به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از هرمزگان،خشکسالی و گرمای بی سابقه زمین هرمزگان را سوزان و ذره ای آب مانده در برکه ها و گودال ها را هم بخار کرده است. در بیشتر روزهای تابستان امسال هوای شهرهای هرمزگان به بالای 50 درجه رسیده است و هواشناسی نیز از رکورد گرما در روزهای آینده خبر می دهد.

در روزهای گذشته گرمای هوا باعث شد تا گله های گراز از پناهگاهایشان بیرون بیایند.صف گرازهای وحشی در شهرستان میناب در دل ظهر نشان از بی تابی حیات وحش در این گرمای طاقت فرسا  است. گله‌ای ۳۰ تایی که در پی آب بودند.

این گرازها که  معمولا شب ها از پناهگاهشان بیرون می آیند و بیشتر حرکتشان در  تاریکی است . گویا پناهگاه نمناکشان هم دیگر تحمل گرما را ندارد.

این گله گرازها هر روز که  هوا گرم است در کف رودخانه، باغ های میناب و در محدوده شهر دیده می شود.

افزایش جمعیت گرازها در هرمزگان

بیشترین جمعیت گرازها در شهرهای میناب و بخش فین بندرعباس شناسایی شده است. هر چند به صورت پراکنده در بیشتر مناطق با سازه های آبی و پوشش گیاهی متراکم حضور دارند، اما جمعیت این گونه های حیوانی در میناب رو به افزایش یافته است و بیشتر از نقاط دیگر استان دیده می شود.

به گفته اهالی، گله و جمعیت این گراز‌ها از ۶ راس در سال‌های گذشته به گله‌هایی با  بیش از ۳۰  راس رسیده است که نشان از زاد و ولد زیاد این حیوان دارد.

شهرستان میناب به علت وجود رطوبت در پایین دست سد استقلال، دارا بودن باغ های فراوان با درختان فرسوده و فروچاله ها مکان مستعدی برای زندگی و زادآوری این حیوان است.میناب همچنین دشت آبریزی است که بیشتر روان آب های شهرهای جنوبی کرمان و رودان را جذب می کند و در برخی نقاط زمین های مرطوبی دارد.

اما رشد جمعیت گرازها به گفته کارشناس دلیل دیگری دارد که نشان از تغییر اکوسیستم و بر هم خوردن تعادل حیات وحش دارد. از بین رفتن و انقراض برخی گونه های حیوانی و شکارچیان طبیعت جمعیت گرازها را افزایش داده است. پلنگ یکی از حیوان هایی است که باعث کنترل جمعیت و تعادل در جمعیت گرازها می شود.

گودرزی کارشناس حیات وحش هرمزگان می گوید: در گذشته پلنگی از ارتفاعات میناب پایین می آمد و پس از شکار گراز در کف رودخانه و  دشت های اطراف دوباره به کوه ها برمی گشت. اما در این سال ها دیگر خبری از پلنگ ایرانی نیست. 

به گفته کارشناسان محیط زیست حدود ۳۰ درصد غذای پلنگ از شکار گراز‌ها تامین می‌شود، اما تلف شدن و انقراض پلنگ ها‌ی ایرانی باعث شده است تا  جمعیت گراز‌ها رو به فزونی بگیرد به طوری که در دو سه سال گذشته بیش از ۱۰ برابر شده اند.

دو قلاده پلنگ پارسال در شهرستان بشاگرد  از سوی شکارچیان کشته و زخمی شدند. در برخی روستاها به ویژه در بخش فین بندرعباس، گله های گراز غوغا می کند و هر شب چند بار زمین های کشاورزان را شخم می زند.

آماری از جمعیت گرازها نیست

گودرزی کارشناس محیط زیست هرمزگان می گوید: سرشماری از گرازها در هیچ جای کشور انجام نمی شود اما افزایش شکایت جوامع محلی نشان از میزان خسارت و افزایش جمعیت دارد.

