به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، قرآن کریم، معتبرترین منبع معارف اسلامی و از جنبه‌های گوناگون، کتابی بی نظیر و بی همتا است؛ لذا هر مسلمانى علاقمند است که با تاریخ کتاب دینی خود آشنا شود و از لابلاى مدارک و منابع موجود میزان توجه و اهتمام مسلمانان صدر اسلام و یاران پیامبر اکرم (صلی‌الله‌وآله‌وسلم) را به این کتاب مقدس به دست آورد.

تاریخچه نگرش قرآن

یکی از بحث‌هایی که در حوزه قرآن و قرآن شناسی مطرح است مسئله تاریخچه نگارش قرآن است با این بیان که قرآن به دو عامل حافظان و کاتبان بدست ما رسیده، زیرا از زمان نزول قرآن، برای حفظ قرآن از تحریف و فراموشیش همزمان با عصر نزول دو روش را به کار می‌بردند یکی حفظ قرآن، اینکه آیاتی از طرف خدا بر حضرت محمد نازل می‌شد، پیامبر اکرم (ص) به اطلاع مسلمانان می‌رساند عده‌ای که دارای حافظه قوی بودند آن را ازبر می‌کردند و عده‌ای دیگر نیز آن را در نوشت افزار‌های معمول زمان خود می‌نوشتند چنانکه زید بن ثابت می‌گوید: کنّا عند رسول الله نولف القرآن من الرقاع" ما خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله قرآن را از رقعه‌ها تالیف می‌کردیم.

قرآن موجود در دست مسمانان از نظر ائمه معصومین علیهم السلام معتبر است و همگان موظفیم تا براساس این قرآن عمل کنیم که حجت برهمگان است.

سوالی در این زمینه جمع قرآن مطرح است که آیا قرآنی که امروزه ما در اختیار داریم در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه آله) به این صورت تالیف شده یا نه، پس از رحلت ایشان؟

اما ترتیب و نظم آیه‌های قرآنی در تک تک سوره‌ها، در زمان پیغمبر صورت گرفته و توقیفی بوده است یعنی وقتی آیه‌ای نازل می‌گشت حضرت پیامبر می‌فرمودند این آیه را در سوره فلان پس از فلان آیه قرار دهید و آیه‌ای دیگر را امر می‌کردند؛ بنابراین ترتیب آیات در سوره‌ها با نظارت مستقیم پیامبر صورت گرفته است.

قرآن؛ ۱۴۰۰ سال پس از نزول نخستین آیه

قرآنی قدیمی که متعلق به یکی از سلاطین مصر بوده است.

۶۱۰ سال پس از میلاد مسیح برای اولین بار مضامینی به حضرت محمد، پیامبر اسلام، وحی شد که بعد‌ها قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، نام گرفت. امسال ۱۴۰۰ سال از آن هنگام می‌گذرد.

برای اولین بار که حضرت محمد با جبرئیل، فرشته وحی، رو به رو شد به او دستور داده شد که اولین لغات وحی شده از قرآن را بخواند.

قرآن چند «بسم الله» دارد؟

قرآن ۱۱۴ «بسمله» یعنى بسم الله الرحمن الرحیم دارد. علاوه بر این موارد در آیه ۴۱ سوره نوح که گفتار حضرت نوح نقل شده مى‌خوانیم: «وَ قٰالَ ارْکَبُوا فِیهٰا بِسْمِ اللّٰهِ مَجْرٰاهٰا وَ مُرْسٰاهٰا»؛ و [نوح]گفت به نام خدا بر آن (کشتى) سوار شوید و هنگام حرکت و توقف کشتى او را یاد کنید. پس قرآن ۱۱۵ بسم الله دارد.

فراموش نکنیم که در این آیه، «بسم الله» آمده، نه «بسم الله الرحمن الرحیم» و این تنها موردى است که در قرآن «بسم الله» بدون «الرحمن الرحیم» آمده است.

کدام سوره «بسم اللّٰه» ندارد چرا؟

سوره توبه یا برائت نهمین سوره قرآن است و در جزء دهم و یازدهم آن قرار دارد.

این سوره را به این دلیل توبه نامیده‌اند که آیات بسیاری از آن درباره توبه سخن می‌گوید و واژه برائت (بیزاری جستن) از آیه اول آن گرفته شده است.

سوره توبه بدون «بسم اللّٰه رحمن الرحیم» آغاز می‌شود و به مسلمانان دستور می‌دهد با مشرکان قطع ارتباط کنند و به پیامبر (ص) دستور می‌دهد برای مشرکان طلب آمرزش نکند.

در این سوره همچنین درباره جهاد با کفار و مشرکان و مسئله زکات سخن گفته شده است. در روایات آمده است پیامبر (ص) ابلاغ این سوره به مشرکان را ابتدا به ابوبکر سپرد و سپس از او ستاند و به امام علی (ع) واگذار کرد.

از آیات مشهور سوره توبه، آیه «لاتحزن» است که به واقعه هجرت پیامبر (ص) و پنهان شدن در غار اشاره می‌کند و آیه صادقین که مومنان را به همراهی با صادقین دستور می‌دهد.

در روایات آمده است مراد از صادقین، امامان معصوم‌اند. در سوره توبه همچنین به واقعه مسجد ضرار، غزوه حنین و سرپیچی برخی از جنگ تبوک اشاره شده است.

در روایات آمده است اگر کسی سوره انفال و توبه را در هر ماه قرائت کند، هرگز نفاق وارد قلب او نمی‌شود و از شیعیان امام علی (ع) خواهد بود. از پیامبر (ص) روایت شده هر کس سوره انفال و توبه را قرائت کند، من شفاعت‌کننده و گواهی‌دهنده به سود او در روز قیامت هستم که او از نفاق (دورویی) به دور است و به تعداد همه مردان و زنان منافق در دنیا، ده حسنه به او عطا می‌شود و ده گناه از او پاک شده و ده درجه بر درجات او افزوده می‌شود و عرش و حاملان آن در ایام حضورش در دنیا، بر او درود می‌فرستند.

