به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، روزگاری نه چندان دور چهارمحال و بختیاری قطب تولید برخی از محصولات گیاهی و کشاورزی کشور بود که اکنون به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی حفظ این جایگاه از توان استان خارج شده است.

چهارمحال و بختیاری سرشاخه رودخانه‌های بزرگی همچون کارون، دز و زاینده‌رود است و رودخانه‌های فصلی و دائمی بسیاری در این استان وجود دارد، بنابراین کمبود آب شرب و کشاورزی در این استان مصداق بارز این ضرب‌المثل است که آب در کوزه و ما تشنه‌لبان گرد جهان می‌گردیم است.

وضعیت بحرانی ۱۰ دشت ممنوعه در چهارمحال و بختیاری

شهرام احمدی مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بحتیاری گفت: متاسفانه این استان به دلیل خشکسالی‌های چند سال اخیر و کاهش بارندگی‌ها هم اکنون نزدیک به ۳۰ درصد نسبت به میانگین بلند مدت کشوری کاهش بارندگی دارد و در اکثر دشت‌ها افت آب‌های زیر زمینی وجود دارد.

بیشتر بخوانید

• اجرای طرح‌های آبخیزداری تنها راه نجات از پیامد‌های خشکسالی
• تأمین حق آبه زیست محیطی تالاب چغاخور در شرایط سخت خشکسالی
• شش رشته از هفت رشته قنات سفیددشت خشک شده است

او افزود: امیدوارم با برنامه‌های مدیریتی که همه دستگاه‌های تخصصی خواهند داشت این کمبود‌ها جبران شود.

احمدی اضافه کرد: در استان دشت‌هایی وجود دارد که از دهه ۶۰ ممنوعه هستند، «دهنو» جزو سفید دشت است که از سال ۱۳۶۴ به دلیل افت آب‌های زیر زمینی ممنوعه اعلام شده است.

او ادامه داد: وقتی میزان برداشت آب از مصارف کشاورزی بیشتر شود باعث افت آب و ممنوع اعلام شدن استفاده از آن می‌شود.

احمدی گفت: از ۱۱ دشت اصلی در استان متاسفانه ۱۰ تالاب ممنوعه و بحرانی هستند، خشکسالی‌های اخیر، مباحث انتقال آب و بسیاری مباحث دیگر باعث شده که استان چهارمحال و بختیاری در وضعیت کم آبی قرار بگیرد.

او افزود: متاسفانه وضعیت دشت‌های استان مناسب نیست که البته باید این موضوع را دستگاه‌های متولی و متخصص  مورد بررسی قرار دهند.

احمدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به وضعیت تالاب‌های استان اشاره کرد و گفت: تالاب‌های چغاخور، گندمان، چال‌تر، چال خشک، علی آباد و سولقان بر اساس آخرین مصوبه هیئت وزیران هم اکنون از وضعیت مناسبی برخوردارند.

او اضافه کرد: به رغم خشکسالی‌های اخیر با همکاری که سایر ادارات، جوامع محلی، دستگاه‌های دولتی و مسئولان استان با سازمان و اداره کل خفاظت محیط زیست استان داشتند، سازمان حفاظت محیط زیست در اقدامی مناسب توانست با تدوین و تصویبی که در طرح‌های جامع حفاظت از تالاب‌ها شکل گرفت میزان آب این تالاب ها  را افزایش دهد.

احمدی گفت: تالاب گندمان حدودا ۱۰۰ درصد، سولقان حدودا ۶۰ درصد و چغاخور ۶۵ درصد آبگیری شدند که همگی از شرایط مناسبی برخوردارند.

بر این اساس کشت محصولات کم‌آب‌بر مانند گیاهان دارویی در دستور کار قرار گرفت تا بتوان از این طریق ضمن صرفه‌جویی در منابع آبی، بحران اقتصادی کشاورزان را جبران کرد.

کاهش ۳۵ درصدی سطوح کشت محصولات کشاورزی

حسین برزگر معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: خشکسالی و کمبود آب باعث شد تا ۳۵ درصد از سطح زیر کشت محصولات کشاورزی استان کاهش پیدا کند.

