واکنش‌ها به یادمان نوظهور عبید زاکانی در بافت کهن دزفول
ساخت یادمانی گنبدی شکل منتسب به عبید زاکانی در بافت کهن دزفول واکنش‌های موافق و مخالفی از سوی دوستداران میراث فرهنگی به همراه داشته است.
به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی یکی از چهره‌های برجسته ادبیات ایران در سده هشتم هجری بود که نگاه دقیقی به وضعیت زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم داشت؛ او با قلم انتقادی، تیز و طنزآمیز خود مسایل و مشکلات مردم را به گوش سیاستمداران می‌رساند.
قصاید، غزلیات و رباعیات، مثنوی عشاق‌نامه، اخلاق‌الاشراف، ریش‌نامه، صدپند، لطایف و ظرایف، رساله دلگشا و منظومه موش و گربه از جمله آثار زاکانی هستند که با توجه به زبان طنز اغلب آن‌ها مورد توجه قرار گرفتند.
بنا به نوشته تقی‌الدین کاشی در کتاب تذکره، این طنزپرداز در ۷۷۲ قمری دیده از جهان فروبست؛ محل دفن وی را گروهی، اصفهان و برخی بغداد نوشته‌اند؛ تعدادی نیز محل دفن وی را دزفول دانسته‌اند، اکنون ساخت سازه‌ای گنبدی شکل به عنوان مقبره یا یادمان این چهره ادبی در محل یکی از خانه‌های تاریخی دزفول واکنش‌هایی به همراه داشته است چراکه قرار بوده این محل به سفره خانه سنتی تبدیل شود.
از اعتراضاتی که دوستداران میراث فرهنگی به ساخت این یادمان گنبدی شکل وارد کرده‌اند، این است که چرا باید یک خانه تاریخی تخریب و به جای آن با مصالح امروزی یک یادمان گنبد دار ساخته شود که از اصالت آن نیز اطلاع دقیقی در دست نیست.
یادمان عبیدزاکانی در بافت کهن دزفول
مجتبی گهستونی یکی از فعالان میراث فرهنگی این پرسش را مطرح کرد که با کدام استدلال و دلایلی گفته می‌شود مقبره خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی در دزفول واقع شده که مالک یک بنا اقدام به ایجاد یادمان در محل مورد نظر کرده است.
او گفت: برخی معتقدند به جز یادمان فعلی ۲ مکان دیگر هم در دزفول به مقبره احتمالی عبیدزاکانی تعلق دارد؛ با این استدلال آیا روزی دیگر شاهد ساخت گنبد در ۲ مکان دیگر هم خواهیم بود و زاکانی حدود سال ۷۱۰ در قزوین متولد شده، بین سال‌های ۷۶۷-۷۷۲ فوت کرده و در زمان جلایریان در شیراز اقامت داشته و معلوم نیست چه زمانی به دزفول آمده و اقامت کرده و چه سند‌های تاریخی برای وجود مقبره او در این شهر وجود دارد.
گهستونی بیان داشت: ساخت گنبد بر روی یادمان عبید زاکانی در دزفول را نوعی بدعت سازی است و معلوم نیست براساس کدام مجوز شرعی، عرفی و قانونی برای ایجاد یادمان، گنبدسازی صورت گرفته است.
محمدحسین حکمت‌فر مدیر موسسه دزفول شناسی گفت: هر طرح و نقشه‌ای که جنبه بدعت داشته و گمراه کننده باشد، نباید عملی شود و افرادی که اقدام به ساخت چنین سازه‌ای کرده‌اند فقط به فکر منافع و سوء استفاده شخصی بوده و به دنبال ترویج فرهنگ در چنین بافتی نیستند.
او بیان داشت: محل مزار عبید زاکانی طبق گفته‌ها در فاصله ۵۰ متری از بنای ساخته شده در یک شبستان است و برای تکریم این هنرمند طنزپرداز و یادمان او نیازی به ساخت گنبد نیست، افزود: بزرگان دیگری، چون مرحوم ضیایی، باباتقی، آشیخ محمدرضا معزی و سایر بزرگان نیز یادمان گنبدی شکل نداشتند.
حکمت‌فر افزود: این خانه برای راه اندازی سفره خانه سنتی و توسعه گردشگری خریداری شده، ولی در عمل اقدام به جعل تاریخ شده که بازخورد‌های بدی نیز داشته است؛ باید یادمانی در خور شان نخستین طنزپرداز ادبیات ایران ساخته شود نه اینکه به خاطر منافع اقتصادی بدعت گذاری کرد.
