به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان ، زیره کرمان یکی از معروف‌ترین سوغات‌های کرمان است. محصولی با ارزش که معروفیتش چنان بوده که با آن، ضرب المثل "زیره به کرمان بردن" ساخته شده است. در حالی که زیره کرمان از نظر مرغوبیت در کشور و دنیا همتا ندارد، اما تاکنون برنامه‌ای برای صادرات آن وجود نداشته است. گرچه که این گیاه دارویی با خاصیت می‌تواند یکی از کالا‌های غیر نفتی و صادراتی کرمان باشد.

زیره سیاه کوهی یکی از مهمترین سوغات‌های کرمان هست و از دیرباز یکی از مطبوع‌ترین گیاهان دارویی کرمان بوده است که به دلیل طعم و خواص دارویی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

سوغات کرمان تا به آنجا است که تمنای هیچ مسافری را با هر مقدار توان مالی و نوع تفکر و اندیشه، بی جواب نمی‌گذارد، و همراه خوراکی هایی چون پسته، قاووت، کماچ سهن، سمنو، کلمپه از سوغاتی‌های این استان به شمار می‌روند. علاوه بر این اهل هنر می‌توانند از انواع پته، قالی، گلیم، شیریکی پیچ، کار‌های قلمزنی زیبا، ظروف مسی جالب و امثال آن بهره ببرند.

سال ها است که عطری خوش در کوچه‌های کرمان مشام عابران را می‌نوازد هر بانوی کرمانی در غذا‌هایی که طبخ می‌کند از این دانه جادویی برای خوش عطری غذاهایش استفاده می‌کند.

دو نوع زیره با نام‌های زیره سیاه و زیره سبز وجود دارد که نوع سیاه آن با نام‌های زیره کرمانی و زیره کوهی معروف است.

تنها منبع آبی زیره کوهی باران‌های فصلی است، زیرا زیره به صورت خودرو در منطقه رشد می‌کند و هیچ گونه آبیاری برای کشت این گیاه انجام نمی شود.

مهدی لطفعلی زاده، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان  سطح زیر کشت زیره سبز را در سال ۹۸ به میزان ۱۱۹ و نیم هکتار اعلام کرد و گفت: از این میزان سطح زیر کشت ۹۷ و ۹ دهم تن به صورت خشک در استان کرمان برداشت می‌شود.

اوبا اشاره به اینکه بیشترین سطح زیر کشت مربوط به شهرستان کرمان با ۶۵ هکتار است، تصریح کرد: کمترین سطح زیر کشت مربوط به شهرستان بم با ۵ هکتار است.

لطفعلی زاده با بیان اینکه برداشت محصول زیره درخرداد ماه صورت می‌گیرد، تصریح کرد: برداشت این محصول ارزشمند در بیشتر مناطق استان کرمان به صورت دستی است.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان میزان تولید خشک این محصول را در سال ۹۸ برابر ۹۷ و نیم تن اعلام کرد و بیان داشت: متوسط عملکرد بین ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار تا یک تن در هکتار است.

لطفعلی زاده گفت: سطح زیر کشت زیره سبز در سال ۹۹ به میزان ۱۸۸ هکتار و میزان توسعه در سال ۹۹ برابر ۶۸ و نیم هکتار است.

یوسف امامی پور، استادیار بازنشسته موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان ، با اشاره به اینکه زیره کوهی همان زیره وحشی است؛ گفت: تاکنون مرکز تحقیقات کشاورزی و کوهستانی ۳۴۰ نقطه رویشگاه زیره در استان کرمان را شناسایی کرده است.

او افزود: بیشترین زیره کوهی با کیفیت و مرغوب درکوه‌های جوپار، سیرچ و بم و دهبکری می‌روید.

امامی پوربا بیان اینکه این گیاه بین ۴ تا ۷ سال به بار وثمر می‌نشیند، تصریح کرد: خشکسالی‌های اخیر و برداشت بی رویه و بدموقع باعث شده که این گیاه رو به انقراض برود.

او بیان داشت: استان کرمان در حالی قطب اصلی تولید و برداشت زیره سیاه در کشور محسوب می‌شود و ضرب‌المثل معروف زیره به کرمان بردن نیز بر این اساس شکل گرفته است که حیات این گیاه دارویی ارزشمند طی سال‌های گذشته به دلیل عوامل متعدد در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

امامی اظهار کرد: در گذشته مناطق مختلف استان، دارای پوشش نسبتا وسیعی از گیاه زیره بود، ولی اکنون عوامل متعددی همچون خشکسالی و چرای بی‌رویه دام‌ها موجب کاهش رویشگاه‌های طبیعی این گیاه و به تبع آن کاهش برداشت زیره و نابودی یکی از منابع درآمدی بخشی از مردم ساکن مناطق رویشگاه شده است.