هر گراز ماده در سال بین ۸ تا ۱۲ توله زادآوری می‌کند و در این فصل (شروع تابستان) روز‌های آخر بارداری را طی می‌کنند و به همین علت به آب بیشتری نیاز دارند. در گرمای یک درجه‌ای هوا نیاز  حیوانات به آب دو برابر بیشتر می‌شود.

قاسمی معاون حفاظت محیط زیست می گوید: گراز حیوان سازگار و با تغذیه متنوع  و همه چیز خوار است از مگس، پشه و گرم گرفته تا برگ و ریشه و حبوبات و میوه تغذیه می کند و به علت متابولیسم پایین  با گرمای هوا سازگاری بیشتری دارد و این حرکت های روزانه شان نیز طبیعی بوده است.

به گفته او گرمای هوا تاثیر چندانی بر گونه های گراز ندارد اما این مسئله برای پستانداران و گونه های خاص مثل کل و بز کوهی و قوچ و پرندگان بحران ساز است.

زنگ خطر تشنگی حیات وحش در هرمزگان

حرکت گرازها در روز  و در پی آب رفتن زنگ خطری برای حیات وحش بی پناه در کوهستان ها و مناطق بی آب دیگر است. حیواناتی که در چند سال خشکسالی و کم بارانی هم جمعیشتان کم شده و هم علوفه و تغذیه شان از بین رفته است.هرمزگان درگیر خشکسالی های ۲۰ ساله است.

این خشکسالی ها هم پوشش گیاهی را کم کرده است و هم چشمه سارها و برکه ها دیگر مانند گذشته آب ندارند. در شهرستان بندرخمیر، بندر لنگه، بستک و برخی نقاط جاسک و بشاگرد منابع آبی زیستگاه های حیات وحش به طور کامل خشکیده است.

بر اساس اعلام محیط زیست استان،  حیات وحش هرمزگان اکنون در مرحله پیش بحران است و در صورت ادامه این وضعیت بی آبی و افزایش دما بسیاری از گونه های جانوری استان در خطر هستند.

هرمزگان امسال خشک تر از پارسال است

میزان بارندگی در هرمزگان از متوسط کشوری هم پایین تر است. خطر زمانی جدی تر است که همین بارندگی محدود سالانه هم در تماس با تپه های شور و نمک زارها بی استفاده می شود و به دریا می ریزد.

بر اساس اعلام هواشناسی هرمزگان میزان بارش استان امسال نسبت به سال آبی پارسال بیش از ۸۷ درصد کاهش و نسبت به متوسط دراز مدت ۳۰ ساله نیز بیش از ۵۳ درصد کاهش داشته است.

بر همین اساس، متوسط بارندگی فصل پاییز استان در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ معادل ۱۸ میلیمتر بوده که در مقایسه با میانگین دوره مشابه ۳۰ ساله یعنی ۳۴ میلیمتر، بیش از ۵۳ درصد کاهش داشته است.

بیش از ۲۰۰ روستای استان هرمزگان چشمه ها، چاه ها و قنات هایشان خشکیده است. منابع آبی در بالادست ها در بسیاری از نقاط استان خشکیده اند و یا در حال خشک شدن هستند.میزان تبخیر روان آب ها به علت تابش مستقیم خورشید و گرمای بالای ۵۰ درجه، ۳۰ درصد بیشتر از نقاط دیگر است و یک گودال یک متری آب کمتر از  ۵ ساعت بخار می شود.

سد گهره در فین و بسیاری از سازه های دیگر آبخیزداری چند ماهی است بی آب شده اند و سدهای دیگر هم ذخایرشان کفاف تابستان نمی دهد.

۲۷ دشت هرمزگان بیلان منفی آب دارند و امسال برای نخستین بار دشت های شمال میناب آبی برای کشاورزی ندارد. 

سعید رنجبر مدیرکل هواشناسی هرمزگان می گوید: پیش بینی ها نشان از تشدید خشکسالی ها در هرمزگان است و نقشه های هواشناسی نیز باران را پیش بینی نمی کند.این تشنگی بر حیات وحش هرمزگان نیز تاثیرات زیادی داشته است.

