به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از هرمزگان، حدود سه دهه است که فاضلاب شهر بندرعباس به دریا می ریزد و این آب آلوده هم جان فرزندان دریا را می گیرد و هم بوی بدش ساحل نشینان را آزار می دهد. شبکه فاضلاب اولیه هم به علت لوله های بتُنی و نفوذ شوری آب قابل استفاده و بازچرخانی در فضای سبز را ندارد و باید همه کار را از اول شروع کرد.

فاضلابی که 30 سال روانه دریا می شود

پساب، درد کهنه ای است که 27 سال از نخستین حرکتش به سوی دریا می گذرد. در این سالها  جمعیت شهر بندرعباس سه برابر شده است اما اندکی از این پساب نه تصفیه و نه جمع آوری شده است. هنوز جوی های فاضلاب در بسیاری از محله های بندرعباس دیده می شود و جدول کشی و کانال های روان آب ها  در خیابان ها به نهر فاضلاب تبدیل شده اند.در این مدت صدای اعتراض شهروندان بندری همیشه بلند بوده اما نوای شان به جایی نرسیده است.

هنوز  ابتکار عبدالمطلب و کیانوش در خاطر مردم بندرعباس مانده است. سال 97 بود که عکس یک شهروند بندرعباسی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که به موضوع ورود فاضلاب به دریا در این شهر اعتراض کرده بود.

در کنار عکس او نوشته شده بود: «عبدالمطلب‌، شهروند بندرعباسی‌، چهارمین روز است ساعت مشخصی کنار یکی از ۱۱ ﻣﺤﻞ ﻭﺭﻭﺩ ﻓﺎﺿﻼﺏ به دریا نشسته و با اشتراک‌گذاری عکس و فیلم آلودگی از مسئولان می‌خواهد به فکر این آلودگی باشند.»اما عبدالمطلب تنها کسی نیست که به این اتفاق نامیمون و کهنه اعتراض می کرد.اکنون ده ها سال است که خلیج فارس به دلیل ورود بی‌امان فاضلاب امکان تنفس ندارد.

 کیانوش دیگر شهروند بندرعباسی و عضو سابق شورای اسلامی شهر بندرعباس هم تلاش کرد تا نگاه ها را به سرازیر شدن فاضلاب در خلیج فارس بکشاند. شهریور سال 94 کیانوش جهانبخش عضو شورای شهر بندرعباس در حرکت اعتراضی خودش را جلوی لوله قطور فاضلاب قرار داد.

فاضلاب دردی کهنه در بندرعباس است که سال ها دریا و هوای محله های دوردست دریا را نیز آلوده کرده است.اهالی نزدیک خورها همیشه از بوی بد می نالند و برخی پنجره هایشان را چند سالی می شود که باز نکرده اند.

خانم رستگار که در نزدیکی خور گورسوزان زندگی می کند: می گوید صبح ها و آخر شب از بوی بد خوابمان نمی برد و هر چه هم تلاش کردیم خانه مان را بفروشیم بخاطر این رودخانه فاضلاب کسی خریدار نیست.

پساب بندرعباس تهدیدی برای آبزیان

دریا برای مردم هرمزگان هدیه‌ای خداوندی است و سال‌ها مایه برکت، رزق و روزی ساحل نشینان بوده است که از آن به نام «خواهر» یاد می‌کنند، اما اکنون فاضلاب و پساب‌ها یک تهدید جدی برای دریا هستند.در بندرعباس روزانه ۷۰۰ لیتر بر ثانیه پساب وارد دریا می‌شود.

سلامت آبزیان و چرخه غذای دریایی انسان‌ها با ورود فاضلاب‌ها به دریا می‌تواند به شکل نگران کننده‌ای به خطر بیفتد.

اما حجم بالایی از فاضلاب و  روان آب ها با خودشان زباله های پلاستیکی و مواد شوینده شیمیایی به دریا می‌ آوردند به طور مستقیم روی آبزیان و حتی آب دریا اثر می‌گذارند و ضمن سیار بودن مواد پلاستیکی بر روی آب، موجودات دریایی به خیال اینکه طعمه است آنها را می‌خورند و دچار خفگی می شوند.