از امام صادق (ع) نیز نقل شده است کسی که سوره انفال و توبه را در هر ماه قرائت کند، هرگز نفاق وارد قلب او نمی‌شود و از شیعیان واقعی امام علی (ع) خواهد بود. در تفسیر عیاشی پس از نقل این روایت آمده است: در قیامت بر سفره‌های بهشتی همراه شیعیان روزی می‌خورد تا اینکه مردم از حساب فارغ شوند. بر مستحب بودن قرائت سوره توبه در هر ماه تاکید شده است.

در منابع روایی برای تلاوت این سوره خواصی، چون در امان ماندن از آتش‌سوزی و در امان ماندن از شر حیوان درنده (اگر آیات ۱۲۸و۱۲۹ را بخواند) ذکر شده است.

تعلق سورهٔ فاتحه به قرآن

سورهٔ فاتحه سوره آغازین قرآن و از مهم‌ترین سوره‌های قرآن است، ولی از آنجاییکه محتوای آن دعایی و خطاب بشر به درگاه خداوند است، منتقدین را به یکی دیگر از دلایل بشری بودن قرآن رسانده‌است. [۳۵]برای نمونه در بند‌هایی از سوره آمده‌است «تن‌ها تو را پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم. به راه راست هدایتمان کن.» به گفته دشتی این سوره در شماری از نسخه‌های قرآن نبود.

مثلاً عبدالله بن مسعود از کاتبان وحی و حافظان قرآن این سوره و دو سورهٔ معوذتین را کلام خدا نمی‌دانست. [۳۶]بر اساس برخی روایات هنگام تدوین قرآن اختلافی بین صحابه در مورد اینکه آیا سورهٔ فاتحه از اول قرار بوده که در مصحف قرآن قرار بگیرد یا نه رخ داد.

این کاتب با قرار دادن سوره فاتحه (و دو سورهٔ معوذتین) در مصحف مخالف بود، زیرا می‌گفت که سوره فاتحه به هیچ جای خاصی از قرآن تعلق ندارد و اگر بخواهد آن را در مصحف قرار دهد باید آن را در اول هر بخش از قرآن تکرار کند. [۳۷][۳۸]رسول جعفریان به دو دلیل روایاتی که در باب تفاوت‌های مصحف ابن مسعود با قرآن فعلی نقل شده‌اند را نادرست می‌داند: [۳۹]اول اینکه برخی بزرگان اهل سنت مانند فخر رازی و ابن حزم نسبت دادن این روایت به ابن مسعود را ناروا دانسته‌اند. دوم اینکه عاصم روایتش از قرآن را از ابن مسعود گرفته و معوذتین در قرآنِ عاصم آورده شده‌اند.

تاریخ به روشنی گواهی می‌دهد که وحی آسمانی از اهمیتی خاص میان مسلمانان برخوردار بوده است؛ به‌گونه‌ای که در طول تاریخ در دو زمینه حفظ و کتابت قرآن همه توان و امکانات خویش را به کار گرفته‌اند.

با وجود این، این مسئله که جمع‌آوری قرآن در چه تاریخی بوده و به دستور چه کسی بوده، از مسائل مهمی است که همیشه مورد نزاع میان اندیشمندان از فِرق مختلف اسلامی بوده است. این نوشتار کوششی در راستای روشن‌شدن جوانب مسئله و رسیدن به حقیقت در این راستاست.

پیدایش صوت الحن قرآن کریم چیست؟

صوت و لحن؛ جبهه‌گیری معنوی و هنری قاری است.

یک استاد حفظ و قرائت قرآن کریم در مهاباد  به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان  از مهاباد گفت: صوت و لحن یعنی جبهه‌گیری معنوی و هنری قاری، در کنار فهم آیات.

محمد ارجمندی افزود: من پس از ۳۰ سال خواندن قرآن به این نتیجه رسیدم که تا کی باید دنبال زیبا خواندن باشیم و چه موقع باید به دنبال فهم و عمل باشیم و تمام هزینه‌ها برای زیباخواندن که حکم پوسته را دارد، باید صرف شود و این تغییر حاصل نخواهد شد مگر اینکه هریک از ما خودمان یک نوع تغییری را در وجود خود ایجاد کنیم.

ارجمندی اذعان کرد: هدف قرآن کریم به عنوان بلاغ مبین و رسانه روشنگر، چیزی جز نمایاندن جلوه رحمانی خدا و رحمت گستری در عرصه هستی و کشاندن مخاطبان به سوی رحمت الهی نیست و البته کتب آسمانی دیگر نیز این ویژگی را دارند:

(ثُمّ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ تَمامًا عَلَی الّذی أَحْسَنَ وَ تَفْصیلاً لِکُلّ ِ شَیْ ءٍ وَ هُدًی وَ رَحْمَةً لَعَلّهُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ. وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ فَاتّبِعُوهُ وَ اتّقُوا لَعَلّکُمْ تُرْحَمُونَ.... فَقَدْ جاءَکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ هُدًی وَ رَحْمَةٌ...) [۱۸]؛

«سپس به موسی کتاب (تورات) دادیم تا بر کسی که نیکی کرده، (نعمت خود را) تمام کنیم و بیانگر همه مسائل و وسیله هدایت و رحمت باشد. شاید مردم به دیدار پروردگارشان ایمان بیاورند؛ و این (قرآن) کتابی است مبارک که آن را نازل کردیم. پس آن را پیروی کنید و تقوا پیشه سازید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید ... بی شک از سوی پروردگارتان دلیلی روشن و هدایت و رحمت آمد...».

(هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ وَ هُدًی وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ) [۱۹]؛

«این (قرآن)، بصیرت‌هایی از پروردگارتان است و برای کسانی که ایمان آوردند، مایه هدایت و رحمت است».

به این ترتیب، ویژگی این رسانه الهی این است که پیروی از آن (تلاوت)، رحمت الهی را در پی دارد و رسانه‌های دینی نیز می‌توانند همین شیوه را الگوی خود قرار دهند.

بخشایش، احسان و نیکی، مهر و شفقت و دلسوزی و نرم دلی که در لسان قرآن از آن‌ها به «رحمت» یاد می‌شود، اصل مهم در این کتاب الهی است. امام خمینی (ره) دلسوزی، خیرخواهی و کارکرد مهرورزانه قرآن کریم را چنین یاد آور می‌شود:

«این کتاب بزرگ الهی که از عالم غیب الهی و قرب ربوبی نازل شده و برای استفاده ما مهجوران و خلاصی ما زندانیان سجن طبیعت و مغلولان زنجیر‌های پیچ در پیچ هوای نفس و آمال، به صورت لفظ و کلام درآمده، از بزرگ‌ترین مظاهر رحمت مطلقه الهیه است».

دستورالعملی از امام صادق علیه السلام

مرحوم آیت الله مرعشی نجفی دستور العملی را در وصیت نامه خود نوشته اند که دستاورد یکی از تشرفاتشان به محضر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است و من با کمی تفاوت آن را بار‌ها نقل کرده ام و آن خواندن سوره یاسین پس از نماز صبح، سوره نبأ پس از نماز ظهر، سوره عصر (و به روایت من سوره نوح) پس از نماز عصر، سوره واقعه پس از نماز مغرب و سوره ملک پس از نماز عشاء است.

تقدیم و اهدای آن‌ها به شریک القرآن صاحب العصر والزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف که بهترین نوع عرض ارادت وادب به محضر امام حی و منتظر علیه السلام در هر روز است و، اما دستورالعمل امام صادق علیه السلام:

امام صادق علیه السلام فرموده اند: با خواندن سوره یاسین پس از نماز صبح، سوره فتح پس از نماز ظهر، سوره نبأ پس از نماز عصر، سوره ملک پس از نماز مغرب و سوره واقعه پس از نماز عشاء عمرا پریشان نمی‌شوید.

فایل صوتی تلاوت سوره توبه آیات ۳۸ تا ۴۰ با صدای محمد نعینع

وقف و ابتدا در قرائت قرآن کریم

وقف در لغت یعنی حبس کردن و حرکت نکردن و در علم قرائت قرآن به معنی قطع صوت در حین قرائت، همراه با تجدید نفس و سپس ادامه قرائت می‌باشد.
دو نوع وقف در حین قرائت وجود دارد:

وقف اضطراری:

این وقف زمانی است که قاری به دلیل اتمام نفس، عطسه، سرفه، فراموشی آیه و... مجبور به وقف می‌شود و چاره‌ای جز وقف ندارد.

وقف اختیاری:

محمد ارجمندی مسئول کانون های فرهنگی و هنری مساجد مهاباد در این باره به خبرنگار ما گفت: وقتی که قاری به تشخیص خود و به صورت ارادی کلمه‌ای را برای وقف انتخاب می‌کند. چهار نوع وقف اختیاری وجود دارد:

وقف و ابتدا از فنون مهم قرائت قرآن کریم است. قاری باید بتواند جمله‌ها و عبارت‌ها را از هم باز شناسد تا بر جای مناسب وقف کند و از جای مناسب مجددا قرائت را آغاز کند. ندانستن جای وقف و ابتدا، سبب می‌شود که آیات قرآن به طور نادرست تقطیع شود و معانی نادرستی به شنونده القا شود.

حضرت علی علیه السلام در روایتی، رعایت محلّ‌های وقف، در قرآن را یکی از دو رکن اساسی در ترتیل قرآن دانسته اند. (۱)

خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
«ورتّل القرآن ترتیلاً» (۲)
آیات قرآن را با ترتیل بخوان.
قرآن ناطق علی بن ابی طالب علیه السلام درباره ترتیل می‌فرماید:
«الترتیل معرفةُ الوقوف و تجویدالحروف» (۳)
ترتیل، شناخت محلّ‌های وقف و نیکو ادا کردن حروف است.
سَلَف صالح به وقف و ابتدا کاملاً اهمیّت می‌دادند. زکریا انصاری -از فق‌ها و مفسران مصری- گوید:

«محل‌های وقف، مانند منازلی است که مسافر در آن فرود می‌آید؛ همان طور که منازل بین راه از جهت خوش آب و هوا بودن و داشتن امکانات، متفاوت است، منازل قرآن نیز متفاوت است؛ بعضی تامّ و بعضی کافی و برخی حسن است»

نوشته‌های مربوط به «وقف و ابتدا» را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد:

کتاب‌های علم قرائت، مثل: لطائف الاشارات از قسطلانی و جمال القّراء از سخاوی.
کتاب‌های علوم قرآنی مثل: الإتقان فی علوم القرآن از سیوطی و البرهان فی علوم القرآن از زرکشی.
کتاب‌های تجوید مثل: سرّالبیان فی علم تجویدالقرآن از سرهنگ بیگلری.
کتاب‌های مخصوص و ویژه وقف و ابتدا.

قاری قرآن چگونه می تواند در مجالس تلاوت کند؟

تلاوت قرآن مقدمه انس گرفتن با کلام الهی است

استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) گفت: تلاوت قرآن یکی از بزرگترین مقدماتی است که می‌تواند ما را با کلام الهی مانوس کند.