او افزود: در حال حاضر ۷۹ هزار و ۹۶۸ هکتار از اراضی استان چهارمحال و بختیاری به کشت محصولات زراعی آبی و ۵۸ هزار و ۸۴۵ هکتار به کشت محصولات زراعی دیم اختصاص یافته است که از این سطح ۵۰ هزار و ۶۹۱ هکتار از اراضی آبی و ۵۰ هزار و ۶۹۱ هکتار از سطح اراضی دیم، آیش است.

برزگر اضافه کرد: جهاد کشاورزی طی چندسال اخیر با اجرای طرح‌هایی مانند راه‌اندازی سیستم آبیاری نوین، توسعه گلخانه‌ها و تغییر الگوی کشت، کشاورزی استان را از شرایط بحرانی پیش آمده خارج کند که اکنون سطح دو هکتاری گلخانه‌های استان به ۳۲ هزار هکتار رسیده است.

او ادامه داد: گندم، جو، علوفه دامی، سیب زمینی و دیگر محصولات جالیزی از عمده تولیدات گیاهی استان هستند که اکنون به دلیل خشکسالی با کاهش سطح کشت همراه هستند.

برزگر گفت: روزگاری چهار محال و بختیاری از قطب‌های تولید سیب زمینی بوده که اکنون این جایگاه را به دلیل کاهش سطح کشت از دست داده است.

او با بیان اینکه سطح زیرکشت سیب زمینی امسال در استان ۲۰ درصد کاهش یافته است بیان کرد: این فقط شامل کشت این محصول نمی‌شود، زیرا میزان آبدهی منابع تأمین آب بخش کشاورزی در سطح استان کاهش یافته و روی کشت همه محصولات اثر گذاشته است.

برزگر اضافه کرد: شهرستان‌های بروجن، اردل، شهرکرد، لردگان و خانمیرزاد به دلیل خشکسالی با کمبود و تنش آبی مواجه هستند.

او ادامه داد: خشکسالی به‌جز بخش زراعی به بخش باغ‌داری استان هم آسیب زده و باعث کاهش بارآوری درختان مثمر شده است.

برزگر گفت: سرمای بهاره امسال باعث شد تا ۷۰ درصد از باغ‌های شهرستان سامان دچار سرمازدگی شود که محصول آن‌ها از بین رفته و این مساله درکنار خشکسالی، خسارت بیشتری به بخش کشاورزی استان زده است.

سطح زیرکشت محصولات زراعی هم کاهش یافت

عطاء‌الله ابراهیمی مدیرکل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: پارسال، سطح زیرکشت محصولات بهاره ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار بود که امسال این سطح به دلیل کاهش بارندگی، بروز خشکسالی و کم آبی در استان به بیش از چهار هزار هکتار کاهش یافته است.

او افزود: امسال، کشت مکانیزه محصولات بهاره شامل سیب‌زمینی، ذرت علوفه‌ای، چغندر قند و حبوبات از جمله لوبیا در سطح ۱۳ هزار و ۴۰۰ هکتار انجام شد.

ابراهیمی اضافه کرد: کشت مکانیزه در محصولاتی مثل سیب‌زمینی، ذرت علوفه‌ای و چغندر قند ۱۰۰ درصد و در حبوبات از جمله لوبیا ۹۲ درصد است و بقیه عملیات کشت حبوبات به‌صورت دستی انجام می‌شود و این تغییر رویه در راستای کاهش هزینه‌های تولید، صرفه جویی در مصرف نهاده‌های تولید شامل بذر، کود و سم و همچنین صرفه‌جویی در مصرف آب، انرژی در سوخت ماشین آلات است.

او اظهار داشت: همچنین این حرکت سبب افزایش سطح سبز محصول و تراکم مناسب بوته در واحد سطح، تسریع و تسهیل در عملیات کاشت و کشت به موقع با استفاده از ادوات و دستگاه‌های کارنده کشت می‌شود.

ابراهیمی گفت: کشت مکانیزه چغندر قند در سطح یک هزار و ۴۰۰ هکتار با استفاده از ۱۵۰ دستگاه ردیفکارپنوماتیک، نئوماتیک و مکانیکی انجام شده است و محصولات کشت ذرت علوفه‌ای نیز در سطح سه هزار و ۷۰۰ هکتار، کشت محصول سیب‌زمینی در سطح چهار هزار هکتار با استفاده از ۵۵۰ دستگاه غده کار سیب‌زمینی و انواع لوبیا در سطح چهار هزار و ۳۰۰ هکتار توسط تعداد ۱۱۳ دستگاه لوبیا کار انجام شد.

