دارد؟ چرا در ایران به آن توجه می‌شود؟

وی گفت: بله، موضوع رده‌بندی سنی امروزه در غالب کشور‌های جهان خصوصا کشور‌های توسعه یافته دنبال می‌شود و به‌نظر من اگر توجه به مصرف محتوای رسانه‌ای خانوار را یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در نظر بگیریم، حرف عجیبی نزده‌ایم. آمریکا در سال ۱۹۹۴ اولین کشوری بود که رده‌بندی سنی را با توجه به مطالبات خانواده‌ها و نهاد‌های آموزشی، ابداع و سازمانی را به همین منظور پایه‌گذاری کرد. ما امروزه در سراسر جهان شاهد بیش از ۱۵ نظام رده‌بندی هستیم که البته در منطقه منا ایران اولین کشوری بود که در سال ۱۳۸۵ به این موضوع توجه کرد، یعنی در حدود سال ۲۰۰۶ و از این جهت اتفاقا ما جزو پیشگامان هستیم. هرچند به‌نظرم میزان توجه مردم و سیاست‌گذاران به این مسئله مهم و حتی کیفیت اجرای موضوع در ایران، به خوبی آن در آمریکا یا دقت آن در کره جنوبی (که پس از ایران این کار را آغاز کرده) نیست. در همان تحقیقاتی که در ابتدای صحبت‌ها اشاره کردم، از میان ۱۱ کشور مورد مطالعه، در ۱۰ کشور رده‌بندی سنی اجباری است. علت آن هم اهمیت موضوع در سلامت خانواده و اجتماع است.

شاخص‌های رده بندی سنی را چه کسی تدوین کرده؟

منصوری بیان کرد: مطابق مصوبه «شورای فرهنگ عمومی کشور» در تیر و مرداد ۱۳۹۵ (طی جلسات ۶۶۵ و ۶۶۶) سندی ملی تحت عنوان «آئین‌نامه نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای» به تصویب شورا رسیده که در آن ذیل فصل دوم، سیاست‌ها و معیار‌های این نظام شرح داده می‌شود و در ادرامه، در ماده ۵ معیار‌های کلی ارزیابی و رده‌بندی در ۶ گروه (معیار سلامت، خشونت، مصرف دخانیات، ترس، هنجار اجتماعی و ناامیدی) شرح داده می‌شوند.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت: ضمن اینکه در ماده ۶ هم ۵ نوع از محتوای مجرمانه یا آسیب رسان فرهنگی و اجتماعی تعریف می‌شوند. بعدا در ادامه این مسیر طی تحقیقات و پژوهش‌های گسترده‌ای که توسط ۱۲ نفر از اساتید بزرگ در سال ۱۳۸۶ در زمینه‌های روان شناسی، فرهنگی اجتماعی و علوم و معارف اسلامی صورت می‌گیرد، جزئیات دقیق شاخص‌های مذکور در قالب ۹ جلد کتاب تدوین می‌شود.

وی ادامه داد: تاکنون چند مرتبه بازنگری‌ها در سال‌های مختلف انجام شده است و این قوانین در سال ۹۰ برای نوبت دوم، توسط ۱۲ نفر دیگر از اساتید بازبینی می‌شوند. به نظرم همین که نفرات بازبینی کننده ۱۰۰ درصد با تیم اولیه تفاوت داشتند، این حسن را دارد که بازبینی دوم یک بازبینی کامل محسوب شود نه اینکه احیانا افراد متهم شوند که نظرات قبلی شان را صرفا تایید کرده باشند.

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت: در سال ۱۳۹۸ هم بازبینی سوم آغاز شده است. من بعید می‌دانم کمتر حوزه‌ای را بشود در کشور پیدا کرد که ظرف مدت کمتر از ۱۵ سال، اساس و شالوده اقداماتش را ۳ نوبت بازبینی کرده باشد. فراموش هم نکنیم که در کشور سیستم رده‌بندی مدون دیگری نداریم.

وی در پاسخ به این سوال که تکلیف بازی‌های خارجی چه می‌شود گفت: در سند ملی بازی، در اصل بحث صدور پروانه انتشار بین بازی‌های ایرانی و خارجی تفاوتی وجود ندارد، یعنی کلیه بازی‌ها باید پروانه انتشار دریافت کنند.

منصوری در پاسخ سوال دیگری مبنی بر اینکه در صورتی که یک بازی پروانه انتشار نگرفته باشد با آن چه برخوردی می‌شود افزود: تلاش بنیاد این است که با همکاری بازی‌سازان در یک بازه زمانی مشخص همه بازی‌ها مجوز انتشار دریافت کنند. چنانچه عامدانه اقدامی نشود، عرضه کننده در این خصوص مسئولیت دارد و هر یک از شهروندان اگر با هر تخلفی در این حوزه مواجه شوند، می‌توانند آن را گزارش کنند.

آیا این مجوز همان پروانه تولید است؟

معاون نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بیان کرد: اساسا پروانه انتشار در مراحل تولید یک بازی نقشی ندارد و صرفا برای عرضه مورد نیاز است. البته در همین زمینه هم بنیاد در اطلاعیه خود دو مساعدت اساسی را لحاظ کرده و یک مهلت ۳ ماهه‌ای را برای ثبت درخواست پروانه انتشار بازی‌های ایرانی که پیش از این بصورت عمومی عرضه شده‌اند، در نظر گرفته است. از طرف دیگر، با توجه به درخواست بازی‌سازان مطرح در جلسات مشترک با بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای جهت تسریع زمان انتشار بازی‌های ایرانی، بازی‌سازان می‌توانند پس از ثبت درخواست پروانه انتشار بازی خود، از مهلت ۱۵ روزه در نظر گرفته شده توسط بنیاد جهت عرضه آزمایشی بازی‌های ایرانی بر روی درگاه‌های عرضه برخط از جمله سایت‌ها و مارکت‌های عرضه اپلیکیشن‌های موبایلی یا عرضه دیجیتال سایر انواع بازی‌های رایانه‌ای استفاده کرده و بصورت همزمان دریافت پروانه انتشار بازی خود را در اسرع وقت از طریق سامانه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای پیگیری کنند.

منصوری در پاسخ به این سوال که آیا این همه دستورالعمل و قانون که به آن‌ها اشاره کردید، محرمانه هستند گفت: خیر، غالب این موارد روی درگاه بنیاد به نشانی Ircg.ir و همچنین سامانه صدور مجوز‌ها به نشانی Portal.ircg.ir (بخش پرسش‌های متداول) موجود هستند، حتی فلوچارت فرآیند‌ها هم در بخش پرسش‌های متداول ترسیم شده تا همه چیز شفاف و در دسترس باشد.

انتهای پیام/