به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، "گویا سفری در راه است؛ سفری که همچنان تاریخی برای آن مشخص نشده و شاید اصلا انجام هم نشود. رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی با توجه به اینکه از آخرین دور مذاکرات احیای برجام در وین ۸۰ روز می‌گذرد و همچنان برای دور بعدی آن تاریخی مشخص نشده است، تصمیم گرفته به بهانه دیدار با محمد اسلامی رئیس جدید سازمان انرژی اتمی به ایران بیاید؛ سفری با همان اهداف همیشگی."

همه اینها اخباری ضد و نقیضی بود که در مورد ایران و آژانس بر سر زبان ها بود. سفری برای اقناع ایران جهت بازگشت به مذاکرات برجام و تعهدات برجامی. 

در ابتدا برخی رسانه‌های خارجی می‌گفتند که طرف ایرانی با این سفر مخالفت کرده بود. اما پیگیری‌های خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان از منابع آگاه در سازمان انرژی اتمی نشان داد که ادعای این رسانه‌های خارجی صحت ندارد و ایران درخواست گروسی برای سفر به کشور را برای مدتی در حالت تعلیق نگه داشته بود. اما هر چه که بود گروسی نیمه شب گذشته به تهران رسید.

در این میان، موضوعی که بر جدی بودن عزم گروسی برای سفر به ایران می‌افزود نشست شورای حکام آژانس انرژی اتمی و همزمان با آن انتشار گزارش فصلی آژانس در مورد برنامه هسته‌ای ایران بود. بر اساس گزارش‌ها، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وضعیت همکاری ایران با این نهاد را در نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بین روز‌های ۱۳ تا ۱۷ سپتامبر (۲۲ تا ۲۶ شهریور) برگزار خواهد شد، ارائه می‌دهد.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با اشاره به نوع تعامل میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، گفت که "روابط ایران و آژانس فنی و محترمانه است. مفاهمه درست و عمیقی بین دو طرف است و امیدواریم که بقیه دخالتی در این مفاهمه نکنند. روابط بین ایران و آژانس در سطوح خوبی در موضوعات فنی بین دو طرف ادامه دارد. به سوالات مطرح شده پاسخ داده شده است و به صورت منظم گفت‌وگو‌ها ادامه دارد."

علیرضا تقوی نیا کارشناس مسائل بین الملل نیز در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: "ایران همواره از هرگونه همکاری دیپلماتیکی استقبال کرده است و آژانس بین المللی انرژی اتمی همواره از همکاری‌های ایران راضی بوده است و در گذشته هم همواره سعی داشته که نهایت همکاری را با این نهاد بین المللی داشته باشد اما اینکه در این سفر با خواسته‌های گروسی موافقت شود را نمی‌پذیریم، موضع ایران صریح و علنی است."

بازی آژانس باز هم در زمین آمریکا و اروپا

حنیف غفاری تحلیلگر مسائل سیاسی هم معتقد است که سفر مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران مولد تحلیل‌های مختلفی است و در سطح گوناگونی از جمله مناسبات ایران و آژانس و از سمت دیگر بحث مذاکرات وین قابل بررسی است. اقدامات آژانس هیچگاه بی‌ربط به فضای مذاکرات وین نبوده و در آینده هم نخواهد بود. سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی و اروپایی به بزرگ‌نمایی این نشست و تاثیر آن در قبال مسئله هسته‌ای صلح آمیز کشورمان پرداختند، برخی از منابع از احتمال صدور یک قطعنامه ضدایرانی در نشست آتی آژانس خبر می‌دهند و برخی دیگر معتقدند که در گزارشی که رافائل گروسی می‌خواهد در خصوص برنامه‌های هسته‌ای ایران در این نشست دهد، در نهایت قرار نیست که قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود.

غفاری همچنین تاکید دارد که بازی رافائل گروسی در پازل آژانس تعریف نمی‌شود، بلکه در پازل آمریکا و اروپا تعریف می‌شود. پازل آمریکا، آژانس و اروپا در تقابل با ایران خصوصا در صحنه مذاکرات پازل مشترکی است. از طرف دیگر لحن مقامات سیاسی و رسانه‌های غربی در قبال نشست ماه سپتامبر آژانس احتمالا یک کاتالیزور یا عامل تسهیل کننده از دید آنهاست تا ایران را زودتر با گاردی باز‌تر نسبت به گذشته پای میز مذاکره بیاورند. باید مراقب این هدف مشترک آژانس، آمریکا و اروپا باشیم، همچنین نباید فراموش کنیم که آژانس در دور پنجم و ششم مذاکرات اخیر وین به دنبال افزایش قدرت مانور خود در بحث دسترسی‌ها و بازرسی از اماکن خاص در ایران بوده است.

شورای حکام؛ ابزار فشار روانی و اجماع سازی علیه ایران

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در کنار مجمع عمومی اعضاء، یکی از دو رکن سیاست‌گذاری در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. این شورا ۳۵ عضو دارد و معمولاً پنج بار در سال (در ماه‌های مارس و ژوئن، دو بار در سپتامبر، پیش و پس از جلسه مجمع عمومی، و در دسامبر) تشکیل جلسه می‌دهد. هر عضو در شورای حکام یک رای دارد. ۱۳ عضو از اعضای شورای حکام از سوی شورای حکام قبلی انتخاب می‌شوند و معمولاً شامل کشور‌های توسعه‌یافته در زمینه انرژی هسته‌ای هستند. ۲۰ عضو بنا به سهمیه منطقه‌ای و از سوی مجمع عمومی انتخاب می‌شوند.

