به گزارش خبرنگار حوزه دولت گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، جوانگرایی و گردش نخبگان در اداره کشور همواره دغدغه سیاستمداران کشور بوده است؛ پس از هر انتخابات ریاست جمهوری این مسئله بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد. برخورداری از توان جوانی، توأم با تجربه، بی‌شک می‌تواند یک وزیر را در طول مسیر دشوار وزارت یاری کند تا تصمیمات صحیح را گام‌به‌گام پیش ببرد.

موضوع جوان‌گرایی تنها و تنها با گردش نخبگان در یک اجتماع فراهم می‌شود، یعنی کسانی که دوره‌ای در مسئولیت اجرایی بوده و از تجربه مسئولیت خود بهره برده‌اند در دوره‌های بعد وارد اتاق‌های فکر شده و جای خود را به نخبگان جوان‌تر بدهند تا هم پشتوانه تجربی یک نظام تقویت شود و هم انرژی و نشاط جوانی از دولت گرفته نشود.

اما حالا می‌خواهیم کمی به عقب برویم و کابینه روسای جمهور را پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم نقش جوانان در کدام کابینه پررنگ‌تر است.

سن اعضای کابینه اول و دوم دولت سازندگی

دولت پنجم در سال ۶۸ تشکیل شد؛ با نگاه به کابینه‌ آن، متوجه می‌شویم که جوانگرایی به معنای واقعی در این کابینه وجود داشته؛ زنگنه (وزیر نیرو)، کلانتری (وزیر کشاورزی) فروزش (وزیر جهاد) ترکان (وزیر دفاع) با ۳۸ سال سن جوانترین وزیران دولت پنجم محسوب می‌شدند؛ علاوه بر آن کمالی (وزیر کار) با ۳۶ سال کمترین سن را در آن کابینه داشته است و تنها یک وزیر یعنی محمد فاضل (وزیر بهداشت) در کابینه دولت پنجم ۵۰ سال داشت که پیر‌ترین عضو کابینه هم به حساب می‌آمد؛ همچنین سید محمد غرضی (وزیر پست و تلگراف و تلفن) با ۴۸ سال سن بیشترین سن را داشت.

این کابینه جوان در دور دوم دولت سازندگی هم ادامه داشت و در دولت ششم،  آخوندی (وزیر مسکن) با ۳۶ سال سن جایگاه جوانترین وزیر را به خود اختصاص داده‌اند و در کل میانگین سنی وزیران در دولت ششم در دور دوم، ۴۴ سال بوده است.

سن اعضای کابینه اول و دوم دولت اصلاحات

با نگاه به رنج سنی وزیران دولت اصلاحات، شاهد حضور وزرای جوان در کابینه بودیم؛ شریعتمداری (وزیر بازرگانی) نیز با ۳۷ سال سن جوان‌ترین وزیر کابینه محسوب می‌شد و رنج سنی کابینه دولت اول اصلاحات ۴۵ سال بود و فقط در دولت اول اصلاحات نمازی (وزیر اقتصاد) و کمال خرازی (وزیر امورخارجه) با ۵۳ سال سن پیرترین اعضای کابینه بودند.

اما هرچه پیش می‌رویم و از سال ۶۸ دور می‌شویم شاهد به مرور پیر شدن کابینه دولت‎‌ها در زمان خودشان هستیم؛ در دولت دوم اصلاحات این‌بار هم شریعتمداری با ۴۱ سال سن، جوان‌ترین وزیر کابینه محسوب می‌شد و در دور دوم دولت اصلاحات دیگر خبری از وزیر زیر ۴۰ سال نبود.

سن اعضای کابینه اول و دوم دولت بهار

در دولت اول بهار دیگر شاهد آن جوانگرایی سال‌های اول انقلاب نبودیم چراکه رنج سنی وزرا نسبت دولت اصلاحات هم افزایش داشته بود و میانگین سن اعضای کابینه این دولت به ۴۹ سال رسید؛ در کابینه اول دولت نهم، جوان‌ترین وزیر که کامران باقری لنکرانی (وزیر بهداشت) بود ۴۰ سال سن داشت و وزیری هامانه (وزیر نفت) در آستانه ۶۰ سالگی پیرترین وزیر این دولت بود.

