نادر مطیع حق شناس استادیار جمعیت شناسی و عضو هیات علمی گروه اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی موسسه تحقیقات جمعیت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: زمینه‌های تاریخی جمعیت کشور نشان‌دهنده فراز و نشیب‌هایی در میزان باروری، مرگ و میر و مهاجرت بوده که در این میان شاخص باروری نسبت به سایر عوامل برجسته‌تربوده است.

وی افزود: در سال ۱۳۹۹ میزان باروری کل به رقم ۱.۷ فرزند رسیده است. درحالی که براساس استاندارد‌های جمعیتی باید ۲.۱ فرزند یعنی در سطح جانشینی باشد.

حق شناس گفت:میزان باروری در کشور ما به شدت کاهش پیدا کرده است، به طوری که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ میزان رشد جمعیت کشور ما زیر یک درصد برآورد شد و این یک نقطه عطف در تحولات جمعیتی کشور بوده است.

وی افزود:ما همیشه رشد جمعیتی در حد متعارف داشتیم، اما وقتی که میزان جمعیت افت شدید پیدا می‌کند به منزله هشدار است، اگر این مساله تداوم پیدا کند سطح جمعیت جوان کشور کاهش می‌یابد و ما برای حفظ تعادل در ساختار جمعیتی و نیز رشد و توسعه اقتصادی کشور نیاز به نیروی جوان داریم، البته نیاز‌های جمعیت به ویژه جوانان باید دیده شود.

حق شناس تصریح کرد: به اعتقاد من هر سنی، نیاز خاص خودش را دارد که باید به آن توجه شود.

به گفته این جمعیت شناس، اگر کاهش جمعیت تداوم پیدا کند و میزان باروری پایین بیاید نیروی جوان کشور کاهش پیدا می‌کند و به تبع آن نیز سالمندی، بار تکفل، هزینه صندوق‌های بازنشستگی افزایش خواهد یافت و معادله بازار کار به لحاظ عرضه نیروی انسانی نیز بهم خواهد ریخت و میزان تولید، سرمایه گذاری و پس انداز ملی در سطح کلان نیز با مشکل مواجه می‌شود.

حق شناس افزود: مدیریت صحیح جمعیت از نظر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی حائز اهمیت است.

این جمعیت شناس درباره نقش جمعیت جوان در پیشرفت یک کشور عنوان کرد: معتقدم جوانان در پیشرفت و توسعه همه جانبه کشور نقش اساسی دارند و به ‏عنوان منابع توسعه قلمداد می‌شوند.

وی افزود: بر اساس شواهد جمعیت شناختی در حال حاضر سهم جمعیت جوان (۲۹-۱۵ ساله) ۲۵ درصد جمعیت کشور است. نتایج مطالعات در سطح ملی نشان داد در طول دهه گذشته، کشورمان پدیده جمعیتی تورم جوانی جمعیت را تجربه کرده است.

این جمعیت شناس تصریح کرد:جمعیت جوان کشور از ویژگی‌های توسعه‌ای نظیر تحصیلات، آگاهی و مهارت برخوردار بوده و این مهم، فرصتی را برای سرعت بخشیدن به توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور فراهم می‌کند. این امر، افزایش میزان تولید نسبت به مصرف، افزایش پس انداز ملی و سرمایه گذاری را به دنبال دارد.

حق شناس گفت: در سال‌های اخیر تغییر و تحولات چشمگیری در زمینه نیروی انسانی و اشتغال در ایران اتفاق افتاده است. این تغییر و تحولات از یک سو، متاثر از قرار گرفتن کشور در مرحله پنجره جمعیتی و ورود نسل پرتعداد جمعیت جوان کشور به سنین فعالیت و اشتغال و از سوی دیگر تحت تأثیر ویژگی‌های تحصیلی نیروی انسانی و گرایش فزآینده به استمرار تحصیلات عالی در چند دهه اخیر بوده است.

