به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، هرساله با فرا رسیدن محرم و صفر شور و شوق در میان زنان و مردان ابراهیم آباد موج می‌زند و دل‌ها و جان‌های خود را برای برپایی خیمه عزای عزیز زهرا (س)، حضرت سید الشهدا (ع) آماده می‌سازند.

مردم این روستا آداب و رسوم ماه محرم را نسل به نسل انتقال دادند تا این آداب به فراموشی سپرده نشود و ماندگار بماند.

تاریخچه محرم در ابراهیم آباد

کربلایی محمد کاظم فقیه مداح اهل بیت می‌گوید: آئین‌هایی که از دیرباز در ایام ماه محرم الحرام در ابراهیم آباد برگزار می‌شده را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد که عبارتند از قبل از دهه اول، دهه اول محرم و دهه دوم و سوم.

قبل از دهه اول و به عبارتی قبل از شروع ماه محرم هر قشری از مردم مسئول انجام برخی از امور برای برپایی خیمه حسینی هستند. عده‌ای مسئول پوش کشیدن بر روی حسینیه برای حفاظت عزاداران از سرما و گرما، عده‌ای نیز مشغول آذین بندی و سیاهی زدن و تزیین نخل همچنین امور تدارکاتی و خدماتی برپایی مجلس امام حسین (ع) نظیر تهیه هیزم برای گرمایش محل برگزاری عزاداری در کلک، تهیه مواد لازم برای پذیرایی اعم از قند، چای، برنج و دیگر اقلام خوراکی.

کلک چیست؟

در روزگار قدیم که انواع وسایل گرمایشی همانند امروزه وجود نداشت، یک بنای آجری در وسط حسینیه می‌ساختند که هم برای گرما بخشیدن به محل برگزاری مراسم و روشن نمودن آتش در آن استفاده می‌شد و هم به عنوان کانون برگزاری آئین‌های عزاداری سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت و آن را کلک می‌نامیدند.

امروزه در فضای حسینیه‌های جدید به دلیل بروز رسانی سیستم‌های گرمایشی و عدم وجود ستون و به عبارتی"عمارت فضول" از ساخت کلک در وسط حسینیه خودداری می‌شود.

عزاداری خاص دهه اول ماه محرم

به گفته کربلایی کاظم در دهه اول بنا به رسم قدیم، ده شب اول و صبح روز‌های تاسوعا و عاشورا مراسم روضه خوانی زیر خیمه اباعبدالله (ع) و تحت بیرق آن حضرت در ابراهیم آباد برپاست.

او افزود: برخی از روضه‌ها در دهه اول بانی خود را دارد و نذورات بانیان در پایان مراسم به صورت شام به عزاداران داده می‌شود.

عزاداری در شب‌های دهه اول آداب خاص خود را دارد که می‌توان از بعد از برگزاری نماز جماعت مغرب و عشا و قرائت زیارت عاشورا به سه مرحله تقسیم کرد: مرحله اول سخنرانی وعاظ و خطبای بومی یا میهمان که مردم را با نهضت اباعبدالله(ع) آشنا می‌سازند. مرحله دوم عزاداری از سوی هیئت عزاداری ابراهیم آباد که غالبا به صورت زنجیرزنی و سینه زنی به سبک سنتی یزد است. مرحله آخر سنت دیرینه جوش دوره و جوش اناری که یکی از سنت‌های زیبا و دلنشین در این روستا است.

جوش دوره، جوش اناری

کربلایی کاظم ادامه داد: جوش دوره سینه زنی آرام و قدم زدن دسته جمعی به دور کلک و همخوانی اشعاری است که هرشب مناسبت و اشعار خاص خود را دارد، اما جوش اناری از نظر معنایی و محتوایی دارای اشعاری با مضمون بسیار غنی و قوی هست که بعد از جوش دوره و برای تغییر فضای مجلس به اصطلاح "شاه می‌کشند و با عبارت "الله، یا محمد است و علی" اشعار و نوع حرکت خود را تعویض می‌نمایند.

در کل استفاده از عبارت "شاه" در اشعار و ابیات آئین‌های سنتی به روحیه ضد شاهنشاهی و شعورحسینی مردمان بر می‌گردد که در اکثریت اشعار با کنایه، "شاه را حضرت سیدالشهدا می‌دانند" همچنان که در شهر‌های دیگر نیز اینچنین بوده است.

از شام غریبان تا روضه‌های خانگی

پیر غلام سید الشهدا (ع) حاج حسین رعیت درباره مراسم دهه دوم محرم می‌گوید: پس از مراسم نخل برداری و تعزیه خوانی عصرعاشورا و برگرداندن نخل به موضع دائمی خود، همه اهالی به سمت حسینیه المهدی (عج) می‌آیند و با اقامه نماز مغرب و عشا و قرائت زیارت عاشورا و احاطه تاریکی شام شهادت سیدالشهد(ع) غمی همه روستا را فرا می‌گیرد.

او ادامه داد: مردم با روشن کردن شمع و خواندن اشعار قدیمی به دو دسته تقسیم می‌شوند و هر دسته‌ای که شعر را می‌خوانند به حالت چمباتمه روی زمین می‌نشینند و این اشعار را زمزمه می‌کنند: "شام غریبان، سحر ندارد، ناله طفلان، اثر ندارد، بابا حسین جان امشب کجایی، از ما یتیمان چرا جدایی" و دسته دوم پاسخ می‌دهد: "سکینه امشب پدر ندارد، شمر ستمگر حیا ندارد، بابا حسین جان امشب کجایی، از ما یتیمان چرا جدایی" و پس از چند دور خواندن شعر، دقایقی به عزاداری می‌پردازند و شام غریبان پایان می‌یابد.