هر چند تلفات جدی در حیات وحش تاکنون رخ نداده اما زنگ خطر آن در برخی مناطق استان به صدا درآمده است. در شهرستان بندرلنگه، خمیر و پارسیان مواردی از تلف شدن کل و قوچ وحشی بر اثر سقوط به داخل آب انبارها و گیر کردن در بونکرها ثبت شده است که چهار مورد امسال بوده است.این حیوانات برای یافتن آب به روستاها و باغ های اطراف می آیند و گاه در تله ها و یا آب انبارها گیر می افتند و در نهایت تلف می شوند.

حبیب مسیحی مدیرکل محیط زیست هرمزگان می گوید: میزان تلفات بر اثر تشنگی در گونه های جانوری و پستانداران کوهی بسیار محدود بوده است اما در صورت ادامه وضعیت فعلی کم آبی و کم غذایی باعث بحران جدی در ماه های آینده می شود.

احتمال مرگ دسته جمعی و گله ای پستانداران کوهی بر اثر تشنگی وجود دارد.هرمزگان جزو سه استان خشک کشور است.

حیات وحش در هرمزگان تشنه است

به دلیل خشک شدن چشمه‌ها در زیستگاه‌های غرب استان طی دوماه اخیر و نزدیک شدن حیات وحش به سکونتگاه‌های انسانی، حیوانات زیادی با سقوط در آب انبار‌ها و گودال‌های آب، تلف شده‌اند.

عبدالغفار علیرضایی فعال محیط زیست می گوید: مشکلات حاصل از خشکسالی، کاهش و نزولات آسمانی در سال‌های اخیر موجب شده تا حیات وحش کمیاب منطقه  آسیب پذیرتر شود و به موجب آن تلفات حیات وحش نیز افزایش یافته است. به عنوان نمونه می‌توان به سقوط یک پلنگ ایرانی در آب انباری یکی از روستا‌های منطقه لارستان و همچنین تلف شدن ۹ عدد قوچ و میش به دلیل سقوط در آب انبار در منطقه بستک اشاره کرد.

تشنگی و کم آبی تنها دامنگیر حیات وحش نشده است بلکه در سایه خشکسالی های طولانی مدت بدن این حیوانات ضعیف و دچار بیماری های گوناگون  شده اند.

ساخت آبشخورها هر چند به کمک برخی حیوانات در مناطقی از استان آمده اما این خود نیز مشکل ساز شده و باعث گسترش بیماری های گوارشی و مشترک با دام های اهلی شده است.

در جزیره هرمز دمای آب های آبشخورها گاه به حدود ۵۰ درجه می رسد و آهوان جزیره باید این آب داغ را بنوشند که باعث مشکلات گوارشی و  تلف شدنشان می شود.

همچنین استفاده مشترک از آبشخور حیات وحش و دام های محلی باعث شیوع برخی بیماری ها مثل طاعون نشخوار کنندگان شده است. امسال تلفاتی از این بیماری گزارش نشده است اما در سال های گذشته باعث تلف شدن گله های 20 تایی کل و قوچ وحشی می شد.

گودرزی کارشناس محیط زیست هرمزگان می گوید:در مرزهای استان نزدیک شهرستان لار مواردی از طاعون نشخوارکنندگان مشاهده شده که زنگ خطری برای حیات وحش استان است.

ضدعفونی، تعویض آب و جداکردن آبشخورهای مشترک از راهکارهای کاهش بیماری ها در حیات وحش است.

مسیحی مدیرکل محیط زیست هرمزگان می گوید: در همه شهرستان های استان آبشخور ایجاد شده است و علوفه هم در مناطق خشک برای پستانداران توزیع می شود.

به گفته او جوامع محلی در برخی شهرستان های غرب استان گروه های محیط زیست و دهیاران نیز به کمک حیات وحش آمده اند و با لایروبی و ضدعفونی آبشخورها مانع از آلودگی آب می شوند.

