به گزارش خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، پراکنش جنگلهای حرا در سواحل دریای عمان وخلیج فارس، مسیلها وخورهای استانهای خوزستان ،بوشهر، هرمزگان و سیستان وبلوچستان است.

بیشترین سطح آن در هرمزگان بالغ بر۲۱هزارهکتار وکمترین آن در خوزستان حدود ۵۰۰هکتاراست. جنگل‌های مانگرو در حاشیه سواحل جنوبی کشور با مساحتی بالغ بر ۲۰۰۰۰ هکتار از خلیج گواتر در جنوب شرقی تا خلیج نایبند در جنوب غربی به صورت جوامع بزرگ و کوچک پیوسته یا گسسته هستند. جنگل‌های مانگرو در ایران از شرق به غرب محدودتر می‌شود.

بزرگترین جامعه ممتد آن‌ها با بیش از ده هزار هکتار جنگل متراکم و نیمه متراکم و بیشترین تنوع زیستی در جزیره قشم و بندر خمیر قرار دارد. رویشگاه مانگرو در ایران برای دو گونه حرا Avicennia marina و چندل Rhizophora macronata منحصر بفرد است، ولی سایر گونه‌های درختی و درختچه‌ای به دلیل شرایط سخت مناطق استقرار، قدرت رقابت با این دو گونه را نداشته و از محیط حذف شده اند.

راه‌های آبی، خور‌ها و جزر و مد از عوامل مهم تشکیل و استقرار این جنگل‌ها است. ویژگی‌های مهم مانگرو‌ها نقش چند منظوره آن‌ها در منطقه است. این اکوسیستم از کانون‌های مهم تنوع زیستی کشور محسوب می‌شود. علاوه بر نقش مهم خود در مقابل فرسایش، با رسوب‌گذاری مناسب بستری برای تولید پروتئین، بیوماس غنی، آبزی پروری و زنبور داری است.

 

پیرزادیان کارشناس منابع طبیعی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه صنعت، تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اکوتوریسم مانگرو‌ها بدلیل شرایط اکوتونی ویژه‌ای که دارند با انواع پدیده‌ها و اکوسیستم‌های آبی در ارتباط هستند و از غنای هر دو اکوسیستم آبی و خشکی سود می‌برند بنابراین زیستگاه منحصر بفردی برای گونه‌هایی از بی‌مهره‌گان تا مهره داران فراهم کرده است. این رویشگاه خاص عامل مهمی در تعدیل امواج و طوفان‌های سهمگین، کنترل فرسایش ساحلی و کنترل رسوبگذاری که منجر به ایجاد منطقه مطلوب برای تکثیر آبزیان به ویژه میگو شده است. این اکوسیستم از حساس‌ترین و غنی‌ترین زیستگاه منطقه یعنی آبسنگ‌های مرجانی حفاظت می‌کند.

او افزود: نقش‌های چند جانبه و مهم این اکوسیستم باعث شده تا جنگل‌های مانگرو ایران تحت حفاظت و توجه سه معاهده زیست محیطی جهان، کنوانسیون تالاب و تنوع زیستی و میراث جهانی قرار گیرد و در اولویت بندی این سازمان‌های جهانی حفاظت از آن‌ها در صدر تمام اکوسیستم‌های ویژه مورد تاکید قرار گرفته است. جنگل‌های مانگرو ایران یکی از ۹ ذخیره‌گاه بیوسفر برنامه انسان و کره مسکون M&B است.

او ادامه داد: تاکنون در استان هرمزگان در راستای صیانت، احیا و توسعه جنگل‌های مانگرو بیش ۵هزار هکتار عملیات توسعه و ۴هزار هکتار عملیات احیا جنگل‌های مانگرو انجام شده است. در شمال وشمال غربی جزیره قشم حدود ۲هزار هکتار نهال کاری انجام شده است.

پیرزادیان تصریح کرد: در رویشگاه طبیعی مندل در خور آذینی سیریک هم اقدامات احیا و توسعه انجام شده است در این رویشگاه جنگل حرا و چندل به صورت مخلوط و با هم وجود دارد و البته به صورت دست کاشت در خور سیریک و کلاهی میناب هم اقداماتی صورت گرفته است.