حجت الاسلام حسن عامری با اشاره به اهمیت تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان به خبرنگار ما گفت: قرآن همه چیز دارد و هر کسی به اندازه ظرفیت خود می‌تواند از کلام الهی استفاده کند. البته ما به اشتباه از ماه رمضان به عنوان ماه قرائت قرآن یاد می‌کنیم در حالی که این ماه، ماه انس با قرآن است و مانوس شدن با قرآن، حقیقتی است که قرائت یکی از مقدمات آن است.

او افزود: در روایتی آمده است که نگاه کردن به در خانه عالم ثواب دارد، اما مساله این است کسی که هنگام عبور از مقابل منزل یک دانشمند، فقط به در آن می‌نگرد، اگرچه ثوابی خواهد برد، ولی معرفتی به علم آن عالم پیدا نمی‌کند.

این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: اگر گفته اند چنین نگاهی عبادت است، به این دلیل است که به خانه دانشمندان برویم و میهمان آنان شویم و در نهایت بتوانیم از علم آنان بهره برداری کنیم و مقدمه چنین استفاده ای، مانوس شدن با آنان است.

او گفت: شخصی از مرحوم علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان سوالی پرسید و علامه در پاسخ گفت که باید دو سال برود و بیاید و آن شخص نقل کرد که دو سال خدمت علامه رسیدم تا این که بعد از دو سال پاسخ سوالش را داد.

عامری ادامه داد: مرحوم علامه به آن شخص گفت که باید مانوس با علم می‌شد تا معنای آن علم را درک کند. بنابر این برای استفاده از علم یک دانشمند، باید با او همنشین و همکلام شد و در محضر کلام الله نیز باید اینگونه بود.

این پژوهشگر مذهبی سفارش کرد تا روزه داران در ماه مبارک روزانه به تلاوت یک جزء از قرآن بپردازند و در ادامه گفت: ما می‌توانیم در ماه رمضان قرآن را ختم کنیم و برخی علما چندین بار در این ماه قرآن را ختم می‌کنند، ولی این ختم کردن کافی نیست بلکه تدبر که امر خود قرآن است لازم می‌باشد.

این استاد حوزه اذعان کرد: برای انس گرفتن با قرآن و تدبر در آیات الهی باید هنگام تلاوت آیاتی که درباره انسان، نشانه‌های الهی و تذکرات قیامت است، به معانی آن نیز توجه کنیم. بعضی علمای بزرگ وقتی قاری قرآن به تلاوت آیات الهی می‌پرداخت، از قاری درخواست می‌کردند تا دوباره همان آیه را قرائت کند آنگاه می‌گفتند که مفهوم آیه را متوجه شدند.

عامری تاکید کرد: در خانه نشینی و خلوتی که به دلیل شیوع ویروس کرونا بوجود آمده، حداقل یک صفحه از قرآن را تلاوت کنیم و درباره آیات آن تامل کنیم. زبان فارسی نیز بخش عمده‌ای از زبان عربی را در خود دارد و کافی است برخی قواعد را بدانیم تا بتوانیم معنای آیات را درک کنیم.

 او ره گیری از تفاسیر برای تدبر در آیات قرآن سفارش و تصریح کرد: هر کسی می‌تواند با توجه به فهم و درک خود به تفاسیری مانند تفسیر نوراز حجت الاسلام محسن قرائتی یا تفسیر نمونه و تفسیر المیزان مراجعه کند و تفسیر تسنیم از آیت الله جوادی آملی به عنوان یکی از بزرگترین تفاسیر جهان می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

استاد حوزه عبدالعظیم افزود: در ماه رمضان تلاش کنیم تا روزانه یک جزء بخوانیم، ولی درباره یک یا چند آیه نیز به تفسیر مراجعه کنیم و ببینیم چگونه می‌توان این آیات را در زندگی و برنامه‌های کاری و شغلی و حتی رفتار با دیگران پیاده کرد و یک نقش زنده به آن داد.

سنت روایی زنده

در ابتدا قرآن از طریق پیروان حضرت محمد که آن را از بر شده بودند دهان به دهان منتقل شد و این روش در برخورد مسلمانان با متون مقدس شان باقی ماند.

حتی امروز میلیون‌ها کودک مسلمان قرآن را از بر هستند. خود من هم زمانی که کودک بودم قرآن را حفظ کردم. با این حال تصویر کودکان بسیار کوچکی که در صف‌های مدرسه‌های اسلامی تکان تکان می‌خورند و متون قرآنی را بدون درک معنای آن یاد می‌گیرند، باعث شده است که یاد گرفتن از روی تکرار وجهه بدی پیدا کند.

دلایل عدم استجابت دعا چیست؟

جایگاه دعا و نیایش در مبانی قرآن کریم چگونه تبیین شده است؟ تعابیر وارده در این باب در قرآن کریم با چه مشخصاتی تشریح شده اند؟

در باب دعا و نیایش، آیات فراوانی در قرآن کریم وجود دارند، خداوند در آیه آخر سوره مباره فرقان می‌فرمایند: «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ»؛ یعنی اگر دعا و نیایش و عبادات شما نبود، وزن و مقدار شما مشخص نمی‌شد و مورد لطف و رحمت خداوند قرار نمی‌گرفتید و این دعا و نیایش شما است که، شما را حفظ و نگهداری می‌نماید.

اما اوج این مختصات در فرمایشات قرآن کریم، در آیه ۱۸۶ سوره مبارکه بقره، بیان شده است؛ خداوند در این آیه شریفه می‌فرمایند: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی وَ لْیُؤْمِنُوا بی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ»؛

این آیه شریفه از چند جهت مهم و قابل توجه است؛ در وهله اول در مخاطب قرار دادن انسانها، این آیه، یکی از لطیف‌ترین و زیباترین آیات قرآن کریم است. خداوند متعال در این آیه، به لطیف‌ترین و محبت آمیزترین نوع گفتگو، با بندگانش صحبت می‌نماید. نکته دیگر درمضمون این آیه نهفته است.