وی افزود: وضعیت پارادوکسی فرصت و تهدید جوانی جمعیت (مساله و چالش بیکاری)، ضرورت شناخت دقیق علمی و همه جانبه مسائل و نیاز‌های جوانان را مشخص می‌کند. نیروی انسانی و جمعیت، از اجزاء اصلی کلیه برنامه‌ریزی‌هـا در سطوح مختلف ملی و منطقه‌ای بوده و در کلیه مراحل باید به شکل جامع و همه جانبه نگر مورد بررسی قرار گیرند.

بیشتر بخوانید

• هویت خانواده به وجود فرزندان بستگی دارد

این جمعیت شناس گفت: امروزه، حرکت در راستای توسعه پایدار، بدون برنامه‌ریزی نیروی انسانی امکان پذیر نیست و سیاست‌های مربوط به اشتغـال باید با توجه به اهداف توسعه و بر پایه اشتغال هرچه بیشتر جمعیت جوان و استفاده بهینه از این سرمایه انسانی تدوین شود. این مسأله دربند ۸ سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری مبنی بر توانمندسازی جمعیت در سن کار تصریح و تأکید شده است.

وی عنوان کرد: از سوی دیگر، نقش جمعیت جوان در افزایش توان دفاعی و امنیتی کشور حائز اهمیت است. نیروی جوان معادلات بازار کار را در سطح ملی و حتی منطقه‌ای تحت الشعاع قرار می‌دهد.

حق شناس در پاسخ به این سوال که آیا ترغیب به افزایش جمعیت، کار درستی است یا خیر گفت: با توجه به روند کاهش میزان باروری و رشد جمعیت که در تاریخ تحولات جمعیتی کشور، به ویژه در سال‌های اخیر، مسبوق به سابقه نبوده است  نیاز بود برای حفظ تعادل ساختار جمعیت، سیاست‌های افزایش جمعیت دنبال شود.

وی افزود: قبل از ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت توسط مقام معظم رهبری در سال ۹۳، متولی مشخصی برای رصد تحولات جمعیتی در کشور وجود نداشت. سیاست‌های مقام معظم رهبری در ۱۴ بند ابلاغ و تصریح شد که باید سیاست افزایش جمعیتی در کشور دنبال شود.

حق شناس بیان کرد: ابلاغ این سیاست‌ها باعث شد اقدامات خوبی در این زمینه انجام شود، البته زنگ خطر‌ها از قبل زده شده بود، با این حال اقدامات صورت گرفته تا به امروز کافی نبوده است.

وی افزود: درکشور ما سبک زندگی مردم تغییر کرده است. درفرمول بندی سیاست‌های جمعیتی باید به سمت سیاست دوستدار خانواده حرکت کنیم، اینکه چطور می‌توان ارزش‌های فرزند‌آوری را در خانواده‌ها نهادینه کرد.

حق شناس تصریح کرد: مطالعات تطبیقی خوبی در زمینه بررسی این سیاست‌ها با رویکرد پایایی خانواده در موسسه تحقیقات جمعیت کشور انجام شده است. مطالعه خود من در خصوص تجربه کشور‌های کره جنوبی و ژاپن نشان داد کشور‌هایی که از ساختار سنی سالخورده‌ای برخوردارند به سمت سیاست‌های دوستدار خانواده حرکت کرده اند.

این جمعیت شناس یادآور شد: در کشور ما هم این موضوع باید نهادینه شود، کار‌های خوبی انجام شده، اما نیاز است که نگاه جامع تری ایجاد شود، چراکه عدم توجه به این حوزه سبب مشکلات سالمندی در آینده خواهد شد. عملیاتی شدن سیاست‌های افزایش جمعیت نیازمند کار‌های پژوهشی عمیق در هر کدام از بند‌های ۱۴ گانه سیاست‌های ابلاغی جمعیت است.

وی در ادامه عنوان کرد: این‌ها هر ساله باید رصد و پایش شوند. همچنین نوع نگرش مردم و گفتمانی که میان مردم درباره فرزند آوری وجود دارد باید از طریق رسانه‌های جمعی تغییر یابد. علیرغم اینکه برنامه‌های خوبی در این زمینه تهیه و در حال تدوین است.

انتهای پیام/