او با اشاره به اینکه سرشاخه زنی ازسوی مردم محلی تهدیدی برای جنگل‌های مانگرو است که چند صد سال با حرا بزرگ شده اند، گفت: چرای دام، خشکسالی، سد‌های متعدد، بستن حق آبه تالاب‌ها، وارد نشدن سیل و رسوب به تالاب‌ها، عبور شناور‌های سنگین در خور‌ها، تخلیه آب توازن کشتی‌ها در آب‌های ساحلی ازعوامل تهدید مانگرو‌ها است.

این کارشناس افزود: گشت ومراقبت دریایی با قایق ومدیریت مشارکتی جنگل‌های مانگرو به حفظ آن‌ها کمک می‌کند. ‏ دولت نگهداری و اجرای طرح‌های فنی جنگل واستفاده از جنگل‌های نیمه خشک و نیمه مرطوب کشوررا به ذی حقان محلی جنگل‌ها واگذار کرده است به طوریکه منافع حاصل از چنین طرح‌هایی به ‏مجریان آن‌ها تعلق می‌گیرد.

او ادامه داد: مسئولیت حفاظت از اینگونه جنگل‌ها به عهده مجریان است که شامل ممانعت از اجرای پروژه‌های مغایر با ضرورت‌های اکولوژیکی در نقاط حساس به فرسایش، ممانعت از اجرای آن دسته ازطرح‌های فنی جنگل که با ضرورت‌های تنوع زیستی، اکولوژیکی و ژنتیکی ‏مغایرت دارند، جلوگیری از تصمیماتی که منجر به کاهش سطح جنگل و یا حذف برنامه‌های گسترش و ‏توسعه جنگل‏، تعدیل استفاده از جنگل در موارد چرای دام، ‏برداشت علوفه و چوب برای سوخت به منظور کاهش آسیب به جنگل می‌شود.

او اظهار کرد: اهمیت اکولوژی جنگل‌های حرا بیش از آن است که تاکنون شناخته شده است. از دست دادن آن‌ها توسط تغییر کاربری (کشاورزی، شهرسازی و ...) و حتی تخریب آن‌ها در اثر برداشت‌های مخرب به معنای ازدست دادن خدمات آن‌ها است.

این مقام مسئول با بیان اینکه ٪۸۰ از تنوع زیستی خشکی‌ها در مناطق جنگلی وجود دارد که نقش مهمی در کاهش و سازگاری با شرایط تغییر اقلیم دارند، گفت: اگرچه دعوا همچنان برای تبدیل جنگل‌های مانگرو به ساخت و ساز‌ها ساحلی و کشت آبی ادامه دارد، اما مانگرو‌ها از طریق قطرات نفتی، سموم علف کش و فعالیت‌های انسانی به شدت در معرض نابودی هستند البته بعضی هم بطور طبیعی توسط جریان‌های شنی از بین می‌روند. کارکرد‌های اکولوژیک خاص و فواید بی‌شمار حرا‌ها غیرقابل جایگزین بوده و به همین دلیل ارزش حفاظتی غیرقابل انکاری دارند.

حجم بالای پروژه‌های عمرانی نظیر سد سازی، احداث راه، توسعه شهر‌ها و روستا‌ها، ساخت و ساز درداخل جنگل و قاچاق چوب از عمده‌ترین عوامل کاهش سطوح جنگل‌های شمال کشوراست.

رضا بیانی جانشین معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع وآبخیزداری کشوردر گفت و گو با خبرنگار حوزه صنعت، تجارت و کشاوورزی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: پایش دوره‌ای و ارزیابی کمی جنگل‌ها و همچنین تعیین مرز محدوده‌های جنگلی در اجرای ماده ۸ برنامه بهینه سازی پایش، حفظ، بهره برداری و مدیریت جنگل‌های کشور از الزامات قانونی و الویت‌های برنامه‌های مدیریتی و حفاظت از جنگل‌های کشوراز جمله جنگل‌های ناحیه رویشی هیرکانی است.

او افزود: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برای دستیابی به آخرین تغییرات در محدوده جنگل‌های ناحیه رویشی هیرکانی، نقشه‌های جنگلی شمال کشور را با استفاده از آخرین تصاویر ماهواره‌ای بروزرسانی کرده است.