به گفته این مسئول واکسینه کردن دام های محلی از سوی دامپزشکی نیز راهکاری برای جلوگیری از انتقال بیماری های مشترک است.

از طرف دیگر محدود شدن منابع غذایی حیوانات باعث ضعیف شدن بدن و خطر سرایت بیماری ها شده است. که همه تهدیدی همه جانبه علیه حیوانات هستند.

خشکسالی هایی که باعث کوچ حیات وحش هرمزگان شد

خشکسالی ها همچنین باعث تغییر زیستگاه های حیوانات شده است.

شیرخانی فعال محیط زیست هرمزگان می گوید:بلبل خرما که زمانی تنها در جنوب زندگی می کرد اکنون به جنگل های شمال و ارسباران رسیده است.

این فعال محیط زیست می گوید: حیواناتی که متابولیسم و تحرک بالاتری دارند مکان های زندگی خود را تغییر داده اند و به جاهای دیگر کوچ کرده اند.

دلفین های هنگام هم متاثر از این گرما بوده اند و با گرم شدن دمای آب از ساحل فاصله گرفته اند و این جانوران که زمانی در سه و چهار کیلومتری ساحل دیده می شدند اکنون برای دیدن شان باید ۷ تا ۸کیلومتر در دریا رفت که نشان از گرم شدن هوا و آسیب دیدن مرجان ها و موجودات ریز دریایی به عنوان منبع تغذیه دلفین هاست.

پلنگ ایرانی هم که از ارتفاعات پایین نمی آمد هر هفته خبرهایی از شکار گوسفندان و حمله به روستاییان از سوی این حیوان درنده به گوش می رسد. در بشاگرد امسال به یک چوپان حمله کرده و چند بار در سیریک و میناب و بشاگرد چند راس گوسفند را تلف کرده است. اینها همه نشان از   تغییر اقلیمی در منطقه  است.

طبیعت دوستان به کمک حیات وحش می آیند

برخی از گروه‌های دوستدار طبیعت دست به اقداماتی برای نگهداری از حیات وحش استان زده‌اند.

گروه های همیار محیط زیست در گوشه و کنار استان نیز برای نجات حیات وحش پای کار آمده اند.این گروه ها در روستاهای مختلف اقدام به نصب چراغ های چشمک زن( اعلام خطر) برای گونه های حیوانی مانند پلنگ، آهو کرده اند.

بیمه ها نیز خسارت های ناشی از حمله پلنگ به گوسفندان و دام های محلی را جبران می کند. گروه یاوران خمیس هم به یاری لاکپشت های پوزه عقابی شتافته اند. گروه های پرنده نگری نیز برای آگاهی مردم و حمایت از پرندگان در استان راه اندازی شده اند.

گروه دوستداران طبیعت کوخرد شهرستان بستک یکی از این گروه‌هاست که با الگوبرداری و گرفتن مشاوره از سایر سازمان‌های مردم نهاد فعال در عرصه حفاظت از حیات وحش بر آن شدند تا اقداماتی در جهت مقابله با این بحران و در نهایت نجات و حفظ گونه‌های کمیاب جانوری منطقه اجرا کنند.

در همین زمینه این تشکل مردمی با مشارکت مردم کوخرد در منطقه کوه زیر اقدام به ساخت آبشخور کردند تا با این کار از تهدیداتی که حیات گونه‌های جانوری را به مخاطره انداخته است اندکی کاسته شود.

گروه دوستداران طبیعت کوخرد یک گروه مردمی و متشکل از مردم کوخرد است که با هدف حفظ طبیعت منطقه با مشارکت مردم شکل گرفته است که بر حسب تعهد اخلاقی خود به طبیعت، در نظر دارد در نقاط دیگری از منطقه نیز ساخت آبشخور و همچنین پاکسازی و لایروبی چشمه‌های موجود در منطقه را انجام دهد. در برخی روستاها مثل چمپه در بندرلنگه  حتی شمار کل و بز افزایش یافته است.