در بیشتر نقاط ساحل بندرعباس لوله ها و کانال های فاضلاب دیده می شود که پساب ها را به دریا می ریزند. بر اساس اعلام محیط زیست هرمزگان22 نقطه در نوار ساحلی بندرعباس به عنوان کانون‌های آلایندگی دریا شناسایی شده اند که در 11 نقطه ورود عمده پساب و فاضلاب وجود دارد.

این فاضلاب ها  و آلودگی در سال های گذشته باعث ایجاد پدیده کشند قرمز شد و در ابعاد بزرگی هر چه موجود زنده دریایی بود از بین رفت. 

رئیس مرکز اقیانوس شناسی بندرعباس می‌گوید: ورود فاضلاب به دریا باعث به هم خوردن توازن زیستی و رشد گونه‌های مضر و غیر مفید مانند پلانگتون‌ها می‌شود.

صمد حمزه‌ای می‌افزاید: به دلیل ساخت اسکله و موج شکن‌ها و دیگر بنا‌ها پدیده جزر و مد کاهش یافته و امکان خود پالایشی ساحل از بین رفته  و خطر پساب ها را بیشتر شده است.

او می‌گوید: به علت رسوب ۱۰ متری میکرو ارگانیگ‌ها بیش از ده‌ها سال طول می‌کشد تا آلودگی موجود رفع شود.

گندآبی که میلیاردها تومان ارزش دارد

بر اساس آمارها و محاسبه ساده پساب ورودی در صورت بازچرخانی، میلیاردها تومان درآمدزایی دارد و به علت ارزش افزوده این پساب به آن طلای خاکستری گفته می شود. این پساب تا 90 درصد قابلیت تصفیه و استفاده در بخش های فضای سبز و غیر آشامیدنی دارد.

سالانه بیش از ۲۰ میلیون مترمکعب پساب خانگی و صنعتی از شهر‌های هرمزگان وارد خلیج فارس می‌شود.با احتساب قیمت پایه هر مترمکعب 6 هزار تومان فعلی سالانه 120میلیارد تومان سرمایه استان به دریا ریخته می‌شود و اگر میانگین ۱۵ سال گذشته نیز محاسبه شود رقمی بیش از 1800 میلیارد تومان بدست می‌آید.چیزی برابر با ساخت سه تصفیه خانه برای شهر بندرعباس؟؟؟

راه اندازی سریع تر تصفیه خانه کمی از رنج های خشکسالی را هم کم می کند. استان هرمزگان بیش از ۱۸ سال است که درگیر خشکسالی است و بسیاری از منابع سطحی و زیرزمینی اش از بین رفته اند.در این استان با بارش کمتر از 15میلیمتر باران  پارسال جزو سه استان خشک کشور شد و از مجموع بارندگی صورت گرفته 80 درصد آن نیز تبخیر شده و یا به دشت های شور و دریا‌ می‌ریزد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان نیز می گوید: میزان ورودی آب به سد‌های استقلال میناب و شمیل و نیان (دو سد تامین کننده منابع آبی استان هرمزگان ) صفر بوده است و مخازن این سد‌ها اکنون رو به پایان است.

عیدانی  می‌افزاید: اکنون همه ۷۵ دشت استان در وضعیت قرمز قرار دارد و منابع آبی در برخی از این دشت‌ها ، بیش از ۴۰ متر پایین‌تر رفته است.
بی آبی، هرمزگان را در خطر تنش آبی قرار داده است و راه‌های جایگزینی مانند استفاده از پساب و بازچرخه منابع آبی یکی از اصلی ترین راه ها برای حفظ تعادل و پرهیز از فشار به منابع زیر زمینی است.

