به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، سد خداآفرین به عنوان سد مشترک ایران و جمهوری آذربایجان بر روی رودخانه مرزی «ارس» از جمله طرح‌های مهم آبی است که بهره برداری از آن در سال‌های گذشته به دلیل مناقشه قره باغ، معطل مانده و حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری انجام شده برای ساخت آن و تاسیسات مرتبط، در محاق بلاتکلیفی بود.

حال محمدرضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان شرقی می‌گوید که سد خداآفرین و سد تنظیمی آن به نام قیزقلعه سی، آماده آبگیری در هفته‌های آینده است؛ به گفته او دولت از ۶۵۰ میلیارد تومان اعتبار درخواستی مدیریت ارشد آذربایجان شرقی برای افتتاح این دو سد ۳۵۰ میلیارد تومان را در اوج ضیق مالی مساعدت کرده است.

با پایان مناقشه قره باغ و آزادی اراضی اشغالی محدوده سد خداآفرین، تحرکات جدیدی میان تهران و باکو برای به فعلیت رساندن ظرفیت‌های معطل مانده سدخداآفرین در ماه‌های اخیر به منصه ظهور رسیده و طرفین بر عزم جدی خود برای بهره برداری از سد خداآفرین و سد قیزقلعه سی به عنوان سد کنترلی پایین دست آن تاکید کرده اند.

بدون شک آبگیری سد خداآفرین و افتتاح رسمی آن می‌تواند علاوه بر تاثیرگذاری منطقه‌ای در قالب تحکیم روابط میان دو کشور همسایه و برادر ایران و جمهوری آذربایجان، دستاورد‌های چشمگیری از منظر توسعه کشاورزی استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل در شمال غرب کشورمان به دنبال داشته باشد.

در هفته پایانی آذر ماه سال گذشته، کمیسیون فنی هیئت ایرانی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های نیرو، خارجه، سازمان حفاظت محیط زیست و شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران و مشاور پس از تشکیل چند جلسه حضوری و ویدئو کنفرانسی در ایران و جمهوری آذربایجان در سفر به نخجوان و بررسی احجام و نقشه‌های مربوط به احداث سد‌های خداآفرین و قیزقلعه سی به توافق اولیه رسیدند و مقرر شد تکمیل و ساخت سد و نیروگاه‌های خداآفرین و قیزقلعه سی پس از توافق مقامات ارشد با مشارکت دو طرف انجام شود.

در دیدار وزیر نیروی کشورمان و معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان در همان زمان نیز توافق کارشناسان فنی دو کشور تایید و بر تکمیل ساخت سد و نیروگاه‌های «خداآفرین و قیزقلعه سی» تاکید شد.

سد خداآفرین کجاست؟

سد خداآفرین بر روی رودخانه ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان در فاصله ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس و در محدوده شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی در ۲۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز بین پل خداآفرین و روستای ساریجالو قرار دارد؛ این سد بطور مشترک توسط ایران و جمهوری آذربایجان ساخته شده‌است.

عملیات ساخت این سد در سال ۱۳۷۹ آغاز شده و در پانزدهم آذر سال ۱۳۸۷ به پایان رسیده است؛ در آن زمان با لحاظ دلار ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ تومانی برای ساخت این سد ۳۲۰ میلیارد تومان هزینه شده که به گفته کارشناسان با قیمت‌های روز ارزش این سازه آبی امروز به بیش از ۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

هدف از احداث این سد مخزنی، ذخیره‌سازی آب و کنترل سیلاب‌های رودخانه ارس به منظور آبیاری ۸۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی پایین‌دست سد و نیز تولید برق‌آبی بوده است.

این سد شامل چهار توربین کاپلان (هر طرف دو عدد) جمعاً به قدرت ۲۰۰ مگاوات (هر کدام ۵۰ مگاوات) است که با سرعت ۱۶۶.۶۷ دور در دقیقه دوران می‌کند؛ ظرفیت تولید نیروگاه طرف ایران ۱۰۰ مگاوات است.

سد خداآفرین علاوه بر جلوگیری از خروج سالانه یک میلیارد مترمکعب آب از کشورمان، توان تولید انرژی برق سالیانه معادل ۵۵۰ گیگاوات ساعت (سهم هر طرف ۲۷۵ گیگاوات ساعت) را دارد.

اعتبار برآورد شده برای ساخت نیروگاه سد ارس نیز در دهه ۱۳۸۰ شمسی بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که با قیمت‌های امروزی، ارزش آن به بیش از ۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

پایاب سد خداآفرین نیز به عنوان بزرگترین طرح آب و خاک خاومیانه با هدف گسترش پوشش آبی در هزاران هکتار از اراضی دیم منطقه مغان و نیز بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب توسط دولت تدبیر و امید اجرایی شده و هم‌اکنون در مراحل پایانی عملیاتی است؛ تاکنون نزدیک به یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برای اجرای پایاب این سد بزرگ هزینه شده که با احتساب قیمت‌های روز، ارزش سرمایه گذاری در آن به بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

این طرح بزرگ که به گفته وزیر جهاد کشاورزی از نظر وسعت، فناوری و تکنولوژی بکاررفته در کشور‌های همسایه و حتی جهان کم‌نظیر می‌باشد، در سال ۹۲ شتاب اجرایی گرفت و دولت تدبیر و امید اعتبار ویژه‌ای برای آن در نظر گرفت.