حسن پیشوائی، کارشناس حیات وحش هرمزگان می گوید: از گونه‌های جانوری شاخص منطقه غرب استان، می‌توان به پلنگ ایرانی، قوچ و میش لارستان (کوچکترین قوچ ومیش دنیا) و همچنین گونه کمیاب هوبره در فصول مهاجرت اشاره کرد. برای حفظ این گونه‌ها از خشکسالی در منطقه حداقل به ۱۵ آبشخور نیاز است که بیشتر آنها از سوی گروه های مردمی راه اندازی شده است.

پیشوائی می افزاید: خشکسالی و کم آبی یک از بزرگترین تهدیداتی است که بقای این گونه‌های نادر را به خطر انداخته است. با توجه به شرایط منطقه یکی از راهکار‌های عملی برای مقابله با این مسئله، احداث آبشخور و یا آبگیری بوده که حیوانات از آن آب می‌خوردند، است. با این اقدام از نزدیک شدن حیوانات به سکونتگاه‌های انسانی که تهدیدی برای این جانوران است، جلوگیری می‌شود.

او می‌گوید: طرح حمایت از محیطبانان، حساس سازی جوامع محلی و فراهم کردن آبشخور‌ها از برنامه‌هایی است که محیط زیست باید سریع تر اجرا کند.

پیش از این دوستداران محیط زیست به صورت خودجوش دست به کار شدند و آبشخور‌های مصنوعی برای جبران خشکسالی در مناطق مختلف استان ایجاد کردند.

ایجاد طرح‌های آبخیزداری کم آبی و تشنگی حیات وحش را تامین می‌کند

سازه های خاکی در بالادست روستاها و زمین های کشاورزی هم به کمک حیات وحش آمده اند.

موسوی مدیرکل منابع طبیعی استان هرمزگان می‌گوید: با اجرای طرح‌های آبخیزداری بسیاری از بارش‌های فصلی و سیلاب‌ها مهار می‌شود و در خدمت حیات وحش قرار می‌گیرد. اما در این شرایط بیشتر از قهر طبیعت به آشتی و مهربانی انسان ها با حیوانات نیاز داریم حیواناتی که از بی پناهی و تشنگی به روستاها و مناطق شهری پناه می آورند. با افزایش آگاهی ها هم به کمک این زیبایی های طبیعت می رویم و هم مانع از طمع شکارچیان شویم.

به گفته شیرخانی فعال محیط زیست هرمزگان، ساخت آبشخورها باعث زیستگاه های مصنوعی برای حیوانات شده است و این گونه ها براحتی در دام شکارچیان می افتند که نیاز است در کنار آبشخورهای مصنوعی، محیطبانان و دوربین های پایش نیز افزایش یابد.

معاون حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان می گوید: ارائه مجوز پرورش برخی گونه‌های جانوری مانند جبیر،کل و قوچ و میش کوهی و پرندگان مانند کبک و تیهو باعث می‌شود تا انسان نیاز‌های گوشتی خود را از این طریق تامین کند.در کنار پلنگ ایرانی، ۱۷ گونه پستاندار، ۲۲گونه پرنده، ۱۳ گونه خزنده، ۴ گونه دو زیست و ۲۹ گونه ماهی در خطر انقراض هستند.

در هرمزگان همه گونه‌های در خطر انقراض زیست می‌کنند و برخی گونه‌ها مانند دارکوب بلوچی و عقاب مصری و کوسه‌های سرچکشی مختص استان هستند.

خشکسالی های ۲۰ سال گذشته باعث شده است تا حیات وحش هرمزگان در مرحله پیش بحرانی قرار گیرد و کم توجهی به نیازهای آبی و غذایی این حیوانات باعث در خطر افتادن گونه های خاص استان مانند کل و بز و قوچ کوهی می شود. 

در این شرایط حیات وحش بیشتر از هر چیزی به مهربانی و آشتی ما انسان ها نیاز دارند.
انتهای پیام/ا