به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، یخدان کوثر مربوط به دوره قاجار است که در حدود ۴ کیلومتری شمال شرقی بیدخت در مجاورت روستای متروکه کوثر واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۵۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

قدمت یخدان کوثر به قرن سیزدهم هجری می‌رسد، در مناطق کویری، چون گناباد که گرمای هوا در تابستان بسیار آزار دهنده می‌گردد داشتن یخ در فصل تابستان ثروت بزرگی به‌شمار می‌رفته و از کالا‌های تجملی محسوب می‌گشته‌است.

یخدان‌ها بنا‌های مهندسی ساز مردمان کویر در غلبه بر طبیعت در بهره‌وری از دانش برای زندگی بهتر و سازگاری با محیط می‌باشند.

بطور کلی یخدان کوثر از سه بخش دیوار شرقی و غربی جوی مخصوص و محل جمع‌آوری یخ‌های ابتیاع شده شکل گرفته است.

دیوار این یخدان از خشت و چینه ایجاد شده و در پشت آن نیز جوی قرار داشته است که در داخل آن انباشته شده و در شب‌های سرد زمستان به یخ تبدیل می‌شد؛ پس از آن یخ‌ها که بیشتر بصورت لایه لایه بوده است به چال یا محوطه نگهداری یخ منتقل می‌شد و برای جدا ماندن لایه‌های یخ از همدیگر از کیسه‌های کاه استفاده می‌شد.

پوشش محوظه یخ در یخدان کوثر به گونه‌ای است که در ابتدا قاعده مخروطی آن با قطر بیشتر بوده و هر چه به انتهای مخروط نزدیک می‌شوید از دایره کاسته شده تا به راس آن منتهی می‌شود. در حاشیه بخشی از دیوار مکانی برای یخدان‌بان قرار داشته است.

یخدان‌های گنبددار با دیوار‌های سایه انداز بیشتر در شهر‌های کویری نظیر گناباد، کرمان، سیرجان، کاشان، میبد، ابرکوه و بافران ساخته شده‌اند.
یکی از دلایل ساخت یخدان کوثر در محله کوثر، نزدیکی به راه عبور کاروانیان بوده که باعث می‌گردید فروش این کالا همچون در گرانبهایی برای یخدان دار سود آور باشد.

ورود یخچال‌های صنعتی به ایران از ابتدای دهه ۱۳۲۰ به تدریج به حیات یخدان‌های سنتی پایان داد.

انتهای پیام//ح. ت