کامران کرمی کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره مذاکرات ایران و عربستان در هفته‌های اخیر، گفت: متغیر‌ها و عوامل متعددی باعث شد تا عربستان به سمت مذاکره و تنش زدایی با ایران گام بردارد؛ نخستین متغیر فشار‌های آمریکا بر عربستان برای تصمیم‌گیری و گفت‌وگو با تهران بوده است.

وی افزود: وعده‌های «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا تحت فشار ماجرای قتل «جمال خاشقچی» برای بازبینی روابط آمریکا و عربستان، تعلیق فروش تسلیحات، پایین آوردن سطح ولیعهد عربستان با وزیر دفاع آمریکا و خروج سامانه‌های پاتریوت از پایگاه ملک سلمان از جمله مواردی بود که از زمان روی کار آمدن بایدن در دستور کار دولت آمریکا قرار گرفت و عربستان ناچار شد به سمت تنش زدایی با بازیگرانی همانند ایران، ترکیه و قطر حرکت کند.

کرمی ادامه داد: عربستان در ابتدا از اوایل ژانویه ۲۰۲۱ تنش‌زدایی خود را با قطر شروع کرد. در ادامه پالس‌هایی را به سمت ترکیه فرستاد و در نهایت مذاکره با ایران را مطرح کرد. متغیر دوم در بازبینی سعودی‌ها برای توسعه روابط با کشور‌های منطقه از جمله ایران تهدیدی جانشینی ولیعهد عربستان است، طی این مدت زمزمه‌هایی مبنی بر حمایت آمریکایی‌ها از «محمد بن نایف» ولیعهد سابق عربستان وجود داشت. این فشار‌ها باعث شد تا «محمدبن سلمان» ولیعهد کنونی احساس کند که تنش در روابط با کشور‌های منطقه تهدیدی برای آینده پادشاهی اوست و ناگزیر شود به سمت تنش زدایی با بازیگران و کاستن از سطح تنش‌ها حرکت کند تا موقعیت با ثبات‌تری در داخل عربستان برای خود ایجاد کند.

کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد: بسیاری از طرح‌های اقتصادی و اصلاحات اجتماعی عربستان مبتنی بر «چشم انداز ۲۰۳۰» تحت الشعاع کاهش قیمت نفت و پاندمی کرونا قرار گرفت. بن سلمان با این چشم انداز در عربستان مورد استقبال قرار گرفته بود و لغو این پروژه‌ها در این شرایط می‌تواند موقعیت بن سلمان را تهدید کند. متغیر سوم تاثیرگذار در سیاست‌های اخیر ریاض فروکش کردن سطح بحران در منطقه است. کانون‌های بحران بین ایران و عربستان همانند سوریه، عراق و تا حدودی یمن تنش چندانی در روابط تهران ریاض نداشتند و به نظر می‌رسد چشم اندازی برای حل و فصل تدریجی تنش بین دو کشور ایجاد شده است.

فضا برای دور چهارم مذاکرات تهران و ریاض در حال آماده شدن است

وی افزود: متغیر‌های ذکرشده نقش مهمی در گرایش عربستان به سمت مذاکره با ایران داشت و سه دور مذاکره و رایزنی بین طرفین برگزار شده و فضا برای مذاکرات دور چهارم در حال آماده شدن است. بحران یمن یکی از محور‌های گفت‌وگو‌های ایران وعربستان است؛ یمن به عنوان یکی از متغیر‌هایی که در سطح منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفته از اهمیت بالایی برخوردار است. انتظار سعودی‌ها از این گفت‌وگو‌ها این است که بتواند حملات انصار الله را کاهش دهد. در این صورت فضایی برمبنای تنش‌زدایی بین ایران و عربستان اتفاق می‌افتد و باعث بازیابی قوای از دست رفته عربستان می‌شود و مدلی از آتش بس برقرار می‌شود تا نیروی‌های ائتلاف سعودی بتواند در داخل یمن قوای خود را بازیابی کند.

