به گزارش خبرنگار حوزه احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ماجرا از جایی شروع شد که مشکلات مردم روز به روز افزوده می‌شد، اما در این میان خبری از حضور احزاب دیده نمی‌شد. وقتی هم پرسیدیم برخی نظیر محمد علی وکیلی نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم  درباره نقش احزاب در حل مشکلات امروز کشور بیان کرد که عمده شهرت احزاب به دلیل همدردی با مشکلات مردم و در حقیقت فلسفه وجودشان فریادگری مشکلات مردم است. این ویژگی احزابی است که ریشه اجتماعی داشته و از پایین تشکیل و تبدیل به یک بازوی سیاسی شده‌اند.

وقتی صحبت از احزاب اجتماعی به میان آمد این صحبت محمدکاظم انبارلویی عضو حزب موتلفه اسلامی به ذهنمان رسید که به سازمان‌هایی تشکیل شده از مردم اشاره کرده و گفته بود که NGOها نوعی اجتماعات مردم نهاد هستند که در حوزه‌های اجتماعی بیشترین فعالیت را دارند و این برخلاف فعالیت احزاب است که بیشترین حوزه کاری‌شان در زمینه سیاست است. از همین رو نیز بر آن شدیم تا به جای احزاب سری هم به این سازمان‌ها زده و درباره مسئولیت و نحوه مدیریتشان در حل مشکلات مردم بیشتر بدانیم.

نگاهی به سازمان‌های مردم نهاد 

به نقل از برخی اسناد منتشر شده، واژه سازمان‌های مردم نهاد یا همان «سمن‌ها» به معنای امروزی آن برای نخستین بار در سال ۱۹۴۵ ، یعنی زمانی‌ که سازمان ملل متحد برای تفکیک بین سازمان‌های متعددی که با آنها در ارتباط بود به کار برد؛ سازمانی که در شهریورماه ۱۳۹۵ در هیأت دولت به تصویب رسید و اینگونه تعریف می‌شود که نهادی غیر سیاسی و غیرانتفاعی بوده و با رویکردی اجتماعی توسط جمعی از اشخاص حقیقی به شکل داوطلبانه تشکیل و اداره می‌شود. سازمان‍‌‌های خیریه در سراسر دنیا به عنوان یکی از سازمانهای مردم نهاد فعالیت می‌کنند که اهدافی مثل کاهش فقر یا تبعیض را در نظر دارند. نظام مندی خیریه ها می تواند فعالیت های آنان را اثربخش تر و مستحکم تر سازد.

سمن‌ها چگونه مجوز می‌گیرند؟

درباره چگونگی اخذ مجوز این سازمان ها هم حسین کنعانی مقدم فعال سیاسی اصولگرا اینگونه توضیح داده است که در ابتدا بستگی به این دارد که نوع فعالیت‌شان به چه نحوی باشد، اما در کل باید از طریق وزارت کشور اقدام به اخذ مجوز کنند و بعد اگر در زمینه خاصی بخواهند فعالیت کنند برای مثال در زمینه انجمن‌های دوستی نیاز به مجوز وزارت خارجه دارند و یا اگر در زمینه فعالیت‌های خیریه‌ای بخواهند فعالیت کنند باید مجوزهای لازم را از نیروی انتظامی هم اخذ کنند.

اما آیا همانطور که از اسم این سازمان‌ها برمی‌آید به راستی این جمع‌ها مردم نهاد هستند؟

وقتی سمن ها مظهر مهر به مردم می‌شوند 

بله اینها عمدتا از بدنه مردم و بدون وابستگی تشکیل می‌شوند و عمدتا درد انسان ها را دارند و مایلند به هم نوعان خود کمک کنند و مظهر مهر به مردم هستند. این پاسخ محمد کاظم انبارلویی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه به سوال ما مبنی بر اینکه آیا به راستی این جمع‌ها مردم نهاد هستند؟ بود.

 

موضوعی که حسین کنعانی مقدم هم اینگونه به آن اشاره کرده و گفته است همانطور که نام کامل NGOها یعنی  Non Governmental Organization برمی‌آید سازمان‌های غیردولتی و سمن‌هایی هستند که در وزارت کشور تعیین تکلیف شده‌اند و مجموعه‌هایی هستند که افراد بدون داشتن گرایش‌ و فعالیت‌های سیاسی در پی اقداماتی برای ارتباط با مردم و حاکمیت و فعالیت‌های اجتماعی در آن فعالیت می‌کنند و از همین رو نیز نهاد های مدنی محسوب می‌شوند.

 

تا اینجای کار به وظیفه و چگونگی اخذ مجوز این سازمان‌ها اشاره شد، شاید بد نباشد به مثال‌هایی هم در این زمینه توجه کنیم تا این موضوع برایمان ملموس تر شود.

 

چند مثال خوب درباره NGOها 

حمیدرضا ترقی فعال سیاسی اصولگرا به حزب محمدیه  در  اندونزی  اشاره  کرده   و گفته است که  مجموعه‌ای مانند حزب محمدیه در اندونزی وجود دارد که در ذیل آن هم حزب سیاسی، هم دانشگاه ، مدرسه  ،موسسات خیریه و بخش بازرگانی فعالیت می‌کنند و چنین موسساتی توانستند در اندونزی حدود ۴۰ میلیون عضو در عرصه‌های مختلف داشته باشند و در عرصه‌های مختلف نیرو‌های خود را به کار بگیرند، اما در ایران NGO یا موسسات خیریه باید از کمیته امداد مجوز بگیرند و احزاب سیاسی باید از کمیسیون ماده ۱۰ احزاب مجوز بگیرند، لذا امکان ترکیب این دو باهم وجود نداشته و عمده فعالیت‌های احزاب متمرکز بر عرصه سیاست و انتخابات است.