او افزود: در راستای تعامل با کم‌آبی و خشکسالی ضمن کاهش سطح زیر کشت، برنامه مدیریت بهینه منابع آب، تغییر در تاریخ کاشت و استفاده از ارقام میان‌رس و زودرس و توصیه استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری قطره‌ای و تیپ در دستور کار قرار گرفته است.

چهارمحال و بختیاری با کاهش متوسط ۴۰ تا ۵۰ درصدی بارندگی در سال زراعی جاری رتبه دوم خشکسالی کشور را داشته است.

مهدوی مدیر زراعت جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: طبق بخشنامه هیئت دولت کشت برنج بجز در استان‌های شمالی کشور محدود شده است و در استان چهارمحال و بختیاری هم این محدودیت اعمال شد.

او با بیان اینکه در چهار تا پنج سال گذشته سطح زیر کشت محصول برنج در استان چهارمحال و بختیاری به شدت کاهش یافته است افزود: در حال حاضر، کشت برنج در حاشیه رودخانه زاینده رود ۱۱ هکتار و ۲۰۰ متر است که آنهم در قسمتی انجام می‌شود که مستقیما با زایش آب رودخانه آبیاری می‌شود و در این قسمت جز کشت برنج، امکان انجام هیچ کشت دیگری وجود ندارد.

مهدوی اضافه کرد: اعطای تسهیلات به کشاورزانی که اقدام به کشت محصولات جایگزین نظیر غلات و یا علوفه در زمین‌های زراعی خود می‌کنند از جمله مشوق‌های سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری در راستای حفظ درآمد کشاورزان است.

 تنش آبی در قطب تولید آب کشور

بسیاری از شهر‌ها و روستا‌های چهارمحال و بختیاری با تنش آبی شدید مواجه هستند و تعدادی از روستا‌ها نیز در حال حاضر با تانکر آبرسانی می‌شوند و این در حالی‌است که این استان یکی از قطب‌های تولید آب در کشور در دهه گذشته بوده است، اگر تنش آبی در شهر‌ها و روستا‌ها به درستی مدیریت نشود، می‌تواند تبعات اجتماعی به همراه داشته باشد.

چهارمحال و بختیاری در سالیان گذشته یکی از تولیدکنندگان آب کشور بود و به طور متوسط حدود ۱۱ درصد آب کشور را با توجه به مساحت یک درصدی این استان از مساحت کشور تولید می‌کرد، امروزه باتوجه به خشکسالی‌های پی در پی، کاهش بارندگی، تغییر اقلیم و تغییر نوع بارش از برف به باران، برداشت‌های بی‌رویه، اجرای طرح‌های غیرکارشناسی انتقال آب و ... مردم این استان با مشکلات جدی در حوزه دسترسی به آب شرب سالم مواجه بوده و تعداد قابل توجهی از شهر‌ها و روستا‌های این استان با تنش آبی مواجه هستند و یا با تانکر آبرسانی می‌شوند.

تنش آبی به این معنا است که مردم از دسترسی به آب کافی و مناسب برخوردار نیستند و اگر تنش آبی در شهر‌ها و روستا‌ها به درستی مدیریت نشود، می‌تواند تبعات اجتماعی به همراه داشته باشد.

کشت گلخانه‌ای؛ راهکاری مدرن برای مقابله با معضلاتی همچون گرما، سرمای هوا و کم‌آبی

عطاءلله ابراهیمی رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به ضرورت کشت‌های گلخانه‌ای در این استان اظهار کرد: به‌عنوان یکی از راهکار‌های مدرن مقابله با سرما، گرما و کم‌آبی می‌توان احداث گلخانه‌ها اشاره کرد.

او افزود: گلخانه‌ها بهترین گزینه برای کشت و تولید میوه و سبزیجات در مناطق با شرایط آب و هوایی ویژه ذکر شده در بالا هستند.