در صورت بازچرخه پساب فعلی هم می توان تمام نیازهای صنعت را تامین کرد و هم فضای سبز را گسترش داد و این پساب برخی از نیازهای غیرآشامیدنی بندرعباس را رفع کرد.

هوشنگ ملایی کارشناس آب منطقه ای می گوید: با استفاده از پساب موجود در استان می‌توان ۴ هزار هکتار خانه باغ در اطراف شهرهای هرمزگان ایجاد کرد و  بیش از ۵ دشت استان را با تغذیه مصنوعی احیا کرد.

اکنون مهمترین مانع در توسعه فضای سبز در بندرعباس منابع آبی شیرین است. طبق برآوردها با پساب فعلی در بندرعباس می‌توان همه نیاز‌های فضای سبز و صنعت در بندرعباس را تامین کرد.نیاز فضای سبز ۲۰۰ لیتر بر ثانیه و صنعت هزار لیتر بر ثانیه است.به گفته کارشناسان بیش از ۸۵ درصد از تصفیه پساب خانگی قابل برگشت و قابل استفاده در فضای سبز و درختکاری و صنعتی و ۱۵ درصد نیز قابلیت استفاده در تولید کود کشاورزی و گاز دارد.

شبکه فاضلاب بندرعباس باید از نو ساخته شود

شبکه فاضلاب بندرعباس به علت لوله کشی های بتنی و غیر اصولی اکنون قابل استفاده برای جمعیت امروزی شهر بندرعباس نیست.این لوله ها با جذب آب شور دبی پساب را بالا برده اند و هزینه تصفیه هم دیگر به صرفه نیست.افزون بر آن، شبکه فرسوده و غیر استاندارد است و نیاز است با لوله ها و خط های جدید نوسازی شود.

  استان هرمزگان به علت ویژگی‌های زمین شناختی و امکان جذب پایین فاضلاب نیاز به توسعه شبکه‌های فاضلاب و بازچرخانی آب‌های نامتعارف دارد.اکنون دو شهر بزرگ و پرجمعیت استان میناب و بندرعباس با ۵۳ درصد از جمعیت استان امکان بازچرخانی فاضلاب ندارد.

نخستین تصفیه خانه فاضلاب استان در سال ۷۳ در بندرعباس راه اندازی شد و به علت نبود برنامه‌ای جامع برای استفاده و نگهداری بیش از ۹۰ درصد از تاسیسات این تصفیه خانه از بین رفته و دچار زنگ زدگی و خوردگی شده است. جانمایی تصفیه خانه فاضلاب در بندرعباس نیز به درستی صورت نگرفته است.

کرباسی کارشناس فاضلاب می‌گوید: تصفیه فاضلاب باید در پایین‌ترین نقطه و تصفیه آب شهری در بالاترین نقطه شهر ساخته شود که این در بندرعباس برعکس است و بیش از ۶ دستگاه پمپاژ برای انتقال فاضلاب راه اندازی شده است.

او می‌افزاید: تصفیه خانه بندرعباس از ۱۵ سال پیش مورد بهره برداری قرار گرفته است و امکان اضافه شدن مشترکان جدید وجود ندارد.

منصوری قائم مقام سابق شرکت آب و فاضلاب هرمزگان هم می‌گوید: ۱۳۸ کیلومتر از خطوط لوله فاضلاب شهری لوله‌های بتنی است که به طور کامل تخریب شده و باعث نشت شور آب به درون لوله‌ها شده است.

منصوری می‌افزاید: در روند فعلی چاره‌ای جز تصفیه ناقص فاضلاب و ورود پساب به دریا وجود ندارد.

او می‌گوید: ۸۰ درصد از نیاز شهروندان در مصارف غیر آشامیدنی است که با استفاده از پساب‌ها قابل جبران است.

شهرهای جنوبی به علت بالا بودن آب های زیرزمینی و ساختار زمین شناختی و اقتصاد گردشگری بیشتر نیاز به شبکه آب و فاضلاب مدرن هستند که بتواند همه پساب را جمع آوری کند.اما هرمزگان وضع خوبی در این زمینه ندارد و دو شهر بزرگ و پرجمعیت استان میناب و بندرعباس با ۵۳ درصد از جمعیت استان امکان بازچرخانی از فاضلاب ندارد.