دولت دوم بهار دیگر با جوانگرایی بسیار فاصله گرفت و میانگین سنی دولت دهم در این دوره به ۵۰ سال رسید و فقط محرابیان در وزارت صنایع و معادن با ۳۵ سال سن در دولت دوم بهار، بار دیگر حضور ۳۰ ساله‌ها را در دولت امکان‌پذیر کرد، اما باز هم دولت بهار نیز جزو دولت‌های پیر پس از انقلاب و دفاع مقدس محسوب می‌شد چراکه بهبهانی (وزیر راه) با ۶۹ سال را می‌توان به عنوان پیرترین عضو کابینه در دولت‌ها پس از پیروزی انقلاب تا آن لحظه دانست. 

رنج سنی کابینه اول و دوم دولت تدبیر و امید

تا پیش از دولت تدبیر و امید، رنج سنی اعضای کابینه دولت بهار از سایر دولت‌های دیگر پس از پیروزی انقلاب، بیشتر بود اما وقتی دولت تدبیر بر سر کار آمد تازه معنا و مفهوم کابینه و دولت پیر معنا و مفهوم جدید پیدا کرد، این دولت رکورد را شکست و لقب پیرترین دولت جمهوری اسلامی را به خود اختصاص داد و میانگین سنی کابینه دولت یازدهم، به ۵۷ سال رسید که این میانگین سنی ۱۶ سال بیشتر از میانگین سنی در دولت‌های قبل بود.

جوانگرایی؛ موضوعی که در حد شعار باقی مانده!

هرچه از سال‌های ابتدایی انقلاب دور می‌شویم دولتمردان پیرتر شده و گویی قصد کناره‌گیری از مسند قدرت ندارند، اما رهبر معظم انقلاب همواره نقش جوانان را در اداره کشور حائز اهمیت دانستند و به تمامی نهاد‌های دولتی و غیر دولتی توصیه کردند که بهره‌مندی از جوانانِ نخبه را مورد توجه قرار دهند.

با وجود جمعیت جوان و تحصیلکرده ایران و تاکیدات همیشگی مقام معظم رهبری، باز هم شاهد هستیم که آن گونه که باید و شاید از این ظرفیت در اداره کشور، مدیریت و تصمیم گیری بهره گرفته نشده است و جا دارد وعده‌ها به تحقق نزدیک‌تر شود. قطعا بهره گیری از این پتانسیل، امکانی است که کمترین دستاورد آن رشد چشمگیر کشور در عرصه‌های مختلف خواهد بود.

در واقع می‌توان این‌طور گفت که جوانگرایی در دو دهه اخیر فقط در حد یک شعار باقی مانده و وعده‌ای صرفا تبلیغاتی و غیر اجرایی بوده است و مصادیق بسیار آن را می‌توان در بیکاری جوانان، عدم بهره گیری از پتانسیل آن‌ها در مدیریت کشور، موج بازنشستگان شاغل در ادارات و بویژه جایگاه‌های مدیریتی و... مشاهد کرد.