زیره سوغاتی مهم کرمان

استادیار بازنشسته موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با بیان اینکه زیره کرمان یکی از سوغاتی های ارزشمند و مهم استان کرمان است و بسیاری از مردم با ضرب‌المثل معروف زیره به کرمان بردن آشنا هستند. بیان داشت: این ضرب‌المثل که به دلیل کیفیت بسیار بالا و وجود زیستگاه اصلی زیره سیاه کشور در کرمان است، از قدیم الایام مطرح شده و بر اساس آن بردن زیره از نقاط دیگر به این استان بی‌معنی تلقی می‌شده است، ولی در حال حاضر شاید برای بسیاری از مردم جالب باشد بدانند بازار شهری که زیره آن قرن‌ها زبانزد خاص و عام است، اکنون مملو از زیره‌های وارداتی از کشور‌های اروپایی و افغانستان، پاکستان، هندوستان، عراق و حتی چین است که به اسم زیره کرمان در مغازه‌ها یا به دست دستفروشان به فروش می‌رسد.

امامی پور بیان داشت:زیره اروپایی یک گیاه ادویه‌ای است، اما زیره کرمانی گیاهی دارویی است که برای تکوین قلب ضعیف، افزایش قد نوزاد، جلوگیری از سکته قلبی، کاهنده وزن، ماده خوب برای سرطان‌های قوی و موثر روی مغز است.

امامی پورگفت: این عمل یافتن زیره اصل کرمانی را برای مسافران و حتی مردم شهر کرمان بسیار دشوار ساخته است. زیره‌هایی که کیفیت بسیار پایینی دارند و عطر و بوی آن‌ها با زیره کرمان قابل مقایسه نیست، همچنین سودجویان زیره‌های نامرغوب سبز وارداتی را با رنگ‌های خوراکی آغشته کرده وحرارت می‌دهند و به جای زیره کرمان می‌فروشند که با قرار دادن این زیره‌ها در آب گرم کمی رنگ خود را پس می‌دهند.

اوبا اشاره به اینکه زیره‌ای که اکنون در بازار کرمان به فروش می‌رسد زیره کرمان نیست، افزود: این زیره‌ها وارداتی از افغانستان و اروپا است که با قیمت بسیار کم وارد می‌شود و به اسم زیره کرمان به فروش می‌رسند، بسیاری از این زیره‌های سیاه، زیره سبز رنگ شده هستند و زیره طبیعی کرمان را که از کوهستان برداشت می‌شود اصلا در بازار نمی‌توان یافت.

امامی پور گفت: زیره کرمان در کنار پسته یکی از محصولات با ارزش و سوغات مهم استان کرمان است و طی سالیان گذشته اداره کل منابع طبیعی و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان سعی کرد‌ه‌اند با انجام مطالعات پژوهشی و تحقیقاتی به شناخت بیشتر این گونه گیاهی بپردازند، ولی وظیفه و عملکرد آن‌ها فقط در حیطه مسائل تحقیقاتی خلاصه می‌شود.

استادیار بازنشسته موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تصریح کرد: در این سال‌ها که رویش گیاه زیره کرمانی کاهش چشمگیری داشته است، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان کرمانی وارد عمل شده تا با کشت بذر مصنوعی گیاه زیره کرمانی جایگاه ارزشمند آن را در عرصه گیاهان دارویی استان حفظ کند.

امامی‌پور، مدیر عامل یک شرکت دانش‌بنیان که طی سال‌های گذشته روی تولید بذر مصنوعی زیره کرمانی فعالیت کرده است، با اشاره به همکاری نکردن ادارات و سازمان‌های متولی برای تولید این بذر مصنوعی تصریح کرد: متاسفانه در حالی که ما از هزینه‌های شخصی برای تولید بذر مصنوعی گیاه زیره کرمانی در قالب یک طرح تحقیقاتی اقدام کرده‌ایم و برای تولید انبوه این بذر از استانداری کرمان درخواست اعتبار داشته‌ایم، اما تا کنون هیچ حمایتی صورت نگرفته است.

او گفت: متاسفانه هیچ گونه حمایتی از فعالیت‌های این شرکت دانش بنیان صورت نگرفته و ما بر اساس وظایف خودمان فعالیت‌هایمان را ادامه داده‌ایم.

