باشگاه خبرنگاران جوان خراسان شمالی گزارش می دهد؛
چاشنی خوشرنگ و لعاب از دل آتش/ پخت رب خانگی دوباره جان گرفت
به روزهای انتهایی تابستان که نزدیک می شویم مردم خراسان شمالی جنب و جوش دیگری دارند.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، امسال هم همانند دو سال گذشته بخش زیادی از گوجه فرنگی تولیدی مزارع خراسان شمالی راهی خانه‌ها شد و الان که تابستان روزهای پایانی خود را سپری می کند بساط «رب‌پزان» در برخی خانه‌ها و باغ ها برپاست و بوی شامه‌نواز رب خانگی در هوا منتشر و در همه جا به مشام می رسد.
چند سالی است که مردم خراسان شمالی علاقه‌مند به داشتن مزرعه‌ای هر چند کوچک در روستای آبا و اجدادی و یا در حاشیه شهر برای گذراندن آخر هفته‌ای بکر و به دور از زندگی شهری هستند.
با اینکه این روزها همه نوع اقلام خوراکی در تابستان و زمستان در بازار یافت می‌شود، اما ذائقه و میل مردم به اقلام خوراکی سالم و سنتی آن‌ها را مجاب به استفاده از دسترنج خود می‌کند.
بیشتر محصول کشت شده در این مزارع کوچک، صیفی جات و محصولات کشاورزی در ابعاد و اندازه مصرف خانواده است. یکی از محصولات پرطرفدار تولید و کشت گوجه فرنگی است.
عطر و بوی یک نوستالژی
در روزگار نه چندان دور که خانه‌ها حیاط دار بودند و مادربزرگ‌ها رمقی داشتند به همراه دختران و عروسان گرد هم جمع می شدند و مایحتاج زمستان را فراهم می کردند.
بیشتر بخوانید
یکی از این اقلام تهیه رب خانگی بود؛ تهیه رب خانگی به شیوه‌های سنتی پروژه‌ای زمانبر و و سخت به شمار می‌آید که کمک مردان خانه را هم نیاز دارد.
تهیه رب از چیدن گوجه فرنگی تا رساندن آن به خانه ها، شستن گوجه ها، گرفتن آب آن و مهیا کردن آتش و هیزم، کار‌هایی زمانبر در روزهای آخر تابستان بود که شهریور را به مهر و تابستان را به پاییز پیوند می‌زد.
بوی خوش سوختن هیزم و رب آتشی انگار بوی زندگی بود و تکاپوی رب جوشاندن به رسمی دیرینه تبدیل شده بود که تقریبا تا دو ماه ادامه داشت.
بچگی‌های آن زمان با این بوی آشنا، با چرخیدن در اطراف آتش و دیگ‌های بزرگ رویی و مسی و برداشتن سبد‌های چوبی که روی دیگ‌ها می‌گذاشتند تا با قل قل گوجه فرنگی رب به اطراف پاشیده نشود و چشیدن‌های پنهانی و به ویژه مزه مزه کردن آنچه از رب در ته دیگ و اطراف آن باقی مانده بود، انگار خوشمزه‌تر می‌گذشت و چه حیف که بچه‌های این زمانه آن همه زیبایی، همکاری و همدلی را کمتر می‌بینند.
آن زمان‌ها نیمه دوم شهریور به بعد باغ‌ها و مزارع اطراف شهر پر بود از خانواده‌هایی که برای خرید گوجه فرنگی مراجعه کرده اند و ماشین‌ها پر بود از جعبه‌هایی با بار گوجه فرنگی رسیده و بی نقص و صدای هیاهوی مردم با باغداران که حتی بعداز پرداخت هزینه، چک و چانه‌های آخر را هم برای تخفیف گرفتن می زدند.
جعبه‌های گوجه فرنگی به حوض‌های بزرگ وسط حیاط خانه منتقل می‌شد و جوانتر‌ها دست به کار می شدند. در تلالو نور آفتاب درخشش گوجه فرنگی‌های درون حوض بچه‌ها را مجبور به ناخک زدن می‌کرد.
در این میان صدای آرامش بخش مادربزرگ می‌آمد که از مردان خانه می خواست اجاق را آماده کنند و هیزم‌ها را دم دست بگذارند؛ از لذت بخشی آن روزها هرچه گفته شود باز هم کم است.
گوجه‌ها با وسواس‌های دلپذیر مادربزرگ شسته می‌شود و مرحله بعد مردان وارد کار می شوند و به شیوه‌ای سنتی و چکمه پوش آب گوجه را می‌گیرند.
آب گوجه درون دیگ‌های بزرگ گل مالی شده سرازیر می‌شود و از این مرحله به بعد فقط آتش هیزم و صبوری، این آب خوشرنگ را به چاشنی خوشمزه تبدیل می‌کند.