رییس‌جمهوری در این سال در قالب مهار آب‌های مرزی کشور از مقام معظم رهبری درخواست مجوز اختصاص هشت میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی کرد که یک میلیارد دلار آن برای اجرای طرح‌های آب و خاک حاشیه رودخانه مرزی ارس از جمله پایاب خداآفرین اختصاص یافت.

آن زمان پوشش ۷۴ هزار هکتار از اراضی دیم استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی در اجرای این طرح پیش‌بینی شده بود، اما به هنگام تخصیص آب در سال ۹۳، به دلیل خشکسالی ۱۰ ساله و متمادی، میزان حقابه و سطح اراضی تحت پوشش پایاب سد خداآفرین در این ۲ استان از ۷۴ هزار هکتار به حدود ۴۲ هزار هکتار کاهش داده شد.

۱۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد ریال برای طرح‌های آب خداآفرین هزینه شد

مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی اعلام کرد: تاکنون ۱۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد ریال برای ساخت سد قیزقلعه سی و شبکه پایاب سد خداآفرین هزینه شده است.

یوسف غفارزاده به خبرنگار ایرنا گفت: سد "قیزقلعه سی" از نوع خاکی با هسته رسی بوده و هدف از اجرای آن تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق ۱۳۵ گیگا وات ساعت در سال است.

وی یادآوری کرد: طول تاج این سد ۸۳۴ متر، ارتفاع از روی پی ۳۷ متر، حجم مخزن آن ۶۲ میلیون مترمکعب و حجم بدنه سد ۲.۳ میلیون مترمکعب می‌باشد.

وی اضافه کرد: شبکه پایاب سد خداآفرین نیز آب زراعی ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه را تامین می‌کند.

غفارزاده اظهار کرد: این طرح شامل کانال انتقال اصلی به طول ۵۲ کیلومتر در ۵ قطعه، ایستگاه‌های پمپاژ ثانویه به تعداد ۹ ایستگاه و خطوط برق و نیرورسانی، ایستگاه پمپاژ از ارس (قارلوجه) اجرا و مساحت قابل بهره برداری از آن ۲ هزار هکتار است.

وی یادآوری کرد: اجرای سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ آغاز شده و به ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی رسده که پیش بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی افزود: طرح شبکه پایاب سد خداآفرین نیز به ۸۹ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده که در صورت تخصیص اعتبار در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری می‌رسد.

وی پیش بینی کرد که با بهره برداری کامل از شبکه پایاب خداآفرین برای بیش از ۱۰ هزار نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی در محدوده آذربایجان شرقی ایجاد شود

شهرستان خداآفرین با ۳۵ هزار نفر جمعیت در ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق آذربایجان شرقی در حاشیه رودخانه مرزی ارس واقع شده و با وجود ظرفیت‌های بی بدیل کشاورزی، از جمله مناطق محروم استان محسوب می‌شود.

دولت در سال‌های اخیر اقدامات چشمگیری در قالب اجرای طرح ایجاد کشت و صنعت در شهرستان خداآفرین اجرا کرده که در سال‌های آینده چهره آن را به کلی دگرگون خواهد کرد.

اشتغالزایی ۲۰ هزار نفری پایاب سد خداآفرین

نماینده مجری طرح شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور نیز گفت: اجرای طرح‌های پایاب سد خداآقرین در قالب ایجاد شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی، زمینه‌ساز ایجاد ۲۰هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم است.

سیدعلی مختاری با بیان اینکه آذربایجان شرقی یکی از استان‌های بهره‌مند از طرح بزرگ شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال‌غرب کشور است، افزود: در این استان سطح ابلاغی شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی ۱۹ هزار و ۸۴۰ هکتار است.

وی اظهار کرد: از این میزان تاکنون ۱۸ هزار و ۷۴۰ هکتار با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد در حال اجرا بوده و یک هزار و ۱۰۰ هکتار نیز برای ساخت سایت گلخانه در اختیار سرمایه گذاران بخش گلخانه قرار می‌گیرد.

مختاری با بیان اینکه تاکنون ۶ هزار و ۹۳۱ هکتار از این اراضی مورد بهره برداری قرار گرفته است، گفت: بقیه نیز در صورت تامین آب و اجرای خطوط اصلی توسط وزارت نیرو به بهره‌برداری می‌رسد.

وی ادامه داد: با اجرای کامل طرح‌های انجام شده، حدود ۱۱۸ هزار و ۵۱۶ تن بر میزان تولیدات کشاورزی آذربایجان شرقی اضافه می‌شود.

شبکه آبیاری و زهکشی سدخداآفرین با هزینه کرد ۳۰۰ میلیارد تومان از طرح‌های حوزه آب‌های مرزی است که با هدف کمک به خارج کردن شهرستان خداآفرین از فهرست شهرستان‌های محروم آذربایجان شرقی و معکوس کردن روند مهاجرت در آن سال گذشته به بهره برداری رسید.

با بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد خداآفرین، آب مورد نیاز ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه در استان آذربایجان‌شرقی تأمین شده و تولید بیش از ۱۰۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی امکان‌پذیر می‌شود.

ظرفیت‌های معطل مانده سد خداآفرین برای رونق کشاورزی در آذربایجان شرقی

سد خاکی خداآفرین با هسته رسی که در پایین دست رودخانه خروشان ارس در شمال آذربایجان شرقی ساخته شده است، از مهم‌ترین سد‌های کشور به شمار می‌رود که ظرفیت و قابلیت‌های بی بدیلی برای ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی و حوزه‌های زیرمجموعه دارد.

کارشناسان می‌گویند هر گونه تاخیر در بهره برداری از این ظرفیت بسیار ویژه کشور در بخش سدسازی، به ضرر اقتصاد کشاورزی آذربایجان شرقی و اردبیل بوده و با توجه به نرخ بیکاری رو به تزاید در کشور و منطقه، اقدام در جهت رفع مشکلات موجود می‌تواند بخش قابل توجهی از اشتغال دو استان را پوشش دهد.

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی با بیان اینکه ایجاد اشتغال برای جوانان دغدغه اساسی و جزو برنامه‌های اصلی دولت تدبیر و امید در بخش‌های مختلف است، سد خداآفرین را نمونه‌ای برجسته از ظرفیت‌های بالقوه اشتغالزائی در کشور و استان ارزیابی کرد.

شهرام شفیعی، بر ضرورت تغییر نگرش از مشاغل دولتی به سمت و سوی تولید و اشتغال در بخش خصوصی تاکید کرد و افزود: سد خداآفرین و بخشی از سد ارسباران ظرفیت بزرگی برای فعالیت و ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی است که در این راه اعتمادسازی از طریق افزایش توانایی‌های علمی و فنی فارغ التحصیلان کشاورزی در حوزه بخش خصوصی می‌تواند موثر و مفید واقع شود.

وی قیمت گذاری مناسب اراضی، مشارکت سرمایه گذاران و حمایت دولت و منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس و نیز استفاده از توان مهندسان کشاورزی از طریق ارایه راهکار برای کشاورزان از جمله تولید بذر را در بهره برداری از مزارع پایین دستی سد خداآفرین موثر دانست.

شفیعی از اعلام آمادگی مدیران استانی برای اجرای طرح‌های قابل بازدهی اقتصادی در اراضی پایین دست سد خداآفرین خبر داد و بر ضرورت ایجاد و تشکیل شرکت‌های دانش بنیان در این حوزه تاکید کرد.

وی گفت: از طریق پنجره واحد دولت صدور مجوز برای طرح‌های مشارکتی و فعالیت در این حوزه فراهم است.

فرماندار شهرستان خداآفرین نیز با بیان اینکه مبنا و سنجش علم، تبدیل تفکر و دانش به عمل از طریق کارآفرینی است، گفت: برای حمایت از طرح‌های قابل اجرا و نتیجه بخش در راستای تولید و اشتغال در حوزه کشاورزی شهرستان به طور کامل آمادگی داریم.

امیری راد اظهار کرد: دولت تدبیر و امید با اجرای پروژه‌های متعدد آبی با زیرساخت‌های کشاورزی از جمله ایجاد کانال‌های اصلی و شبکه‌های فرعی پایاب سد خداآفرین و نیز شبکه گذاری دو هزار و ۵۰۰ هکتاری از اراضی بخش منجوان و یکهزار و ۵۰۰هکتار از اراضی ۱۷ روستای بخش مرکزی شهرستان خداآفرین، اهتمام جدی در تولید و اشتغال در راستای ایجاد کشاورزی پایدار دارد.

وی افزود: دانش آموختگان رشته‌های کشاورزی به عنوان راهبر و پیش قدم باید با برقراری ارتباط با شرایط محیطی ومردم و تکنولوژی نقش ایفا کنند و جهت واگذاری زمین برای فعالیت آنان باید با نشان دادن توانایی و کارآمدی برای اعتمادسازی در تولید محصول در بازار رقابت، تلاش کنند.

امینیان ادامه داد: دانش آموختگان حوزه کشاورزی ذینفعان این بخش هستند که باید در قالب شرکت‌های سهامی و کشت یکپارچه با ارایه طرح‌های موجه و قابل اجرا اقدام کنند که در این صورت دولت نیز آماده ارایه تسهیلات برای طرح‌های مربوطه است.

وی با اشاره به ظرفیت‌های کشاورزی خداآفرین، آبزی پروری و صید ماهی، تولید گیاهان دارویی و محصولات ارگانیک را از ظرفیت‌های این شهرستان نام برد و افزود: با پیگیری‌های انجام شده شرکت‌های بومی شهرستان می‌توانند از این فرصت برای فعالیت در این حوزه‌ها و در اراضی پایین دشت سد خداآفرین اقدام کنند.

منبع ایرنا

انتهای پیام/پ