تجربه دومین خشکسالی گسترده در ۴۵ سال اخیر در گلستان/ آبی که شالیکاران به آسیاب خشکسالی می‌ریزند

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان، استان گلستان که از شمال با کشور ترکمنستان هم مرز است و در مجاورت صحرای قره قوم قرار دارد، جزو ۵ استان خشک کشور است و به علت قرار گرفتن بین دو اقلیم متفاوت خشک و نیمه خشک از شمال و شرق و همینطور مرطوب از غرب، منطقه‌ای آسیب پذیر در رویارویی با کم آبی و خشکسالی است.

بهزاد هرمزی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان می‌گوید: بارندگی‌ها حدود ۳۰ درصد و میزان آورد رودخانه‌ها نیز بین ۳۰ تا ۷۰ درصد کاهش داشته است.

هرمزی گفت: در این میان، آنچه تهدید خشکسالی را در استان گلستان بیش از پیش می‌کند کشت محصولاتی با مصرف آب زیاد یا به اصطلاح محصولات پر آب بر است.

۹۰ درصد آب گلستان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود

در استان گلستان با داشتن ۱۴ سد مخزنی بزرگ و کوچک بخشی از آب‌های سطحی ذخیره و بیش از ۹۰ درصد این آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.

در این بین شالی این پر مصرف‌ترین کشت بهاره و تابستانه، سوگلی کشاورزان گلستانی است به طوری که با وجود هشدار‌ها و مصوبه‌های قانونی باز هم گلستان سومین تولید کننده برنج کشور است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان در این باره می‌گوید: براساس بند یک مصوبه جلسه ۶ اردیبهشت ماه امسالِ شورای حفاظت منابع آب استان، با توجه به شرایط خشکسالی سال آبی جاری، ممنوعیت کشت شالی و سایر محصولات با نیاز آبی بالا، ادامه می‌یابد و کشت محصولات جایگزین از طریق سازمان جهاد کشاورزی استان در دستور کار قرار خواهد گرفت.

او اضافه کرد: همچنین براساس بند یک مصوبه ۶ اردیبهشت امسال کارگروه سازگار با کم آبی استان، ممنوعیت کشت شالی و سایر محصولات پر آب طلب در سال آبی جاری هم مورد تاکید است.

حسینی با بیان اینکه در این باره به کشاورزان پیامک ارسال می‌کنیم گفت: امیدواریم کشاورزان همکاری لازم را در اجرای این مصوبات داشته باشند.

کو گوش شنوا!

با همه مشکلات برای کشت شالی در گلستان، اما چیزی که از گوشه و کنار به چشم می‌خورد این است که کشاورزان علاقه وافری به کشت این محصول دارند چرا که وجه خود را نقدا دریافت می‌کنند و مشتری‌های فراوان دارند.

این روز‌ها به هر جایی در استان گلستان از غرب تا شرق و از جنوب و حتی بخش‌هایی از شمال یعنی خشک‌ترین مناطق گلستان که بروید شالیزار‌های گسترده و متعدد را می‌بینید که برخی کشاورزان با هر ترفندی می‌خواهند از آن برنج بگیرند.

اخیرا فیلمی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که نشان می‌دهد کشاورزی در گنبدکاووس با لوله کشی از آب شرب، زمینش را آبیاری می‌کند.

یا نمونه دیگری در یکی از روستا‌های کم آب شهرستان گالیکش به نام قلی تپه است که شالیکاران برای کشت شالی مسیر رودخانه را بسته و نفس ماهیان رودخانه را گرفته اند.

در گفتگو با یک منبع آگاه محلی متوجه شدیم زمین‌های زراعی این منطقه برای کاشت شالی مناسب نیست، اما نزدیک به ۱۰ هکتار شالی در بالادست این رودخانه در حال کشت است.

او می‌گوید: شالی کاران برای تامین آب مورد نیاز شالی خود، آب رودخانه را برای هدایت به زمین خود قطع کرده و با این کار باعث شده اند تا ماهیان بومی تلف شوند.

به گفته یکی دیگر از محلی‌های ساکن روستای قلی تپه گالیکش، با کم و قطع شدن آب جاری رودخانه، ماهیان در گودال‌های کف رودخانه گرفتار شده بودند و با توجه به اینکه این نوع ماهی، سردابی و نیاز است آب روان و پر اکسیژن به آن‌ها برسد، با گیر افتادن در این گودال‌ها دوام نیاوردند و تعدادی از آن‌ها تلف شدند.

یکی از دامداران این روستا می‌گوید: افرادی که آب رودخانه را برای شالیکاری قطع کردند علاوه بر نابودی ماهی‌های رودخانه باعث شدند تا دامداران هم برای دام‌های سبک و سنگین خود مشکل تامین آب داشته باشند.

او ادامه داد: به ناچار دامداران از آب شرب روستا به دام‌های خود آب می‌دهند و همین مسئله باعث بالا رفتن مصرف آب شرب و قطعی پی در پی آب روستا شده است.

اصرار به کشت شالی در این روستا در حالی است که به نقل از یک منبع آگاه محلی، قلی تپه مشکل تامین آب شرب دارد و با تانکر به این روستا آبرسانی می‌شود.

هر چند تعدادی از دوست‌داران محیط زیست این روستا با مراجعه به رودخانه قلی‌تپه و جمع آوری ماهیان گرفتار، توانستند صد‌ها ماهی را از مرگ حتمی نجات بدهند و در بالادست این رودخانه رها کنند، اما کارشناسان بر این باورند اگر اصرار به کشت شالی داریم باید خود را با تغییرات اقلیمی سازگار کنیم.

خشکه کاری برنج راهکاری که نه سیخ را می‌سوزاند و نه کباب

برنج‌کاران گلستانی به دلیل صرفه اقتصادی بالا با وجود همه تهدید‌ها و تذکر‌ها شالی می‌کارند، اما می‌شود با تغییر روش کشت، هم محصول برنج برداشت و هم آسیب کمتر به منابع آبی وارد کرد.

عباسی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان گفت: اگر اصرار بر کشت شالی داریم باید خود را با بحران کم آبی سازگار کنیم.

او افزود: راهکاری که پیشنهاد می‌شود خشکه کاری برنج است و نه کشت غرقابی چرا که در کشت غرقابی، حدود ۱۵ هزار مترمکعب آب برای کاشت شالی مصرف می‌شود در حالی که این میزان در خشکه کاری به حدود ۶ هزار مترمکعب کاهش پیدا می‌کند.

به گفته او یکی دیگر از مزیت‌های این شیوه کشت، افزایش میزان برداشت است به طوری که در کشت غرقابی ۶ تن شالی برداشت، اما در خشکه کاری ۷ و نیم تن برداشت می‌شود.

آقای جرجانی کشاورز اهل سرخنکلاته گرگان یکی از کشاورزان گلستانی است که چند سالیست خشکه کاری را تجربه کرده است و با موفق بودن روش، آن را به دیگر کشاورزان نیز توصیه می‌کند.

گزارش از فاطمه فاضل