یادمان عبیدزاکانی تضادی با بافت قدیم ندارد
عبدالامیر مقدم‌نیا مدرس دانشگاه اصول دین گفت: یادمان عبیدزاکانی تضادی با بافت قدیم ندارد و ساخت آن با توجه به ساختار معماری بافت قدیم کاری زیبا و ستودنی است و یادمان در حال ساخت عبیدزاکانی به‌هیچ‌وجه نه ادعای امام‌زاده‌بودن او را متصور می‌شود و نه عبید از امام‌زادگان بوده است.
او بیان داشت: المان گنبد مضرس یا پلکانی احداث شده برای عبید زاکانی سبک معماری بر فراز شخصیت‌های فرزانه در منطقه دزفول به‌وضوح قابل مشاهده و اجرا شده است و این المان مختص امام‌زادگان، علما و عرفا نیست چراکه مزار یعقوب لیث صفاری به هیچ‌کدام از این شخصیت‌ها مربوط نمی‌شود.
مقدم‌نیا ادامه داد: ابعاد کوچک‌تر این نوع اجرا (مضرس) در بعضی اماکن نظیر قدمگاه امام‌رضا دیمی، قدمگاه شاخراسون، مقام پیر اکبر زرین کلاه، بقعه پیر حبش، بارگاه پیر زنگی، بقاع ابوالفضل و امیر حاضر کهنک، بقعه شاخراسون، زین‌العابدین، بارگاه سیّد محمود و پیر اسحاق نیز اجرا شده است که بعضی از این شخصیت‌ها نه امام‌زاده هستند و نه سند محکمی دارند.
مدرس دانشگاه اصول دین اظهار داشت: علت کاربرد این نوع سبک معماری گنبدِ مضرس در المان‌سازی از دید مقدم نیا صرفا جلب‌نظر و توجه اندیشمندان به مکان و جلب اذهان نسبت به شخصیت مدفون در آن محل است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: برای عبید سه مکان در فواصل نزدیک به‌هم ذکر شده که یک مکان شبستان خانه میرزایی است علاوه بر آن باغی به فاصله حدود ۷۰ متری این خانه وجود داشته که طبق گفته برخی افراد، جسم عبید کنار دیوار این باغ دفن شده و ۱۵۰ سال پیش بر اثر باران شدید در دزفول سنگ مزار غلطان در مسیر سطح شیبداری قرار گرفته و شکسته شده است.
او گفت: طبق گفته برخی افراد آن مکان به عنوان سنگ مزار عبید شناخته شده که اکنون قرار است سفره خانه یا بنای فرهنگی چند منظوره شود و قرار است در این مکان موزه مشاهیر و محلی برای نشست‌های فرهنگی در نظر گرفته شود؛ قرار است زیر این گنبد سنگ شکسته مزار عبید جانمایی شود که کار قشنگی است.
مقدم نیا افزود: احداث چنین المان یا یابود‌هایی برای ادبا و مشاهیر پسندیده است و دعبل خزائی یادمان‌های زیادی در کشور‌ها و شهر‌های مختلف دارد که نشانه ارج نهادن به این شخصیت برجسته و بزرگترین شاعر تشیع است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه خواستار مصاحبه با مهدی چناری رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول شدیم که او به این جمله بسنده کرد که عملیات ساخت این یادمان متوقف شده و قرار است به زودی نشستی در اداره کل میراث فرهنگی خوزستان برگزار و در این باره تصمیم گیری شود؛ شهرداری دزفول نیز اظهار نظری در این خصوص نکرد.
بنا به گفته کارشناسان اداره میراث فرهنگی دزفول، برای نصب یادمان یا مزار باید تحقیق و بررسی‌های لازم در پژوهشکده انجام می‌شد تا به شواهد لازم دستیابی شود، ولی درخصوص این سازه چنین پروسه‌ای طی نشده است.
هرگونه دخل و تصرف و ساخت سازه سه طبقه در محدوده‌ای که همه خانه‌ها تاریخی و ثبت ملی هستند و اضافه کردن عنصر یا هر نمادی در این مکان تاریخی رایج نیست چراکه باید در بافت قدیم از نمادسازی پرهیز کرد تا ارزش‌های تاریخی حفظ شوند.
انتظار می‌رود هرگونه ساخت و ساز در بافت قدیم دزفول که هویت تاریخی و اصالت این شهر به شمار می‌رود با حساسیت و نظارت بیشتر میراث فرهنگی همراه باشد و قبل از هر اقدامی پژوهش و بررسی‌های لازم صورت گیرد تا هم اصالت این بافت حفظ شود و هم برنامه‌های فرهنگی به بهترین وجه ممکن عملیاتی شوند.
منبع:ایرنا
انتهای پیام/م