ابراهیمی اضافه کرد: کشت‌های گلخانه‌ای چه به لحاظ تولید گل و گیاهان زینتی و چه تولید سبزی و صیفی خارج از فصل یکی از سودآورترین بخش‌های کشاورزی بوده چراکه نیاز بازار به محصولات تولیدی به این روش روزافزون و بالا است.

او ادامه داد: کشاورزی در گلخانه‌ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین‌های کشاورزی به‌مراتب راحت‌تر و آسان‌تر است، همچنین زمان به ثمر نشستن و برداشت محصول در یک فضای گلخانه‌ای نسبت به محصول کشت شده در کشاورزی سنتی، کوتاه‌تر است به همین دلیل است که سود کشت گلخانه‌ای گاهی ده‌های برابر کشاورزی معمولی است.

ابراهیمی گفت: افزایش کمی و کیفی و تولید چند بار محصول در سال، کاهش مصرف آب و عناصر غذایی، امکان تولید محصول با توجه به شرایط و نیاز بازار، محیط‌های کنترل‌شده گلخانه‌ای هم‌زمان با صرفه‌جویی در مصرف آب تا ۹۰ درصد، افزایش عملکرد در واحد سطح بین ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از فضای باز بالا از دیگر مزایای کشاورزی گلخانه‌ای هستند.

او افزود: با توجه به مزایای ذکر شده برای کشت گلخانه‌ای و همچنین شرایط خشکسالی که مدت‌ها است استان با آن مواجه شده است، لذا پیش بینی شده است تا کشت‌های گلخانه‌ای را بیش از پیش در این استان گسترش دهیم.

ابراهیمی اضافه کرد: هم‌اینک سه پرونده کشت گلخانه‌ای به وسعت ۲۵ هکتار در شهرستان شهرکرد مورد بحث، بررسی و رفع اشکال و ایراد قرار گرفت و در نهایت راه‌اندازی این گلخانه‌ها به تصویب نهایی رسید.

جهانبازی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به افزایش کشت گلخانه‌ای در برخی از استان‌های کشور از جمله یزد، گفت: چهارمحال و بختیاری یک استان سردسیر است، بنابراین در فصل زمستان نیاز به گرمایش گلخانه‌ها دارد و این مسئله موجب افزایش هزینه‌های تولید نسبت به سایر استان‌های گرمسیر می‌شود.

او اضافه کرد: کشت گلخانه‌ای صرفه اقتصادی بالایی دارد، اما برای دست‌یابی به این امر باید به سمت احداث شهرک‌های بزرگ گلخانه‌ای حرکت کنیم، بازاریابی و مدیریت گلخانه در این روش آسان‌تر است، یک فعالیت زمانی رونق پیدا می‌کند که آثار اقتصادی آن در جامعه نمایان شود، کشت محصول در مجتمع‌های بزرگ می‌تواند بازاریابی، حمایت فنی و اقتصادی را نیز تسهیل کند.

جهانبازی با بیان اینکه منابع آبی بسیار خوبی در چهارمحال و بختیاری وجود دارد، تصریح کرد: تمامی این منابع در دسترس قرار ندارند، بنابراین باید به سمت کشت گیاهان دارویی مانند موسیر، آویشن و ... در اراضی شیب‌دار برویم، تا بتوان با استفاده از بارش‌های طبیعی به تولید محصول دست پیدا کرد، امروز کشت غلات در اراضی زیراشکوب جنگل صرفه اقتصادی ندارد، بنابراین می‌توان کشت گیاهان دارویی را در این اراضی جایگزین کرد.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی چهارمحال و بختیاری در پایان خاطرنشان کرد: ایجاد مرکز تولید نشاء گیاهان دارویی غرب کشور در این استان در سفر رئیس مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده شد، امید است با تصویب آن اتفاقات خوبی در این حوزه رقم بخورد، کشت گیاهان دارویی در دشت‌هایی که دچار کم‌آبی هستند، یک راهکار مناسب برای تامین معیشت و اقتصاد کشاورزان در شرایط خشکسالی و کم‌آبی است.

در واقع خشکسالی نیز به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده‌های طبیعی به مدد دانش، آگاهی، برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش‌بینی و کنترل است و خسارت‌های ناشی از آن را می‌توان به حداقل رساند.

انتهای پیام/ف