شاید بتوان گفت از باب مضمونی نیز، یکی از شریف ترین مضامین قرآنی، در این آیه بیان شده است.

این آیه، سرشار از معانی و مؤلفه‌های عرفانی است و همچنین از حیث ساختار، یکی از برگزیده‌ترین ساختار‌های قرآن کریم را در بَر دارد.

دقت و تدبّر در این آیه شریفه، به خوبی شدت محبت و علاقه خداوند متعال را نسبت به بندگانش آشکار می‌سازد. در آغاز خداوند به نبی مکرم اسلام (ص) می‌فرماید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی»، یعنی‌ای پیامبر (ص)، هر گاه شخصی از بندگانم، از شما در باب من، که خالق اوهستم، سؤال نمود، شما بگو که من بسیار بسیار، به بندگانم نزدیک هستم؛ نکته مهم در این آیه کلمه «عِبادی» است که خداوند، در این آیه به کار گرفته و این تعبیر را به جای کلمات دیگر، مانند؛ «النّاس» و «الَّذِینَ آمَنُوا» بکار برده است. معنای این کلمه اینگونه می‌شود که هرگاه، هر بنده‌ای از بندگان من و با هر شرایطی، از تو سؤال نمود، به او بگو؛ که من به او نزدیک هستم.

این تعبیر (عِبادی) اوج لطافت و محبت خداوند را نسبت به مخلوقاتش نشان می‌دهد. این لفظ، باعث امنیت اشخاص در مواجهه با گفتار و بیانات قرآن کریم هم می‌گردد که، بندگان خدا، خود را در برابر خالق خود، راحت و بدون حجاب بپندارند. نکته دیگر در این آیه، لفظ بندگان من است که خداوند به جای «عبادالله» یعنی بندگان خداوند، به کار گرفته است، تا مخلوقاتش، راحت‌تر نسبت به او معرفت پیدا نمایند.

نکته دیگر این است که خداوند در این آیه می‌فرماید: «فَإِنِّی قَریبٌ»؛ یعنی؛ بلافاصله بیان می‌دارد که، من نزدیک شما هستم. این جمله ظرافت بسیار زیادی در بَردارد؛ خداوند نفرمود: «فان الله قریب»؛ فرمود: «فَإِنِّی قَریبٌ» یعنی من نزدیکم؛ این لطافت در برخورد با بندگان، فقط خاصِ خداوند قادر و متعالی است که رحمت و مغفرتش واسعه است. با این تعابیر روشن، خداوند، بطور صریح بیان می‌دارد که، بین من و بندگانم، هیچ فاصله و مسافتی وجود ندارد و من پیوسته در کنار بندگانم هستم.

شخص دعا کننده و نیازمند می‌بایست در دعا و نیایش، فقط به خداوند توجه داشته باشد و از سایر وجوهات کناره گیری نماید.

بلافاصله خداوند می‌فرماید: «أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ»؛ یعنی؛ من، قطعاً اجابت خواهم کرد، دعوت و نیازِ درخواست کننده را؛ طبق این تعبیر، خداوند صریح وعده داده است که هر بنده‌ای از بندگان من، اگر مرا بخواند، قطعاً پاسخ او را خواهم داد.

نزدیک مدرسه بود، ضمن هماهنگی با هیأت امنا و امام جماعت مسجد و مدیر مدرسه، بیش‏تر کلاس‏ها را در مسجد برگزار می‏کردم.

۲. استفاده از رحل برای تلاوت قرآن کریم. سعی می‏کردم که به تعداد دانش‏ آموزان، رحل تهیه شود؛ حال به صورت خرید یا در صورت امکان، امانت یا به هر شکل ممکن دیگر.

در بعضی از کلاس‏ها هم که رحل به اندازه کافی نبود، از جعبه های یک اندازه که بخشی از آن بریده شده و برای استفاده مناسب شده بود، استفاده می‏ کردیم.

کم‏کم که تعدادی رحل تهیه می ‏شد، آن‏ها را به کسانی می‏دادیم که مرحله‏ای از آموزش قرآن را گذرانده بودند و یا در اثر تمرین و ممارست، موفق به یادگیری روخوانی یا مفاهیم و... شده بودند. این امر سبب تشویق دیگران برای یادگیری می‏شد.

۳. وضو گرفتن برای حضور در کلاس. دانش‏ آموزان را برای شرکت در کلاس، به وضو گرفتن تشویق می‏کردم.

البته داشتن طهارت هنگام دست زدن به کلمات و آیات و ... توصیه می ‏شد، ولی معمولا الزام و اجباری در کار نبود. و معمولا قریب به اتفاق دانش ‏آموزان با وضو در کلاس قرآن حاضر می‏ شدند.

۴. شرح ضرب‏المثل‏ های قرآنی. آیات یا قسمت‏هایی از آن‏ها را که به صورت مثال یا ضرب ‏المثل در صحبت‏ های روزمره به کار می ‏روند، در کلاس می‏گفتم و به دانش ‏آموزان توصیه می‏کردم که این آیات را در دفتری یادداشت کنند،

مفهوم و موارد استفاده آن‏ها را نیز بنویسند؛ مانند: انما المؤمنون اخوه، لیس للانسان الا ما سعی، ان مع العسر یسری، ان النفس الاماره بالسوء الا ما رحم ربّیو موارد دیگر.