نزدیک به ۲۰ ساعت هرم آتش دل و جان دیگ را در برمی گیرد تا هنگام طلوع آفتاب و یا پاسی گذشته از شب رب خانگی خوش طعم لذیذ آماده شود؛ و لبخند رضایت اعضای خانواده را به همراه آورد.
با گذشت روزها و سال‌ها و رسیدن به روزگار مدرنیته و زندگی ماشینی، مصرف گرایی و استفاده از کالا‌های صنعتی و کنسروی همچنین سختی تهیه اینگونه اقلام خوراکی مردم به استفاده از خوراکی‌های کنسروی و صنعتی اقبال بیشتری نشان دادند و پخت رب خانگی هم کم کم رنگ باخت و فقط خانواده‌هایی که شرایط و زمان کافی داشتند به این امر می‌پرداختند و مابقی خانواده‌ها نیز از رب صنعتی استفاده می کردند.
سال‌ها گذشت و پخت رب خانگی جزء خاطرات آلبومی بسیاری از خانواده‌ها شد تا یکی دو سال اخیر که افزایش قیمت‌ها و تورم ایجاد شده در بازار قیمت رب صنعتی و البته بسیاری از اقلام خوراکی کنسروی و صنعتی افزایش غیرقابل تصوری داشت، از سویی علاقه مندی مردم استان به مصرف چاشنی‌های سالم از جمله رب خانگی خانواده‌ها را مجاب به بازگشت کرد تا همانند سال‌های قدیم خود به پخت رب خانگی همت کنند.
پخت رب دوباره جان گرفت
اگر چه امسال هم گرانی رب کارخانه‌ای و قیمت نسبتا مناسب گوجه فرنگی، مردم را به سمت تهیه رب خانگی کشانده است، اما چه خوب است که رسم دیرینه جوشاندن گوجه فرنگی و تهیه رب دوباره جان گرفت و می‌توان گفت بسیاری از خانواده‌های بجنوردی امسال غذاهایشان طعم رب خانگی دارد. چاشنی‌ای که بوی هیزم و اجاق‌های قدیمی را می‌دهد.
این روزها اگر از کوچه و پس کوچه‌های شهر بجنورد گذری داشته باشید عطری که به صورت خیلی قوی به مشام می‌رسد، بوی رب خانگی است.
بیشتر بخوانید
هاشمی یکی از بانوان بجنوردی در مصاحبه با خبرنگار ما گفت:پخت رب خانگی نسل در نسل در خانواده ما رواج داشته است؛ چه آن موقع که من کودکی بیش نبودم و با دویدن‌های کودکانه و پرسه زدن کنار آتش فریاد مادر را به جان می خریدم و چه الان که این سنت دیرین را همراه نوه‌های خود انجام می‌دهم.
هاشمی در ادامه افزود:پخت رب جزء یکی از ملزومات هرساله در خانواده بود؛ بخاطر ندارم مادرم حتی یکبار هم از رب‌های کارخانه‌ای استفاده کند و این موضوع در وجود من هم نهادینه شده و تا جایی که امکان دارد از خوراکی‌ها کنسروی و کارخانه‌ای استفاده نمی کنم.
او عنوان کرد:چند سالی است که در روستای پدری مزرعه خریداری شده و محصولات و نیاز‌های مصرفی روزانه خود و فرزندانم با مشارکت جمعی فرزندان کشت می‌شود.
هاشمی افزود: در این مزرعه نه چندان بزرگ از سبزی خوردن گرفته تا کشت نسبتا وسیع گوجه فرنگی تولید می‌شود؛ همین امر سبب شده بسیاری از مایحتاج زمستان از جمله سبزی خورشتی، انواع ترشیجات و در راس همه تهیه رب خانگی از جمله کار‌های روتین هرساله باشد.
هاشمی در ادامه با ابراز رضایت از از نشر دوباره برخی سنت‌ها در میان مردم استان گفت:شاید گرانی‌های موجود در سال‌های اخیر سختی‌های بسیاری برای مردم ایجاد کرده است، اما در این بین نباید از مزیت‌های کم و بیشی که ایجاد کرده غافل شد؛ اینکه مردم بعد از سال‌ها به این نتیجه رسیدند که باید در این هیاهوی زندگی ماشینی جایی برای سنت‌ها و آیین‌های گذشتگان بگذارند.
او در ادامه افزود: همیاری، همدلی و همکاری یکی از هزاران مزیتی است که در آیین پدران و مادران مان می‌درخشید و الان هم حق فرزندان و آیندگان است که این سنت‌ها را بیاموزند.
هاشمی در ادامه افزود:کیفیت، سلامت و عطر آتشی رب خانگی بسیار مطلوب‌تر از رب کارخانه‌ای است و خیال انسان را از طعم و خوشمزه گی غذا راحت می‌شود.