مروری بر بیانات مقام معظم رهبری درخصوص جوانگرایی و مدیریت جوانان در کشور

رهبر انقلاب اسلامی ۲۴ بهمن سال ۹۷ به مناسبت چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی و ورود جمهوری اسلامی به فصل جدیدی از زندگی، در بیانیه‌ای راهبردی به تبیین ویژگی‌های مسیر پر افتخار پیموده شده در چهل سال گذشته و برکات انقلاب اسلامی در رساندن ایران به جایگاه شایسته ملت پرداختند و با تأکید بر امید واقع‌بینانه به آینده و نقش بی‌بدیل جوانان در برداشتن گام بزرگ دوم به سمت آرمان‌ها، خطاب به جوانان و آینده‌سازان ایران مقتدر، الزامات این جهاد بزرگ را در ۷ سرفصل اساسی بیان کردند. کلیدواژه اصلی بیانیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که گام دوم انقلاب اسلامی پس از پایان ۴۰ سال ابتدایی را تبیین می‌کند، "جوانان" بودند: «اینک در آغاز فصل جدیدی از زندگی جمهوری اسلامی، این بنده‌ی ناچیز مایلم با جوانان عزیزم، نسلی که پا به میدان عمل می‌گذارد تا بخش دیگری از جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ را آغاز کند، سخن بگویم».

مقام معظم رهبری در بخشی از این بیانیه به حضور جوانان در روزهای ابتدایی انقلاب اسلامی و در دوران شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی اشاره و خاطرنشان کردند: «انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار بشدّت تحقیر شده و بشدّت عقب مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ در گام نخست، رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد و عنصر اراده‌ی ملّی را که جان‌مایه پیشرفت همه‌جانبه و حقیقی است در کانون مدیریّت کشور وارد کرد؛ آنگاه جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه مدیریّت کرد؛ روحیه و باور "ما می‌توانیم" را به همگان منتقل کرد؛ به برکت تحریم دشمنان، اتکا به توانایی داخلی را به همه آموخت و این منشأ برکات بزرگ شد».

به دنبال آن رهبر معظم انقلاب در بیاناتشان در دیدار با مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی (۱۴ فروردین ۱۳۹۸) بیان کردند: «در زمینه مسائل اقتصادی بایستی همه فعّال باشند، به‌خصوص جوانها؛ در جبهه‌ مسائل فرهنگی همه باید فعّال باشند، بخصوص جوانها؛ در جبهه حرکت‌های سیاسی و آگاهانه همه باید فعّال باشند، به‌خصوص جوانها. جوانها آماده‌اند و می‌توانند فعّال باشند و فعّال هم خواهند بود به توفیق الهی. و فردای این کشور متعلّق است به جوانهای مؤمن و پُرانگیزه‌ای که می‌توانند با اراده‌ قاطع، با نیروی جوانی، با فکر روشن، با ابتکار پی‌درپی، این کشور را ان‌شاء‌الله به اوج اعتلاء برسانند؛ این، آن چیزی است که ما توقّع داریم.»

علاوه بر آن رهبر انقلاب عصر یکشنبه (۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹) در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی، دولت جوان حزب‌اللّهی را علاج مشکلات کشور دانستند و افزودند: البتّه معنی‌اش این نیست که مثلاً رییس این دولت یک جوان سی‌ودوساله باشد؛ بلکه یعنی دولتِ سرِپا، بانشاط، آماده و در سنینِ کار و تلاش باشد.

امید مردم به تحقق جوانگرایی در دولت جدید

با دور شدن از سال‌های ابتدایی انقلاب و بعد از دفاع مقدس، همواره شاهد روی کار آمدن همان مسئولانی هستیم که این‎‌بار در دهه‌های جدید زندگی‌شان مسئولیت می‌گیرند و باز هم بر صندلی وزارت تکیه می‌زنند اما بعد از صدور بیانیه گام دوم و قرار گرفتن انقلاب در دوره‌ای جدید، رهبر انقلاب همواره تاکید ویژه‌ای بر حضور جوانان در مدیریت کلان داشتند؛ حالا که مدت مدیریت پیرترین دولت جمهوری اسلامی رو به پایان است، از دولت منتخب توقع این می‌رود که هنگام انتخاب اعضای کابینه، بیانیه رهبر معظم انقلاب را در دستور کار قرار دهند و براساس آن توجه ویژه‌ای به سن وزرای انتخابی داشته باشند.

گزارش از فرناز عبدالمحمدزاده

انتهای پیام/