۵. حفظ و ترجمه دعا‌های قرآنی، برای خواندن و تکرار دعا‌ها و همچنین تلاوت آن‏ها در قنوت نماز و غیره. توصیه به آموزش و یادگیری دعا‌هایی که خداوند به بندگان خود برای درخواست نیازشان دستور فرموده است، علاوه بر اثر مثبت و سازنده در فرد، سبب تشویق به یادگیری می ‏شود.

۶. بهره گرفتن از داستان‏ های انبیا. نمونه ‏های جالب توجه از داستان‏های انبیای الهی و مثال‏های مربوط به آن‏ها، زمانی که به صورت مناسب و درخور بحث و مسائل مطرح شده در کلاس بیان می‏شوند، برای دانش ‏آموزان زیبایی و جذابیت خاص دارند. این امر سبب ایجاد و افزایش اشتیاق آنان خواهد شد؛ مانند داستان بنی اسرائیل، ایراد‌های بنی اسرائیل، قصه عزیر، قصه حضرت موسی (ع) و خضر، مؤمن آل فرعون، آسیه و موارد فراوان دیگری از این دست.

گذری بر شگفتی‌های اعداد در قرآن کریم/ از رُندترین تاریخ قرن تا چینش جالب اعداد

انسان‌های نخستین قبل از اختراع خط از اعداد استفاده می‌کردند و برای ارتباط و برای نشان دادن اعداد و ارقام خطوطی را رسم می‌کردند.

مورخان با توجه به اسناد تاریخی، بابلی‌ها را نخستین مردمانی می‌دانند که از حساب و عدد استفاده می‌کردند. آن‌ها با استفاده از حساب و عدد، سال را به ۱۲ ماه و ماه را به ۳۰ شبانه روز و شبانه روز را به ساعات، دقایق و ثانیه‌ها تقسیم می‌کردند و عدد را تا ۶۰ به توان ۴ می‌شمردند تقسیمات شمارشی آن‌ها شصت بوده که در اصطلاح «حساب ستّینی» نامیده می‌شود.

استفاده از عدد و حساب در همه شئون زندگی و رشته‌های علمی گوناگون، شاخص و صفت علمی عصر ماست؛ کشف اتم، فضانوردی و کاوش در کرات آسمانی، طب، اقتصاد و بسیاری دیگر از رشته‌های علمی و حتی اداره یک زندگی ساده همگی، عرصه‌های استفاده از اعداد، ارقام و حساب است.

امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: بدانید که اسماءاللّه به منزله گنج هستند و عدد به منزله ذراع، اگر ذراع را کمتر بگیری به گنج نمی‌رسی و اگر فزون‌تر بگیری از آن درمی‌گذری، از این رو عرفا برای اعداد، اسرار، ارواح و منازلی قائل هستند و عدد را سرّی از اسرار الهی در عالم وجود می‌دانند. (معجزة الارقام والترقیم، ص ۵۷. نور علی نور، ص ۵۳.)

واژه عدد، ۶ بار در قرآن به صورت اسم و به دو معنا آمده است: تعداد، شماره، شمارش. (سوره یونس/۱۰، ۵؛ سوره اسراء/۱۷، ۱۲؛ سوره مومنون/۲۳، ۱۱۲؛ سوره جن/۷۲، ۲۴، ۲۸)، زیاد، بسیار و در عین حال معین و مشخص (سوره کهف/۱۸، ۱۱)

نظم ریاضى قرآن (در همان موارد محدودى که وجود دارد و مورد پذیرش طرفین است) یک مطلب شگفت‏ انگیز است، چرا که یک فرد امّى و درس ناخوانده طى ۲۳ سال کتابى با نظم خاص ریاضى آورده است که در حالات روانى مختلف مثل جنگ و صلح و در مکان‏ها و زمان‏هاى متفاوت آورده شده است. (نه مثل یک دانشمند فارغ از همه چیز که در یک کتابخانه، با آرامش، کتابى منظم تدوین مى‏ کند) و مطالبى عالى و همراه با فصاحت و بلاغت در آن وجود دارد.

قرآن در اینترنت

این صفحه‌ای از یک نسخه دیگر از قرآن‌های قدیمی است که در موریتانی نگهداری می‌شود.

در حال حاضر، هم قرائت‌های زیبا از قرآن و هم رونوشت‌های مجلل از آن، تنها با فشردن دکمه‌ای در دسترس قرار می‌گیرد.

امام اجمل مسرور کسی که اقرار می‌کند شیفته فن آوری است می‌گوید: "اگر امروز پیامبر زنده بود، از جدیدترین فن آوری‌های روز استفاده می‌کرد. او در زمان خود مدرن‌تر از دیگران بود. "

اجمل معتقد است که اگر در صورت نیاز، آیات قرآن و ترجمه آن‌ها را بر روی رایانه قابل حمل و یا تلفن همراه اش دانلود کند، بی حرمتی به قرآن محسوب نمی‌شود.

چهار ویژگی در آیات الهی را درک کنیم

استاد حوزه علمیه قم گفت: آیات الهی را به گونه‌ای تلاوت کنیم که از هدایت، رحمت، موعظه و شفای قرآن به عنوان چهار ویژگی آیات الهی بهره‌مند شویم.

حجت الاسلام مجتبی کلباسی با اشاره به شرایط جزء خوانی و تلاوت قرآن کریم به آیه ۵۷ سوره یونس استناد کرد و گفت: بر اساس این آیه باید چهار عنصر هدایت، رحمت، موعظه و شفا را در قرآن بیابیم.

ترجمه آیه چنین است: ‌ای مردم به یقین برای شما از جانب پروردگارتان اندرز و درمانی برای آنچه در سینه‏ هاست و رهنمود و رحمتی برای مومنان آمده است.