کرمی ادامه داد: با توجه به پیچیدگی‌هایی بحران یمن به لحاظ تنوع نیرو‌های درگیر و سطح اختلافات آن‌ها و عدم آمادگی عربستان برای دادن امتیاز کافی به انصارالله به عنوان یکی از نیرو‌های سیاسی اجتماعی در داخل یمن فعلاً چشم انداز حل و فصل مسئله یمن مشخص نیست. تا زمانی که موازنه بین نیرو‌های درگیر در داخل یمن شکل نگیرد، بعید است که مذاکرات ایران و عربستان بر فضایی گسترده تنش در یمن غلبه کند.

سعودی‌ها راهی جز پذیرش حل بحران یمن ندارند/ اراده جدی برای از سرگیری روابط تهران ریاض وجود دارد

کارشناس مسائل منطقه اظهار کرد: در مذاکرات ایران و عربستان گفت‌وگو‌های جدی در مورد یمن شده، اما هنوز جزئیاتی از این گفت‌وگو‌ها مشخص نیست و نمی‌توان در این باره با قاطعیت اظهارنظر کرد، اما اگر یمن به عنوان یکی از محور‌های اصلی مناقشه ایران و عربستان مطرح باشد می‌توان به حل و فصل بحران امیدوار بود. سعودی‌ها راهی جز پذیرش حل بحران یمن ندارند،  چرا که بعد از ۶ سال حمله به یمن نه تنها دست برتر را ندارند، بلکه با اماراتی‌ها هم در شورای انتقالی جنوب یمن تنش‌هایی دارند.

وی افزود: اراده جدی برای از سرگیری روابط تهران ریاض وجود دارد، جمهوری اسلامی با طرح‌هایی همانند گفت‌وگو‌های منطقه‌ای در دولت دوازدهم، معاهده عدم تعارض بین ایران و عربستان و طرح صلح هرمز همواره به دنبال تقویت روابط با کشور‌های خلیج فارس بوده است، اما سعودی‌ها در دوره ترامپ امیدوار بودند که ایران دست پایین دارد و در شرایط ضعف وارد مذاکره می‌شود. سال‌ها سوء برداشت و تفاسیر مبهم دو کشور نسبت به هم باعث شده تا تصویر واقعی دو کشور از همدیگر مخدوش شود، تا زمانی که دو مسیر اعتماد سازی و موازنه سازی در روابط تهران ریاض پیش نیاید، مذاکرات کنونی در حد مدیریت تنش باقی خواهد ماند و نمی‌تواند به یک فرمول رضایت بخش تبدیل شود.

کرمی افزود: اگر ایران و عربستان موفق نشوند مذاکرات کنونی را به یک چارچوب مذاکراتی در مورد امنیت منطقه‌ای گره بزنند، نمی‌توان امیدوار بود تغییرات اساسی در روابط دو طرف به وجود بیاید.

عراق به دنبال بازیابی نقش منطقه‌ای خود است

کارشناس مسائل منطقه درباره نقش عراق در میانجی‌ گری ایران و عربستان، گفت: عراق در دوره نخست وزیری «مصطفی الکاظمی» توانست نقش خود را در این زمینه ایفا کند. در دوره‌های گذشته نخست وزیران عراق چندان مورد اعتماد عربستان نبودند، اما الکاظمی توانست به عنوان یک نخست وزیر بی‌طرف عمل کرده و تا حدی مورد توجه عربستان قرار گیرد. عراق به دنبال بازیابی نقش منطقه‌ای خود است، بحث پروژه شام جدید و نزدیک شدن به کشور‌های عربی و ایجاد بالانس در روابط با کشور‌های عربی از جمله اقداماتی بود که نگاه عربستان را به سمت عراق را جلب کرد.

از سرگیری روابط دوجانبه و امنیت دریایی خلیج فارس؛ اصلی‌ترین نتایج ملموس مذاکرات ایران و عربستان

وی افزود: در این مذاکرات شاهد گشایش روابط ایران و عربستان هستیم و دو کشور متمایل به بازگشایی کنسولگری‌های خود هستند، همچنین تامین امنیت دریایی در خلیج فارس و بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب محور‌های مذاکرات دو طرف است. اصلی‌ترین نتایج ملموس این مذاکرات از سرگیری روابط دوجانبه و امنیت دریایی خلیج فارس است.

انتهای پیام/