نبود شبکه توزیع پساب باعث شده است تا کمتر برای مصارف خانگی مورد توجه باشد و بیشتر برای تغذیه مصنوعی دشت ها، صنعت و فضای سبز استفاده شود.

اسکندرزاده مدیر اجرائی شرکت ژرف کار جم می‌گوید: هزینه بالای تصفیه فاضلاب نسبت به آب شیرین کن باعث شده است تا سرمایه گذاران، نمک زدایی از دریا را در اولویت قرار دهند و  تحویل پساب باید کمتر از قیمت اعلام شده آب شیرین کن باشد.

امین قصمی مدیر عامل آب و فاضلاب هرمزگان می‌گوید: برای حمایت از تصفیه پساب مجوز آب شیرین کن به صنایع جدید ممنوع و اشتراک فضای سبز نیز قطع شده است و  ۸ درصد از آبیاری فضای سبز از طریق شبکه توزیع شهری  می شود که آن هم باید حذف شود.

تصفیه فعلی به علت شوری و میکروب بالاامکان استفاده در فضای سبز ندارد.میزان شوری پساب فعلی ۴۵۰۰ میکرو موس است که برای استفاده در فضای سبز باید به ۲۵۰۰ میکرو موس برسد.۳۸ درصد جمعیت استان در بندرعباس ساکن است.

وعده هایی که به سرانجام نرسیده است

مشکل پساب هرمزگان اکنون مسئله ای ملی شده است. از رئیس جمهور و دستگاه قضائی تا محیط زیست و سازمان های مردم نهاد و شوراها همه بارها به این مسئله ورود کرده اند و اما گویا این گره همچنان کور مانده است.

استاندار هرمزگان در سال 97 گفت: براساس دستور رئیس جمهور تا دو سال آینده (یعنی سال 99)باید جلوی ورود پساب و فاضلاب به دریا را گرفت و در این زمینه مطالعه راه اندازی و استفاده از پساب با حضور شرکت‌های ملی و سرمایه گذاران آغاز شده است.

فریدون همتی همچنین در آن زمان گفت:جلوی ورود پساب بندرعباس به دریا نیز با هزینه ۲۵۰ میلیارد تومانی بخش خصوصی تا پایان سال گرفته می‌شود.

اکنون در 5شهرستان استان شبکه فاضلاب و تصفیه راه اندازی شده است و 4 شهر نیز در دست مطالعه است و ظرفیت شهرستان های استان به جز  بندرعباس بسیار ناچیز و کمتر از 3 هزار مترمکعب در روز است.

همزان با توسعه شیرین سازی آب دریا ، استفاده از پساب در دستور کار شورای حفاظت منابع آب استان است تا جلوی هدررفت 27 ساله طلای خاکستری در استان گرفته شود میزان پساب در هرمزگان 100 هزار مترمکعب است که ۸۵ درصد از پساب موجود در بندرعباس است.

خطوط شبکه فاضلاب در کل استان ۸۴۰ کیلومتر است و نیاز تولیدی آب در هرمزگان ۴۳۰۰ لیتر بر ثانیه است.

گره کور پساب قرار است با پول صنایع حل شود

ساحل نشینان بندرعباسی همیشه این ضرب المثل را با خود زمزمه می کنند که آب در کوزه و ما تشنه لبان می گردیم. سواحل طولانی در هرمزگان هم باعث نشده تا مشکل آب مردم حل شود البته یک راهکار ساده را پیش روی صنایع گذاشته است تا با شیرین سازی آب دریا، مشکل آب مصرفی شان را حل کنند.