کلباسی افزود: لذا گاهی در سیره معصومین (ع) می‌بینیم که یک آیه را تکرار می‌کردند. چون به آن نقطه رسیده بودند که بیشترین بهره را از کلام الهی ببرند؛ همانند این که انسان به چشمه گوارایی می‌رسد و تاجایی که می‌تواند آب می‌خورد و این بهره برداری جز با تدبر و تامل در آیات قرآن بدست نمی‌آید.

البته ختم قرآن فضیلت بسیاری دارد، ولی اگر این تلاوت در حد مرور و بدون توجه به معانی آن باشد در واقع در نازل‌ترین درجه آن است و هدف از ختم و تلاوت قرآن این است که روح و جسم انسان با این مضامین مرتبط شود، در وجود انسان بنشیند و درمانگر درد‌های انسان باشد.

این استاد حوزه ادامه داد: بر همین اساس اگر آیه‌ای می‌خوانیم که در آن انذار است، به آن بیم توجه کنیم، اگر آیات امید را تلاوت می‌کنیم، به فضل و رحمت الهی امیدوار شویم و در جایی که معرفتی را القا می‌کند، با توجه به معنای آیه تلاش کنیم تا آن معرفت در دل ما بنشیند.

رئیس مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم تاکید کرد: البته سعی کنیم هنگام قرائت آیات قرآن، در آن تامل کنیم نه مثل یک مفسر و فیلسوف بلکه هر کس به اندازه خودش می‌تواند، بهره ببرد.

معنای کرامت قرآن

کلباسی با اشاره به آیه ۷۷ سوره واقعه که می‌فرماید «انه لقرآن کریم» اظهار داشت: کریم کسی یا چیزی است که اگر هر زمانی به آن مراجعه کنیم، از آن بهره میگیریم. استفاده از کرامت قرآن دائما اتفاق می‌افتد و هر اندازه تامل و تدبر انسان بیشتر باشد، به این گنجینه‌ها بیشتر دست پیدا می‌کند.

او سفارش کرد که هنگام نشاط به تلاوت قرآن بپردازیم و گفت: گاهی انسان خسته است و نمی‌تواند به خوبی از تلاوت آیات الهی بهره ببرد که گاهی می‌توان با شنیدن کلمات قرآن از آن بهره‌مند شد.

کلباسی افزود: اگر کسی بتواند در نیمه‌های شب که آرامش برقرار است و زمینه ارتباط با نور قرآن بیشتر فراهم می‌شود، به تلاوت قرآن بپردازد، استفاده بیشتری خواهد داشت.

او ادامه داد: قرآن پدیده شگفت انگیزی است که به راحتی نمی‌توان درباره آن صحبت کرد. برخی افراد به گونه‌ای به تلاوت قرآن می‌پردازند که جانشان با روح و حقیقت قرآن ارتباط برقرار می‌کند و به قول برخی از اهالی قرآن وقتی قرآن می‌خوانیم، تصور کنیم که جبرییل این آیات را به ما نازل می‌کند. یعنی صحنه به اندازه‌ای زنده است که گویا آیات به انسان القاء می‌شود.

این استاد حوزه افزود: اگر بخواهیم بعد از دوران کرونا میهمانی بدهیم یا به میهمانی برویم، طبیعی است که باید آمادگی‌هایی را ایجاد کنیم.

میهمانی الهی نیز اینگونه است و انسان باید توجه کند که چگونه آیات الهی را تلاوت کند. یعنی اگر مفهوم آیات را متوجه نمی‌شود، از یک ترجمه و تفسیری استفاده کند و با توجه به میزان آمادگی خود از آن استفاده کند و حداقل بهره برداری از کلام الهی این است که در پایان ماه مبارک رمضان ۳۰ آیه را با تدبر بخواند و با آن ارتباط برقرار کند.

بررسی آیات مقاومت در ماه رمضان

عضو مجلس خبرگان رهبری از انتشار کتابی با عنوان قرآن؛ کتاب مقاومت در ماه مبارک رمضان خبر داد که آیات مرتبط با موضوع مقاومت مورد بررسی قرار گرفته و مطالب آن از شبکه‌های سیما ارائه می‌شود.

حجت الاسلام محمد حاجی ابوالقاسم دولابی عضو مجلس خبرگان رهبری، گفت: امسال برنامه خوبی را برای تامل و تدبر در آیات پیش بینی کرده ایم و با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی کتابی با عنوان قرآن کتاب مقاومت منتشر شده که آیات هر جزء از قرآن با عینک مقاومت مورد بررسی قرار گرفته است.

او افزود: این کتاب از طریق شبکه سه و سایر شبکه‌های سیما به شکل‌های مختلف برای علاقه‌مندان پخش می‌شود و مسابقاتی نیز برگزار خواهد شد. به کسانی که از نظر مفهومی و تفسیری همراه این برنامه‌ها باشند، جوایزی از طرف سازمان تبلیغات اسلامی و آستان حضرت فاطمه معصومه (س) تقدیم خواهد شد.

نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: کتاب آماده چاپ است و در روز‌های آینده از سوی سازمان تبلیغات اسلامی منتشر می‌شود و در اختیار علاقه‌مندان و مبلغان قرار خواهد گرفت، ولی فایل پی. دی. اف آن نیز در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

چرا قرآن ۳۰ جزء است

حاجی ابوالقاسم با اشاره به جایگاه تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان گفت: در ایام ماه رمضان باید انس بیشتری با قرآن داشته باشیم و پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فرمود پاداش کسی که یک آیه را در ماه رمضان تلاوت کند، مانند تلاوت تمام قرآن در ماه‌های دیگر است و لذا باید از این روز‌های پایانی ماه شعبان خود را برای ختم قرآن آماده کنیم.

