محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: در طول ۲۰۰ سال گذشته استان خوزستان کانون شیوع برخی از اپیدمی بیماری‌های مختلف در سطح کشور بوده است.

او افزود: اگرچه این استان مرکز آغازگر همه گیری‌های مختلف نیست و خود به عنوان اولین استان آسیب دیده از ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری زای وارداتی از عراق محسوب می‌شود، اما لزوم اتخاذ تدابیر ویژه بهداشتی همواره نشان داده می‌تواند از انتشار و همه گیری آن جلوگیری کند.

سلمانی عبیات اظهار داشت: بنا بر بررسی‌های انجام شده در طول سال‌های ۱۲۰۶ الی ۱۳۰۶ یعنی ۱۰۰ سال، خوزستان و جنوب غرب کشور با همه گیری‌های متعددی همراه بوده است که ۳ مرتبه آن بسیار گسترده، مهلک و مهمان ناخوانده‌ای از خارج از مرز‌ها بوده است.

پژوهشگر تاریخ تصریح کرد: کلنل چریکف نماینده دولت روسیه و مسئول هیات تعیین حدود مرزی ایران و عثمانی که در دوران ناصر الدین شاه در ایران به سر می‌برد، خبر از شیوع گسترده بیماری وبا در بصره عراق و خرمشهر خوزستان می‌دهد و بطبع انتشار وبا در خرمشهر به دلیل مرکزیت این شهر در آن زمان به منزله همه گیری آن در سراسر استان است.

او ادامه داد: چریکف مرکز این همه گیری که در سال ۱۸۵۱ میلادی و به عبارتی ۱۲۲۹ هجری شمسی یعنی ۱۷۰ سال پیش رخداده است را در بصره می‌داند و روند ابتلای شهر‌های دیگر را کربلا، بغداد، خانقین، حوالی رودخانه کارون و حتی کرمانشاه بیان می‌کند، ضمن اینکه به واسطه این اپیدمی در آن سال هر روز ۳۰ نفر در خرمشهر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دادند که با توجه به جمعیت کم خرمشهر در آن سال‌ها در مجموع تعداد قربانیان این پاندمی را می‌توان بسیار زیاد تصور کرد.

سلمانی عبیات رخداد همه گیری گسترده بعدی در خوزستان را سال ۱۸۸۹ میلادی و به عبارتی سال ۱۲۶۷ هجری یعنی ۱۳۲ سال پیش عنوان کرد و بیان داشت: ژان باتیست فُوریه پزشک فرانسوی و طبیب ویژه ناصر الدین شاه در نوشته‌ای به این اپیدمی می‌پردازد و در یادداشت روز ۱۹ اکتبر ۱۸۸۹ میلادی می‌نویسد: طبق اخبار واصله وبا از طریق بغداد در حدود غربی ایران ظاهر شده و گویا به کرمانشاه هم رسیده است، اما من نتوانستم اطلاعی در خصوص جزئیات آن به دست بیاورم، به این علت که کسی از آن چیزی نمی‌دانست یا اینکه آن را از ما مخفی می‌کردند.

او گفت: فُوریه در کتاب "سه سال در دربار ایران" و در یادداشت روز ۲۹ نوامبر سال ۱۸۸۹ میلادی به نامه یک فرانسوی که در کردستان زندگی می‌کرد، اشاره می‌کند که به میرزا علیخان طبیب، وزیر جنگ نوشته و در آن از بروز وبا در غرب ایران سخن به میان آورده است: این بلاشبهه، همان وبایی است که خبر بروز آن را در کرمانشاه به ما خبر داده بودند. این وبا بعد از وارد ساختن تلفات بسیار در عراق عرب، از راه کاروان به شوشتر و از طریق دیاله به کرمانشاه رسیده بود و حالیه به سنندج و همدان و ملایر در سر راه شرقی تهران رسیده و چنین به نظر می‌رسد که در ایران شدت آن رو به کاهش گذاشته و در شرف تمام شدن است.

عبیات اظهار کرد: بیماری‌های واگیردار هر از چند گاهی در عصر قاجار کشور را درمی نوردیدند و شاهان قاجار عموما بجز پناه بردن به روستا‌های دور دست و اطراف تهران به منظور در امان بودن از ابتلا به بیماری به ویژه وبا، عملا اقدامی جدی برای مواجهه با بیماری و جلوگیری از پیشروی آن انجام نمی‌دادند! در یکی از همه گیری‌ها یاکوب ادوارد پولاک پزشک و استاد واحد پزشکی دارالفنون، به فرار ناصرالدین شاه و درباریان به دره لار واقع در دامنه دماوند اشاره می‌کند.

پژوهشگر تاریخ ادامه داد: از اواخر دوره قاجار و در اوایل دوره پهلوی و همزمان با سال ۱۳۰۶ هجری شمسی یعنی ۹۳ سال پیش، باردیگر وبا از طریق مرز‌ها وارد ایران و به ویژه خوزستان می‌شود، این بار حکومت با تجربه و مشاوره کسب شده از پزشکان خارجی اقدام به ایجاد قرنطینه‌های متعدد در کشور و به ویژه خوزستان می‌کند که از آن می‌توانیم به عنوان نخستین قرنطینه‌ی پزشکی خوزستان یاد کنیم.

به گفته محمدرضا سلیمانی عبیات، در گزارش روزنامه اطلاعات در آن سال آمده است:، چون این بیماری از نواحی هم جوار کشور به داخل ایران سرایت مینمود، ایجاد قرنطینه در مرز‌ها می‌توانست اقدامی مؤثر در جهت پیشگیری و مبارزه با آن باشد. در این زمان در مرز‌های نواحی آسیب دیده خوزستان و قصر شیرین در غرب و دزداب (زاهدان کنونی) در شرق، قرنطینه بری (زمینه) تأسیس نمودند و از مسافرت زوار و مسافرین جلوگیری به عمل آمد. در خوزستان و خرمشهر کنونی و بوشهر و بندرعباس قرنطینه بحری (دریایی) ایجاد شد و مسافران کشتی‌ها را معاینه و آنانی را که بیمار و یا مشکوک به بیماری بودند، را قرنطینه می‌کردند.

او بیان کرد: بدیهی است که موضوع قرنطینه به عنوان یکی از راه حل‌ها و یا واپسین راه حل، همواره در کنترل و ایجاد بستری مناسب در جهت کاهش مرگ و میر ناشی از اپیدمی بیماری‌های واگیردار نقش مهمی ایفا کرده است که امید آن می‌رود در خصوص ویروس کرونا که به مراتب از دیگر بیماری‌های واگیردار در طول تاریخ مسری‌تر بوده است، از تجربه مثبت قرنطینه در خصوص استان خوزستان بهره برد.

انتهای پیام/گ