رعیت تصریح کرد: روز سیزدهم محرم در روستا تقریبا با روز عاشورا برابر است یعنی روضه خوانی از صبح تا ظهر و نماز جماعت ظهر و عصر و عصر روز سیزدهم نیز مراسم نخل برداری و تعزیه خوانی در دارالسلام روستا که تفاوت آن با روز عاشورا این است که، چون روز سیزدهم محرم تعطیل رسمی نیست در سال‌هایی که روز سیزده روز اداری باشد پیک مراسم صبح به اذان ظهر نزدیک می‌شود و حتی در این سال‌ها به سخنرانی و عزاداری بعد از نماز عصر نیز تغییر یافته است.

به گفته رعیت مردم روستا عصر روز سیزدهم با نخل برداری به سمت دارالسلام و شبیه خوانی دسته بنی اسد، خاکسپاری شهدای کربلا توسط قوم بنی اسد را یادآور می‌شوند و اکثرا در این روز نوحه‌هایی از خاکسپاری شهدای واقعه عاشورا و کاروان اسارت اهل بیت علیهم السلام خوانده می‌شود.

بستن شتر، اسب و محمل‌های اسارت اهل بیت (ع) نیز در راستای همین تعزیه خوانی‌ها در این روز انجام می‌شود. تعزیه روز سیزدهم نیز تعزیه فرنگی است که بین اهالی تعزیه معروف است و اشاره به لحظه مواجه شدن کاروان اسرای اهل بیت (ع) با پسر یکی از پادشاهان فرنگ (علی الظاهر روم) در ورودی دروازه ساعات شام دارد.

بعد از سیزده شب اول کانون مراسم از حسینیه قلعه(المهدی) تغییر یافته و به سمت منازل، مساجد و حسینیه‌های دیگر روستا گسترده می‌شود.

این پیرغلام سیدالشهدا (ع) خاطر نشان کرد: از قدیم تاکنون (البته تا قبل از اپیدمی ویروس منحوس کرونا) هیچ شبی از سال نبوده که در ابراهیم آباد روضه خوانی نباشد و حتی برخی شب‌ها و مناسبت‌های خاص تداخل روضه خوانی‌ها صورت می‌گرفت، بدین صورت که در یک شب یا یک روز بیش از یک مکان مجلس عزاداری امام حسین (ع) برپا می‌شد و یک نقل شیرین بین اهالی منطقه معروف است که: "ابراهیم آباد سال ۳۶۵ روز سالی ۴۰۰ شب روضه هست"؟!

حاج حسین رعیت این موضوع را عشق و خلوص نیت مردم روستا به ساحت سید و سالار شهیدان حضرت ثارالله علیه السلام می‌داند.

صفر ماه حزن اهل بیت (ع)

کربلایی کاظم می‌گوید: با شروع ماه صفر سفره‌های نذری مخصوصا در پنجم صفر که مصادف با شهادت حضرت رقیه (س) است و مجالس روضه خانگی تا آخر ماه صفر برپا می‌شود.

دهه آخر ماه صفر مانند دهه اول محرم مراسم روضه خوانی در ابراهیم آباد همراه با سینه زنی و چاوش خوانی همراه است.

عصر روز اربعین با حرکت کاروان نمادین اسرای شام از حسینیه شهدا و زنجیر زنی، عزاداران به سمت امامزاده سیدتاج الدین (گنبدتاج) حرکت می‌کنند و در آنجا با برپایی تعزیه خوانی محفل اشک بر امام حسین برپا می‌شود. تعزیه‌ای که در روز اربعین معمول و مرسوم است، تعزیه جابر هست که حکایت از زیارت جابرابن عبدالله انصاری در روز اربعین بر مزار سیدالشهدا است.

به گفته کربلایی کاظم درکنار حرکت این کاروان و در مسیر برپایی عزاداری، موکب‌هایی توسط جوانان مومن و حسینی برپا می‌شود و هرکدام به نوعی از عزاداران پذیرایی می‌کنند. در پایان مراسم اربعین نیز در امامزاده بساط "آشپزون" (طبخ آش به زبان محلی) برپاست و بدین گونه از عزاداران پذیرایی می‌شود.

در ماه صفر علاوه بر رحلت پیامبر (ص) شهادت دو امام معصوم (ع) واقع شده که آخرین آن‌ها شهادت امام رضا (ع) است که معمولا هر ساله یک کاروان از روستا به سمت مشهد الرضا حرکت می‌کند و در آن مکان به عزاداری می‌پردازند.

پس از شهادت امام رضا (ع) و با پایان یافتن ماه صفر و فرا رسیدن ماه ربیع الاول مردم لباس عزا را از تن بیرون می‌آورند.

هرچند دوسالی است که مراسم عزاداری در ابراهیم آباد همانند دیگر نقاط کشور تحت تاثیر کرونا ویروس قرار گرفته و به دلیل اینکه بعضی از سنت‌ها به صورت دسته جمعی انجام می‌شده، مراسمی برگزار نمی‌شود، اما امید است با ریشه کن شدن این ویروس منحوس دوباره مراسم با همان شور و شوق همیشگی و بدون دغدغه‌ای برای بیمار شدن برگزار شود.

گزارش از: یوسف رعیت

انتهای پیام/