او افزود: دلیل این که قرآن به ۳۰ بخش تقسیم شده همین است تا مردم در طول ماه رمضان به صورت روزانه بتوانند یک بار قرآن را ختم کنند و برنامه‌های جزء خوانی که طی سال‌های گذشته در کشور ما رایج شده، فرصت خوبی است برای کسانی که توانایی تلاوت قرآن را به صورت فردی ندارند و می‌توانند از این فرصت بهره ببرند و با همراهی اساتید و قاریان قرآن روزانه یک جزء را تلاوت کنند.

این قاری قرآن با اشاره به امکان تدبر در جزء خوانی و ترتیل خوانی قرآن گفت: جمع بین این دو ممکن است. یعنی ما می‌توانیم هنگام ترتیل قرآن به بعضی مباحث تفسیری که از رسانه‌ها پخش می‌شود، توجه بیشتری کنیم. البته شاید تدبری که نسبت به تمام آیات باید داشته باشیم، با حجم خوانی سازگار نباشد، ولی به طور نسبی می‌توان در آیات قرآن تدبر داشت.

کسب آمادگی کامل برای ورود به میهمانی خدا

حاجی ابوالقاسم با بیان این که خداوند در ماه رمضان عنایت‌های ویژه‌ای به بندگان خود عطا می‌کند، اظهار داشت: برای ورود به این ماه خوب است که آمادگی کامل داشته باشیم تا با حضوری آگاهانه در این میهمانی وارد شویم و با توجه به این که میهمانی خدا از سنخ معنوی و ملکوتی است لازم است انسان به احوال باطنی خود بیشتر بپردازد.

او افزود: در این روز‌های باقیمانده ماه شعبان از خدا طلب مغفرت کنیم و این جمله معروف که در روایت وارد شده را بسیار تکرار کنیم که اللهم ان لم تکن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان فاغفرلنا فی ما بقی منه. یعنی خدایا! اگر تا این لحظه از ماه شعبان ما را نیامرزیده‌ای در این ایام باقی مانده از ماه شعبان غفران و رحمت خود را شامل حال ما بنما و لذا استغفار باعث می‌شود تا قلب انسان پاک شود و با دلی پاک وارد مهیمانی خدا شویم.

این استاد حوزه سفارش کرد تا مناجات شعبانیه را در روز‌های باقی مانده از ماه شعبان بیشتر زمزمه کنیم و مورد توجه قرار دهیم که زمینه سازتوجه بیشتر به خدا در شب‌ها و روز‌های ماه رمضان خواهد بود.

به بدهکاران مهلت دهیم

او تاکید کرد: یکی از شرایط ورود به ماه رمضان این است که اگر حق الناسی به گردن ما هست در این روز‌های باقی مانده بپردازیم. به ویژه با توجه به این روز‌هایی که مردم به دلیل شیوع ویروس کرونا گرفتار هستند.

حاجی ابوالقاسم افزود: اگر کسی طلبی از ما دارد و به هر دلیل کوتاهی کردیم و آن را نپرداخته ایم در جهت پرداختن مطالبات دیگران اقدام کنیم و با این کار، مردم را خوشحال کنیم و بدانیم که خدا نیز ما را خوشحال خواهد کرد.

این پژوهشگر قرآنی اضافه کرد: البته ممکن است اشخاصی مطالباتی داشته باشند و بدانند که بدهکار توانایی پرداخت ندارد. در اینجا نیز شرایط مهربانی که در این ماه و ماه رمضان حاکم است، می‌طلبد که به آن‌ها فرصت دهیم و فشار نیاوریم؛ همانگونه که بسیاری از هموطنانمان مطالبات خود را با توجه به مشکلات مردم ناشی از ویروس کرونا از مستاجران خود به تاخیر انداخته اند.

حاجی ابوالقاسم در آخر گفت: اگر واقعا احساس می‌کنیم که طرف مقابل توانایی پرداخت دیون خود را ندارد به او مهلت دهیم تا خدا نیز نظر لطفی به ما داشته باشد و در مجازات ما نسبت به گناهانمان مهلت دهد و فرصت توبه را برای ما فراهم کند.

برای عموم مردم نیز، می‌بایست این نکته لحاظ شود که، مهمترین راه رسیدن به آسایش و آرامش دنیوی، اجابت فرامین و اندیشه‌های قرآنی، در زندگی است.

عموم مردم می‌بایست با مراجعه به ترجمه‌ها و تفاسیر معتبر قرآن کریم، در فراگیری فرهنگ قرآنی، خود را از گرفتاری به شبهات و مسائل نامتعارف، مصون دارند. درباب پژوهش‌های تفسیری و همچنین ترجمه‌ای قرآن کریم، بحمدالله؛ کار‌های بزرگی در این سال‌ها انجام گرفته است؛ مانند: تفسیر‌های سترگ و کار‌های عِلمی و عظیم قرآنی، که عموم مردم می‌توانند؛ با مراجعه به آنها، خود را در مسیر صحیح، تعلیم قرآنی قرار دهند.

در همین زمینه نیز، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم، آثار و ترجمه‌هایی را برای مشتاقان علوم قرآنی تهیه و تدوین نموده است که انشاالله؛ مورد نظر مخاطبین محترم واقع شود.

وجود یک تفسیر متقن و ترجمه صحیح، در کنار پژوهش و قرائت صحیح قرآن کریم و همچنین تدبّر معقول در آیات قرآن، به طور قطع، مسیر رسیدن به معانی متعالی قرآن کریم را هموارتر خواهد نمود.

انشاالله با اُنس هرچه بیشتر با قرآن، جامعه هر چه بیشتر به سمت فرهنگ دینی و اسلامی حرکت نماید و انحرافات و معضلات نیزاز جامعه زدوده شوند.

گزارش از سپیده خشمن

انتهای پیام / س خ