بوی رب خانگی در کوچه باغ‌های خراسان شمالی
از هاشمی خواستم تا خلاصه‌ای از تهیه این چاشنی خوش رنگ و لعاب توضیح دهد.
هاشمی لبخندی زد و گفت:با تمام تفاسیر و مزیت‌های گفته شده باید به این نکته هم اشاره کرد که تهیه رب خانگی کاری دشوار و زمانبر است و لاجرم نیاز به همکاری همه اعضای خانواده دارد.
او عنوان کرد:ابتدا گوجه باید جمع آوری شود، ملاک جمع آوری هم گوجه‌های کاملا رسیده و قرمز است گوجه کال یا خراب به درد نمی‌خورد؛ در ادامه شستشوی آن‌ها است که در خانه ما این وظیفه بر عهده جوانتر‌ها است.
هاشمی گفت: آبگیری گوجه‌ها به شیوه‌های متفاوتی انجام می‌شود؛ ما با کیسه‌هایی مخصوص آب گوجه را از تفاله آن جدا می‌کنیم. در مرحله نهایی هم با توجه به میزان آب گوجه دیگ‌ها بر روی اجاقی آماده شده از هیزم قرار می گیرد. زمان آماده شدن رب هم بین ۱۵ تا ۲۰ ساعت خواهد بود.
برداشت گوجه فرنگی در خراسان شمالی
محمد جواد تشکری معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: پیش‌بینی می‌شود، ۹۶ هزار تن محصول گوجه فرنگی از کشتزار‌های خراسان شمالی جمع‌آوری شود.
تشکری افزود:برداشت گوجه فرنگی از سطح دو هزار و ۱۴۰ هکتار اراضی استان آغاز شده است.
او عنوان کرد: با توجه به خشکسالی و کاهش بارندگی سطح زیر کشت گوجه فرنگی از سه هزار و ۲۷۰ هکتار سطح ابلاغی نیزکمتر کشت شد.
به گفته تشکری با ورود گوجه فرنگی تولید استان، قیمت این محصول در بازار از ۱۰ هزارتومان به کمتراز ۵ هزار تومان کاهش یافت.
بیشتر بخوانید
بیشترین سطح زیر کشت گوجه فرنگی با ۳۵۰ هکتار مربوط به شهرستان مانه و سملقان است.
میانگین عملکرد گوجه فرنگی در خراسان شمالی ۴۵ تن در هکتار است و استان رتبه ۱۳ کشوری را در کشت و تولید این محصول دارد.
پارسال از سطح سه هزار و ۴۳۰ هکتار ۱۵۰ هزار تن گوجه فرنگی برداشت شد.
بخشی از گوجه فرنگی تولیدی استان به کارخانجات رب حمل می‌شود، بخشی هم به صورت تازه خوری به مصرف می‌رسد.
خراسان شمالی سه کارخانه رب در شهرستان‌های فاروج با ظرفیت پنج هزار تن، مانه وسملقان چهار هزار تن و اسفراین دو هزار تن وجود دارد.
مهم‌ترین موضوع در خصوص کشت محصولات سبزی و صیفی و بخصوص پیاز و گوجه فرنگی این است که کشاورزان باید در تنظیم سطوح کشت خود حتما با کارشناسان جهاد کشاورزی مشورت و از افزایش سطح زیر کشت خودداری کنند.
در یکی دو سال اخیر قیمت رب کارخانه‌ای ۳۵ هزار تومان هم رسید، اما با یک حساب سرانگشتی ۲۰۰ کیلو گوجه فرنگی هر کیلو هزار تومان می‌توان بیش از ۳۰ کیلو رب خانگی خوش رنگ و لعاب بدست آوردکه مازاد نیاز یک سال خانواده است.
پخت رب خانگی در خراسان شمالی جان تازه‌ای گرفته است و علیرغم دشواری‌ها و سختی‌های تهیه آن بار دیگر جمع شدن دوباره خانواده‌ها در کنار هم را به ارمغان آورده و روزهای خاطره انگیز قدیم را زنده کرده است.
در هر حال این روزها خرید و پخت و یا به اصطلاح جوشاندن رب در هر گوشه و کنار مناطق شهری و روستایی خراسان شمالی دیده می شود.
عده ای رب را روی اجاق و با هیزم به عمل می آورند و برخی روی گازهای بزرگ پلوپز. برخی با روش سنتی آب گوجه را می گیرند و برخی با دستگاه های آبگیری بازار، اما در هر حال نمی توان از این نکته غافل شد که فشار تورم امسال همه را پای کار آورده است و گوجه فرنگی ها زیر بار گرانی رب شده اند.
نویسنده گزارش اکرم دانش طلب
انتهای پیام/د