تراکم زیاد آب شیرین کن ها در غرب بندرعباس باعث شده تا پساب ورودی صنایع شوری ساحل را بالا ببرد و در بلند مدت تهدیدی برای دریا و ساحل نشینان بوجود آورد.  این مسئله زیست محیطی و هدررفت پساب باعث شد تا صنایع برای سرمایه گذاری در این بخش تشویق شوند.

اکنون استاندار هرمزگان از باز شدن گره 27 ساله پساب بندرعباس خبر می دهد.

فریدون همتی گفت: 7 صنعت بزرگ در کشور با تشکیل شرکت تامین و توسعه، زیرساخت پساب بندرعباس را در 6 ماه آینده ساماندهی می کنند اما حل کامل مشکل 3 سال زمان می برد که نیازمند توسعه شبکه، لوله گذاری و اشتراک پذیری فاضلاب از سوی شهروندان است.

او گفت: صنایع غرب بندرعباس باید به سمت استفاده از پساب برود و راه اندازی آب شیرین کن نیز در همین زمینه ممنوع اعلام شده است.
هر صنعت عضو این شرکت 50 میلیارد تومان آورده دارد.

این شرکت زیرساخت کار مطالعه و تدوین و اجرای طرح را آماده کرده  و قرار است تا سه سال آینده مشکل فاضلاب را ساماندهی کند.

شهروز شجاعی مدیرعامل شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس گفت: طرح ساماندهی فاضلاب و انتقال پساب تصفیه شده این فاضلاب به صنایع غرب بندرعباس، به سه هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد.

شجاعی افزود: شرکت ایمیدرو، فولاد هرمزگان، پالایشگاه بندرعباس، گروه گسترش سرمایه گذاری بین المللی ارزش، صبا فولاد، صنایع ملی مس ایران، صنایع معدنی و فولادی ستاره سیمین هرمز، ملی فولاد ایران و منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس سهامداران این شرکت به منظور تامین مالی طرح هستند.

از ابتدای امسال تاکنون که مسئولیت بهره برداری از این طرح به شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس واگذار شده،این شرکت در قراردادی ۵ ماهه با یک شرکت بهره بردار اقداماتی را آغاز کرده که این اقدامات تاثیر به سزایی بر کیفیت پساب داشته است.

به گفته مدیرعامل شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس، بخشی از تاسیسات تصفیه خانه فاضلاب بندرعباس همچون بخش جامد این تصفیه خانه که سال‌ها از مدار خارج بود اکنون به مدار بازگشته و سیستم کلر زنی نیز تجهیز شده است.

مدیرعامل شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس گفت: اکنون مرحله نخست طرح تصفیه خانه آغاز شده و با انتخاب پیمانکار، کارگاه در مجاورت تصفیه خانه تجهیز شده است.

او افزود: بخش نخست تصفیه خانه شامل تکمیل مخزن پساب فاضلاب، ساخت ایستگاه پمپاژ انتقال پساب و تکمیل ۸ کیلومتر خط انتقال است که تا ۶ ماه آینده بخش نخست این تصفیه خانه تکمیل و بخشی از پساب تصفیه شده فاضلاب به صنایع غرب بندرعباس منتقل می‌شود.

نتیجه گیری

تصفیه خانه بندرعباس سال ۱۳۸۲ برای ۳۲۰ هزار نفر از شهروندان بندرعباس با ظرفیت تصفیه ۶۴ هزار مترمکعب در شبانه روز طراحی شد و اکنون جمیعت بندرعباس ۲ برابر افزایش یافته که نیازمند به یک تصفیه خانه مدرن و جدید متناسب با حجم تولیدی پساب است.

روزانه ۱۰۰ هزار مترمکعب فاضلاب وارد تصفیه خانه بندرعباس می‌شود و با بازچرخانی این پساب می توان هم دشت های بندرعباس و منابع زیر زمینی را احیا کرد و هم نیاز صنعت و فضای سبز شهر بندرعباس را تامین کرد، سرمایه ای که در سه دهه گذشته در جلوی چشم مسئولان به هدر رفته است.

گزارش از محمد امیرمحمدی

انتهای پیام/ا