انجمنی که ترقی به آن اشاره کرد یعنی همان انجمن محدیه باعث شد تا  مساجد، مدارس، درمانگاه، پرورشگاه و کتابخانه‌های عمومی بسیاری در سرتاسر اندونزی ساخته شود. در حال‌ حاضر این انجمن حدود پنج هزار شعبه در سراسر اندونزی دارد. در واقع تاریخ تجدد‌گرایی اسلامی در اندونزی بعد از سال ۱۹۲۵ میلادی تا حد بسیار زیادی تاریخ سازمان محمدیه است.

ناگفته نماند که اندونزی به عنوان بزرگ ترین کشور مسلمان، دارای احزاب و سازمان های اسلامی و دینی است که از بزرگ ترین این سازمان ها می توان به انجمن محمدیه و نهضت العلما اشاره کرد. این سازمان ها در شکل دهی و انسجام باورها و اعتقادات مسلمانان در قالبی مشخص نقش داشته اند. 

علاوه بر این حسین کنعانی مقدم هم با تاکید بر اینکه این سازمان ها بعد از انقلاب فعالیت بیشتری در کشور داشتند، صلیب سرخ و  هلال احمر را به عنوان دو مثال واقعی در این زمینه معرفی کرده است.

 

اما با توجه به این مثال‌ها آیا به فعالیت این سازمان‌ها در کشور آنطور که باید و شاید توجه شده است؟

به نام سمن ها، به کام دیگران 

احمد شریف فعال سیاسی اصلاح طلب درباره علت کمرنگ شدن فعالیت این سازمان‌ها در کشور به موضوع اخذ مجوز در کشور اشاره کرده و گفته است که  ما در دوره دولت اصلاحات شاهد ایجاد NGOهای بسیار زیادی بودیم، اما به سبب اخذ مجوز محدود و صرفا یکسری نهادهای کاغذی شدند.

 

 با این حال اما حسین نقوی حسینی با تاکید بر اینکه NGO و یا سازمان های مردم نهاد در کشور ما دوره ای بسیار فعال بودند گفته است که چون سازمان های مردم نهاد در جامعه موثر واقع می‌شوند مورد طمع جریانات سیاسی هم قرار می‌گیرند و جریانات سیاسی به سمت آنها می‌روند تا از این ظرفیت برای دست یابی به مطامع خود استفاده کنند؛ از همین رو نیز بسیاری از اینها با اهداف به ظاهر محیط زیستی تشکیل می‌شوند، ولی با ماهیت سیاسی ادامه حیات می‌دهند؛ درسال‌های اخیر هم جریانات سیاسی وجود داشتند که در انتخابات ها برای مقاصد سیاسی خود از این سازمان های مردم نهاد استفاده می‌کردند.

موضوعی که محمد کاظم انبارلویی هم به نحو دیگری به آن اشاره کرده و گفته است که بعضا شاهد بودیم که در پوشش سازمان های مردم نهاد و NGOها شبکه های جاسوسی دشمن نفوذ می‌کرده و از اینها به عنوان نوعی پوشش برای اهداف خائنانه خود استفاده می‌کردند.

موضوعی که البته کنعانی مقدم هم بر آن صحه گذاشت و  گفت که عمدتا مشارکت مردم بالاترین عامل بقای این سازمان‌هاست و اگر بنا باشد که مردم در این سازمان ها حضور پیدا کنند و بعد اقداماتی خلاف عرف انجام دهند و اعضا مجبور به پرداخت هزینه آن باشند قاعدتا جذابیتی نخواهد داشت و از همین رو نیز مردم چندان رغبتی به فعالیت در این سازمان ها ندارند.

البته کارشناسان سیاسی با اشاره به این موارد راه حل هایی را هم پیشنهاد کردند، برای مثال کنعانی مقدم گفته که در ابتدا باید اهلیت افرادی که قرار است مجوز بگیرند ثابت شود و از نظر فعالیت‌ها کنترل شده و ارتباط‌شان با سازمان‌های بین المللی هم به طور کامل روشن شود. عمدتا NGOها در سازمان ملل دارای کرسی‌هایی هستند که نظارتی محسوب شده و از اهمیت خاصی برخوردار هستند. اگر فرضا سازمان ملل بخواهد در زمینه ایران تصمیمی را بگیرد رجوع می‌کند به NGOهایی که در این زمینه کرسی‌های نظارتی دارند و عمدتا اینها مجموعه‌هایی هستند که دارای مواضع مخالف جمهوری اسلامی هستند.

انبارلویی هم تاکید کرد که در این زمینه باید نهادهای امنیتی هوشیار باشند و نگذارند که دشمن از این طریق و با این پوشش وارد شود؛ برای مثال معمولا سفارتخانه ها به بهانه کمک های فرهنگی از این اقدامات انجام می‌دهند که بستگی به هوشمندی دستگاه امنیتی کشور دارد.

در پایان باید گفت که به نظر می‌رسد NGOها یا همان سازمان‌های مردم نهاد به منزله یک چاقوی دولبه فعالیت می‌کنند که هم می‌توانند ظرفیت خوبی برای حل مشکلات امروز کشور باشند و هم اگر رسیدگی خوبی به آنها نشود می‌توانند ابزار رسیدن دشمن به اهداف سودجویانه خود شوند.

فاطمه تورانلو

انتهای پیام/