بیانی با اشاره به سوابق ارزیابی دوره‌ای جنگل‌های شمال کشور از سال ۱۳۳۴ لغایت ۱۳۸۳، تصریح کرد:جنگل‌های ناحیه رویشی هیرکانی تا کنون در ۴ دوره و در سال‌های ۱۳۳۴، ۱۳۴۶، ۱۳۷۳ و ۱۳۸۳ مورد ارزیابی کمی قرار گر فته و نقشه‌های جنگلی تهیه شده است. جنگل‌های شمال کشور در اولین دوره و در سال ۱۳۳۴ با استفاده از عکس‌های هوایی مقیاس ۵۵۰۰۰:۱ و نقشه پالنی متریک مورد ارزیابی قرار گرفت که مساحت جنگل‌های هیرکانی معادل ۵۹۰/۰۸۸/۲ هکتار برآورد شد.

 

وی افزود: در سال ۱۳۴۶ جنگل‌های هیرکانی با استفاده از عکس‌های هوایی مقیاس ۲۰۰۰۰:۱ نقشه مورد ارزیابی کمی قرار گرفت و بر اساس نقشه‌های تولید شده مساحت جنگل‌های شمال کشور معادل ۱۹۸۹۴۵۸ هکتاراعلام شد. در سال ۱۳۷۳ با استفاده از عکس‌های هوایی مقیاس ۲۰۰۰۰:۱ نقشه جنگل‌های شمال کشور تهیه و باز نگری شد که مساحت جنگل معادل ۱۸۴۷۸۸۶ هکتار برآورد شد. در سال ۱۳۸۳ محدوده جنگل‌های شمال کشور با استفاده از عکس‌های هوایی مقیاس ۴۰۰۰۰:۱ نقشه مورد بازنگری قرار گرفت و مساحت جنگل‌های هیرکانی معادل ۱۹۳۶۰۰۰ هکتار اعلام شد.

بیانی ادامه داد: بر اساس اطلاعات استخراج شده از نقشه جنگل‌های هیرکانی در سال ۱۳۹۶ مساحت اراضی فاقد پوشش در جنگل مجموعا معادل ۱۵۱۵۱۶ هکتار است که مساحت عرصه‌های فاقد پوشش که سطحی کمتر از ۱ هکتار داشتند مجموعا معادل ۲۶۹۶ هکتار و عرصه‌های فاقد پوشش که سطحی بین ۱ تا ۴ هکتار داشته اند معادل ۸۲۲۲ هکتار و بقیه اراضی هستند که سطوحی بیش از ۴ هکتار را به خود اختصاص داده اند.

او اظهار کرد: با مقایسه آمار‌های فوق مساحت جنگل در بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶ به میزان ۱۳۷۳۸۶ هکتار افزایش یافته و این در حالی است که مقایسه مساحت اراضی جنگلی به میزان ۳۷۴۲۶ هکتار کاهش را نشان می‌دهد.

او تخریب جنگل‌های شمال بیشتررا ناشی از شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر این عرصه‌ها دانست وافزود: حجم بالای پروژه‌های عمرانی نظیر سد سازی، احداث راه، توسعه شهر‌ها و روستا‌های داخل جنگل و قاچاق چوب ... از عمده‌ترین عوامل کاهش سطوح جنگل‌های شمال است.

 

جانشین معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع وآبخیزداری کشور با اشاره به اینکه عوامل تخریب و تهدید رویشگاه‌های جنگلی بسیار متعدد و متنوع هستند و مدیریت و حفاظت بهینه از رویشگاه‌های جنگلی همکاری فرابخشی تمام دستگاه‌های اجرایی کشور را می‌طلبد، اظهار کرد: اگرچه سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور تلاش کرده تا ضمن حفاظت از وضعیت موجود جنگل‌ها از طریق اجرای پروژه‌های جنگلکاری علاوه بر بازسازی مناطق آسیب دیده جنگلی، سطوح جنگل‌های کشور را افزایش دهد، اما محدودیت‌های اعتباری، کمبود نیرو‌های حفاظتی و امکانات و تجهیزات، حفاظت مطلوب از عرصه‌های جنگلی را بسیار دشوار کرده است.