امامی پور تصریح کرد:بر اساس طرح کشت بذر مصنوعی زیره می‌توانیم کاری کنیم مردم در زمین‌های کشاورزی زیره کرمانی را کشت کنند و علاوه بر درآمد جایگاه آن را حفظ کنند.

او بیان داشت:ما توانستیم ظرف مدت ۹ ماه بذر مصنوعی زیره را تولید کنیم که در همان سال اول گل داد.

امامی پور بیان داشت: متاسفانه دوستان ما در اتاق بازرگانی زیره اروپایی را به جای زیره کرمانی به خارج از کشور صادر کرده اند و خارجی‌ها محصول را برگردانده اند.

او تصریح کرد:استانداری کرمان قرار شد ۶۰۰ میلیون تومان به ما کمک کند تا در محل ایستگاه‌های تحقیقاتی منابع طبیعی دستگاه‌هایی را وارد کنیم که بتوانیم در این زمینه تولید انبوه داشته باشیم متاسفانه اعتباری تخصیص داده نشد.

امامی پور گفت:هم اکنون غده زیره کرمانی در سیستم کشت و بافت جامد کشت می‌شود که برای هر کشت با فاصله ۳۰ سانتی متری ۱۰۰ هزار غده نیاز است که صرفه اقتصادی ندارد .

خاصیت ضد سرطانی زیره کرمان

زیره کرمان از لحاظ درمانی و دارویی بین خانواده‌های کرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محبوبه رییس زاده، متخصص داروسازی طب سنتی ، گفت: زیره از زمان‌های بسیار قدیم و اغلب به عنوان ادویه در طبخ غذا‌ها مورد استفاده است که امروزه زیره از گیاهان دارویی مهم به شمار می‌رود که دارای ارزش اقتصادی فراوانی است و در بعضی از مناطق ایران کشت می‌شود. با توجه به اینکه ترکیبات فعال گیاه زیره اغلب در اسانس آن موجود است بنابراین زیره در مناطق گرم و خشک و با نور کافی رویش بیشتری داشته و محتوای اسانس آن نیز بیشتر است. برای تهیه اسانس زیره از روش تقطیر با بخار آب استفاده می‌شود.

او بیان کرد: زیره در درمان بیماری‌های مختلف به عنوان ضد تشنج، ضد صرع، تقویت کننده معده، ادرار آور، ضد نفخ و سوء هاضمه و محرک تعریق استفاده می‌شود و همچنین به وجود آمدن قاعدگی را در هر دوره آن تسریع می‌کند.

رییس زاده افزود: همچنین اثرات آنتی اکسیدان، محافظت کبدی، ضد تومور و ضد سرطانی زیره در مطالعات ثابت شده است.

او با اشاره به اینکه دو نوع زیره سبز و زیره کوهی داریم، عنوان کرد:میوه زیره سبز که در منابع طب سنتی از آن به اسم کمون یاد شده است حاوی ۵-۲ درصد اسانس بوده و علاوه برآن در زیره سبز روغن، رزین، صمغ، موسیلاژ و پروتئین نیز یافت می‌شود. کمون طبیعت گرم و خشک در طب سنتی به صورت موضعی در بند آوردن خون دماغ، بیماری‌های چشمی و تسکین درد دندان به کار می‌رود.

متخصص داروسازی سنتی تصریح کرد:این گیاه در طب سنتی برای تقویت معده، روده ها، کبد و کلیه، تحریک اشتها، رفع ریاح و نفخ  معده توصیه شده است.

او افزود: پتانسیل زیره بومی استان کرمان به عنوان یکی از گیاهان دارویی بومی کشور ایران، و کاربرد‌های متفاوت آن در زمینه طب سنتی، دارو‌های نوین و صنایع می‌تواند چشم انداز روشنی در آینده این گیاه در کشورمان ایجاد کند و تجارت، کشت و کار آن و در نتیجه فرآوری صنعتی-دارویی آن را افزایش دهد.

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان ،زیره کرمان که حتی در ضرب المثل‌ها جای گرفته نیاز به توجه بیشتر دارد چه در زمینه فرآوری و هم اینکه با پاشیدن بذر در مراتع به پوشش بیشتر این گیاه در مناطق کمک شود تا این زیره خاص همچنان طبیعی برداشت شود.

اما آنچه که مشخص است زیره مختص کرمان است و نمی‌توان عطر خوش آن را با هیچ نمونه دیگری مقایسه کرد.

گزارش از آذر عسکرپور

انتهای پیام/ی