عطا بهرامی کارشناس مسائل بین الملل درباره نشست شورای حکام آژانس بین المللی می‌گوید: تجربه نشان داده است که شورای حکام یک ابزار فشار روانی و اجماع سازی علیه ایران است و گروسی تلویحا برای تهدید به ایران آمده؛ در حقیقت آن‌ها در هیچ شرایطی ابزار تهدید را ترک نکردند، به عبارت دیگر ایران چه همکاری کرد و چه نکرد آن‌ها حداکثر استفاده را از شورای حکام انجام دادند.

وی افزود: شایعاتی شده بود که در حاشیه سفر گروسی مذاکراتی انجام می‌شود، دیپلماسی پنهان همیشه بوده است و طبیعتا وزن خاصی ندارد و در نهایت همه چیز به عرصه عمومی کشیده می‌شود، اگر بخواهد به یک توافق واقعی برسد، این یک نوع اعمال فشار است و غربی‌ها می‌دانند که دست شان خالی است و به همین دلیل سخت است که در این مقطع یک دیپلمات به ایران بیاید و ما را تحت فشار قرار بدهد و مطمئنا آمریکایی‌ها این ریسک را نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند این حرف‌ها را حتی اروپایی‌ها هم نزنند، لذا این ماموریت را به گروسی سپرده‌اند، اگر آمریکا خودش جواب نه بشنود کاری نمی‌شود کرد و این کار دشوار می‌شود به همین دلیل از آژانس شروع کردند که جدیت ایران را بسنجند.

ایران و آژانس اتمی اسفندماه سال گذشته به توافقی برای ارائه دسترسی‌های داوطلبانه از سوی ایران به دو مکان مشخص شده و تسهیل فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس دست یافتند. این توافق، یک بار قبل از منقضی شدن به مدت یک ماه و تا تاریخ سوم تیرماه تمدید شد، اما ایران بعد از آن تاریخ، توافق مذکور را تمدید نکرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید که پروتکل الحاقی به این نهاد بین‌المللی اجازه دسترسی گسترده‌تر به اطلاعات و اماکن موجود در ایران را می‌دهد. سال گذشته مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که دولت را ملزم می‌کند در صورت عدم رفع تحریم‌ها علیه ایران بازرسی‌های آژانس اتمی در ایران را معلق کند.

آژانس بین المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین اظهارات خود درباره برنامه هسته‌ای ایران مدعی شد ایران ذخیره خود از اورانیوم غنی سازی شده با درصد بالا را افزایش داده است. در گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی ادعا شده میزان ذخایر اورانیومی ایران با غنای ۶۰ درصد به ۱۰ کیلوگرم رسیده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش خود همچنین مدعی شد این میزان در ماه مه ۷.۶ کیلوگرم بوده است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین در گزارش ادعایی خود اعلام کرد که ذخایر اورانیوم ۲۰ درصد غنی سازی شده ایران به ۸۴.۳ کیلوگرم رسیده که سه ماه پیش این میزان ۶۲.۳ کیلوگرم بوده است. این سازمان در ادامه ادعا‌های خود اعلام کرد ایران همچنان به نقض بسیاری از محدودیت‌هایی که توافق هسته‌ای اعمال کرده بود – از جمله سطح غنی سازی اورانیوم و میزان ذخیره آن- ادامه می‌دهد.

این سازمان همچنین گفت ابزار‌های نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران با موانع جدی مواجه شده است. این در حالی است که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در سخنانی مدعی شد به طور فزاینده‌ای نگرانی دارد تا که مسائل مربوط به سایت‌های اعلام نشده، حل نشده باقی مانده و برای همین، ایران باید این مسئله را هر چه سریع‌تر حل کند. گروسی مدعی شد که فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران به طور جدی تضعیف شده است.

کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و همچنین نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز سه‌شنبه ۱۶ شهریور ماه، در واکنش به انتشار گزارشات برجامی و پادمانی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از جمله غنی سازی در سطوح مختلف و تولید فلز اورانیوم، در چارچوب حقوق هسته‌ای ایران تحت معاهده عدم اشاعه صورت می‌گیرد و کاملاً هم راستا با تعهدات پادمانی ایران انجام می‌شود.

وی افزود: از آنجا که سایر طرف‌ها به تعهدات خود تحت توافق هسته‌ای (برجام) در حوزه رفع تحریم عمل نکردند و سیاست اعمال تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه آمریکا نیز ادامه دارد، هیچکس نمی‌تواند توقف این فعالیت‌ها را در چارچوب این توافق از ایران طلب کند.

نماینده دائم کشورمان در همین زمینه، از اقدام مدیرکل در گزارش موضوع مربوط به ثبت داده‌های فراتر از پادمان انتقاد کرد و گفت: این اقدام فقط برای سه ماه با آژانس تفاهم شده بود و مبنای آن نیز کاملاً سیاسی بوده است، موضوعی که نه حقی برای آژانس ایجاد می‌کند و نه تکلیفی برای ایران.

تا کنون شش دور مذاکره احیای برجام در وین برگزار شده است، طرف‌ها می‌گویند پیشرفت‌های ملموسی در این مذاکرات حاصل شده، اما پاره‌ای اختلافات کماکان باقی است. جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده با توجه به اینکه آمریکا طرفی بوده که توافق را نقض کرده این واشنگتن است که باید با رفع تحریم‌ها به توافق بازگردد و لازم است اجرای تعهدات آمریکا مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد. تهران البته تأکید کرده اصرار یا عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به توافق ندارد.

 موضع ایران مشخص است و اظهارات و موضع گیری‌های غربی‌ها تاثیری بر کوتاه آمدن ایران از حقوق و منافع به حق خود نخواهد داشت، اما همانطور که سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده است، غربی ها باید مراقب اظهارات و موضع گیری های خود باشند، چراکه مستقیما بر برجام تاثیر می‌گذارد.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/