دام بیش از ظرفیت در مراتع و جنگل ها، جاده کشی‌های غیر اصولی، گردشگری غیر مسئولانه و زباله جنگل‌های ارسباران را تهدید می‌کند.

محمد رضا مسعود کارشناس منابع طبیعی در گفت و  گو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: مساحت زیر پوشش جنگل‌های ارسباران یکصد و بیست هزار هکتار بر آورد شده است. این مناطق به معنی واقعی جنگل بوده و از تراکم تاج پوشش درختی مناسبی برخوردار هستند.

او افزود: برخی از محققین جنگل‌های ارسباران را ادامه جنگل‌های هیرکانی می‌دانند، ولی تعدادی ارسباران را یک اکوسیستم مستقل معرفی می‌کنند که با حدود هزار گونه گیاهی و سیصد گونه جانوری از تنوع زیستی شگفت انگیزی برخوردار است.

مسعود مهم‌ترین عوامل تهدید جنگل‌های ارسباران را آتش سوزی درسال‌های اخیر دانست و ادامه داد: حضور دام بیش از ظرفیت در مراتع و جنگل‌ها از دیگرعوامل تهدید این جنگل‌ها است. جاده کشی‌های غیر اصولی در منطقه بیشترین تخریب را به جنگل و مرتع وارد کرده و باعث فرسایش خاک شده است. ازطرفی هجوم گردشگران بدون نظارت ارگان‌های مسئول باعث نابودی درختان و انباشت زباله در جنگل‌ها شده است.

او تصریح کرد: بهترین راهکار برای صیانت ازجنگل‌های ارسباران مشارکت مردم در حفاظت از منطقه و منابع زیستی آن است. مدیریت ادارات کل محیط زیست و منابع طبیعی فاقد این دیدگاه یعنی شرکت دادن مردم در حفاظت اصولی از منطقه است.

او درپایان گفت: در حال حاضر گرمایش جهانی عامل دیگری است که محدودیت‌های متعددی در برابر این اکوسیستم ایجاد کرده است وعلیرغم ارتقاء بیش از یکصد و چهل هزار هکتار از اراضی منطقه به پارک ملی و حفاظت شده همچنان قوانین مناطق شکار ممنوع در اراضی مذکور اعمال می‌شود.

بر اساس تصاویر هوایی سال ۱۳۴۶ زاگرس و مقایسه آن با نقشه پوشش منابع جنگلی کشور در سال ۹۸، حدود ۵۰۰۰۰۰ هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس در اثر عوامل تخریبی مختلف کاهش یافته است.

مازیارموثقی رییس گروه جنگل کاری و توسعه جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت و گو با خبرنگار حوزه صنعت، تجارت وکشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: جنگل‌های زاگرس با حدود ۶ میلیون هکتار وسعت، ۴۲ درصد از مساحت جنگل‌های کشور را در ۱۱ استان تشکیل داده اند. پهنه رویشی زاگرس شامل رشته‌کوه‌های زاگرس، وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.

او افزود:جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال غربی ایران (استان آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب (استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان) و جنوب غرب ایران (استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را طی می‌کند.

او با بیان اینکه جنگل‌های زاگرس دارای گونه‌های اصلی بلوط، بنه، بادام، کیکم و گلابی وحشی هستند، ادامه داد: در زاگرس بالغ بر ۱۸۰ گونه درختی و درختچه‌ای شناسائی شده است که نشان از ارزش ژنتیکی بالای این رویشگاه است.

موثقی تصریح کرد: محدوده رویشگاهی زاگرس دارای ۲۳۶ حوزه آبخیز با سطح مراتع ۷/۲۱۶/۸۸۴ هکتار، زراعت آبی و دیم ۳/۰۲۵/۰۹۱ هکتاراست و بیش از ۷۰ درصد از کل عشایر کشور و قریب به ۵۰ درصد واحد دامی در این رویشگاه استقرار دارند.

او با اشاره به اینکه عرصه‌های با توان اکولوژیک بالا در جنگل‌های زاگرس به کمتر از ۱۵% کاهش یافته است، گفت:۴۰%درصد نزولات جوی کشور، ۳۵ درصد ار آب‌های جاری، با قدرت جذب و نفوذ بیش ۵۰ میلیارد متر مکعب آب و وجود ۴۲ سد مخزنی با حجم ذخیره ۳۴ میلیارد مترمکعب در محدوده رویشگاهی زاگرس جریان دارند.

او افزود: زاگرس، دارای منابع نفتی، معدنی، آبی، گیاهان داروئی، پرورش آبزیان، زنبور عسل و طبیعت گردی و... است که می‌تواند زمینه مناسب را برای توسعه اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی این منطقه فراهم آورد.

او ادامه داد: براساس تصاویر هوایی سال ۱۳۴۶ زاگرس و مقایسه آن با نقشه پوشش منابع جنگلی کشور در سال ۹۸، حدود ۵۰۰۰۰۰ هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس در اثر عوامل تخریبی مختلف کاهش یافته است. همچنین در اثر بهره برداری ناپایدار و فشار بر زیست بوم زاگرس، درختان بلوط به عنوان گونه درختی شاخص در زاگرس در معرض نابودی

رییس گروه جنگل کاری و توسعه جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور مهمترین کارکرد جنگل‌های زاگرس را حفاظت از منابع خاک و تامین آب دانست کارکرد و تصریح کرد: با این حال بیش از ۵۳ درصد مساحت جنگل‌های بلوط زاگرس تاج پوشش کمتر از ۲۵ درصد دارند که از نظر کارکرد حفاظت خاک این جنگل‌ها را در حالت بحرانی و از نظر پایداری در مقابل عوامل تهدید محیطی بسیار آسیب پذیر کرده است.

او با اشاره به چرای بی‌رویه دام به عنوان یکی ازعوامل مهم تخریب در منطقه رویشی زاگرس گفت:زراعت زیر آشکوب، بهره برداری از جنگل‌ها و استفاده از چوب برای مصارف سوخت، تامین علوفه دام، تهیه ذغال، تبدیل اراضی جنگلی به اراضی زراعی و باغ، تخریب جنگل‌ها به منظور ساخت وساز‌های غیر مجاز، اجرای طرح‌های عمرانی فاقد ارزیابی زیست محیطی، پراکندگی روستا‌ها و جوامع جنگل نشین، استفاده از سوخت هیزمی و بوته‌ای ازسوی جوامع محلی و روستایی، قاچاق چوب و ذغال، توسعه شهر‌ها و روستاها، تصرفات، ساخت و ساز‌های غیر قانونی از دیگر عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس است.

موثقی در پایان گفت: برای حفاظت پایدار از جنگل‌های زاگرس تدوین برنامه آمایش سرزمین برای کلیه استان‌های در حوزه زاگرس ونظام‌مند کردن فرایند توسعه با کمک همه دستگاه‌ها ضروری است وباید قوانین موضوعه وتعهدات زیست محیطی از قبیل قانون هوای پاک، مصوبات شورای عالی محیط زیست، اشتغال سبز (همگام با طبیعت)، اجرای پروژه‌های عمرانی، بهره برداری ازمعادن با سرعت اجرایی شود.

همچنین تامین اعتبار ردیف دار و مستقل برای کنترل، مقابله و پایش خشکیدگی جنگل‌های زاگرس، تأمین سوخت فسیلی درراستای کاهش وابستگی جنگل‌نشینان به منابع طبیعی، گازرسانی به روستا‌های بالای بیست خانوار با اولویت مناطق جنگلی، ممنوعیت احداث و توسعه سکونت‌گاه‌های جدید و اصلاح الگوی طرح‌های هادی روستایی دررویشگاه‌های جنگلی زاگرس، ساماندهی و تجمیع روستا‌ها و آبادی‌های کمتر از ۲۰ خانواردر داخل و حاشیه جنگل، اجرای برنامه جایگزینی و توسعه انرژی‌های تجدید پذیر (انرژی‌های نو) در رویشگاه زاگرس، تأمین حق آبه زیست محیطی رودخانه‌های پایین دست سد‌ها و تالابها، توسعه سطح مناطق حفاظت شده در زاگرس براساس ارزیابی شبکه مناطق حفاظت شده موجود وارتقای شاخص‌های پایداری تنوع زیستی زاگرس باید بیش از گذشته مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

گزارش از هراتیان

 

انتهای پیام/