به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، جاجیم که نوعی فرشینه پشمی است که به عنوان یکی از صنایع دستی رایج در ایران از قدمت بالایی برخوردار است و در زمان های نه چندان دور در روستاها و مناطق عشایر نشین این مرز و بوم بافته و استفاده می شده است.

ایرانیان در زمان های قدیم جاجیم را بر روی کرسی و رختخواب هایی که گوشه اتاق جاخوش کرده بودند می انداختند و یا به عنوان رو انداز از آن استفاده می کردند، اما امروزه این هنر بی بدیل به صنعت مُد هم راه پیدا کرده و از جاجیم در دوخت انواع کیف و کوله پشتی  نیز استفاده می شود.

جنس اصلی این فرشینه پشم و کرک است و با دستگاهی که به آن دار می گویند بافته می‌شود.

پراکندگی جغرافیایی مناطقی که بافت جاجیم در آن رواج داردنشان می دهد که این دست بافته پشمین مختص مکان‌های سرد و کوهستانی است که استان زنجان هم بنا به موقعیت آب و هوایی که دارد از این قاعده مستثنا نبوده است.

جاجیم بافی تا نیم قرن اخیر در شهرستان های طارم، خرمدره، سلطانیه و خدابنده رونق فراوانی داشت اما امروزه شاهد منسوخ شدن  برخی از رشته های صنایع دستی از جمله جاجیم بافی در زنجان هستیم که این امر می‌تواند هویت و تمدن ما را خدشه دار کند.

مواد اولیه جاجیم پشم بوده و بافت نیز آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته شده و پس از اتمام کار به هم متصل و دوخته می‌شوند.

اگرچه جاجیم به لحاظ نقش و نگار، طبیعی و زنده بودن رنگ، از جمله زیباترین هنر‌ها است اما امروزه به دلیل نفوذ انواع بافته‌های ماشینی و صنعتی از رونق افتاده و آن چنان که باید طرفدار ندارد.

جاجیم معمولاً به صورت نواری به عرض ۱۸ تا ۳۵ سانتی‌متر و طولی حدود ۳۰ تا ۴۰ یا ۶۰ بافته شده و در قطعات موردنظر بریده و استفاده می‌شود.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان گفت: جاجیم که یک نوع دستبافت سنتی است جزو ارزشمندترین محصولات و هنر‌های دستی هنرمندان و صنعتگران زنجانی به شمار می رود.

 او افزود: در زمان های گذشته از جاجیم بیشتر به عنوان رختخواب پیچ، استفاده برای روی کرسی یا زیر انداز استفاده می شده اما امروزه کاربردهای متنوع تری پیدا کرده است.

خدایی فرد گفت: شیوه بافت جاجیم به این شکل است که در فضای باز اتفاق می افتد و روستائیان و عشایر در فصول مختلف سال پس از دار کشی و چله کشی اقدام به تولید این میراث کهن می کنند.

معاون صنایع دستی و میراث فرهنگی استان زنجان ادامه داد: جاجیم در ۲ نوع پنبه ای و پشم بافته می شود که در گذشته بسیار رواج داشته و از آنجایی که جاجیم پنبه ای نرمتر و سبک تر از جاجیم پشمی است غالبا به عنوان رو انداز از آن استفاده می شود.

او ادامه داد: جاجیم که در زبان ترکی و به گویش محلی به آن جِیجیم گفته می شود در استان زنجان بیشتر در منطقه طارم بافته می شود و در اکثر جاجیم های بافته شده در این منطقه از متریال پشم استفاده می کنند، البته مدتی بود که بافت و خرید و فروش جاجیم در استان زنجان از رونق افتاده بود و جزو رشته های صنایع دستی منسوخ شده به شمار می رفت اما به همت مسئولین اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان زنجان با برگزاری دوره های مقدماتی و پیشرفته جاجیم بافی در روستای پاوه رود طارم تا حدودی توانستیم جان تازه ای به این هنر زیبا و بی بدیل ببخشیم.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان تداخل زمانی کار کشاورزی و بافت جاجیم را یکی از دلایل مهم از رونق افتادن این صنعت در طارم خواند و گفت: از آنجایی که طارم یکی از شهرستان هایی است که از قدرت کشاورزی بالایی برخوردار است و معمولا فصل هایی از سال که شرایط آب و هوایی برای بافت جاجیم مهیا است با کار کشاورزی روستاییان تداخل پیدا می کند،  تولید جاجیم در این شهرستان نسبت به گذشته کمتر شده است.

او بااشاره به اینکه جاجیم یکی از صنایع دستی پر طرفدار استان زنجان است، افزود: این امر به دلیل تلفیق سنت و مدرنیته  در خلق این اثر هنری محقق شده است. 

خدایی فرد بابیان اینکه جاجیم بافی یکی از هنر‌های سنتی و صنایع دستی اصیل استان زنجان است که بیشتر در روستا‌ها رواج داشته، گفت: این هنر ارزشمند به نوعی فرهنگ استان زنجان را نشان می‌دهد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان تأکید کرد: باید از ظرفیت رشته‌های مختلف صنایع دستی به صورت مطلوب استفاده شود.

خانم محمدی از هنرجویان رشته جاجیم بافی نیز گفت: نیاز به محیطی امن و مناسب داریم تا بتوانیم این رشته هنری با ارزش را در شهرستان طارم رواج دهیم.

او حمایت مسئولین مربوطه  را مشوق اصلی هنرمندان این حوزه دانست و افزود: برای اینکه بتوانیم این هنر  را رواج دهیم نیاز به تسهیلات کمکی داریم تا از این طریق بتوانیم هم موجب ایجاد اشتغال شده و هم در اقتصاد منطقه تأثیر گذار باشیم.

جعفری رئیس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طارم در رابطه با دوره های جاجیم بافی که امسال در شهرستان طارم برگزار شد، گفت: بیشتر هنرجویان بانوان جوان بودند که این موضوع جای بسی خوشحالی دارد و نوید بخش این است که در آینده ای نزدیک این هنر به عنوان یکی از مشاغل خانگی رواج پیدا کرده و در نهایت رونق اشتغال و اقتصاد منطقه را رقم خواهد زد.

او تعداد شرکت کنندگان در کلاس‌های آموزشی دوره مقدماتی جاجیم بافی در روستای پاوه رود طارم را ۲۴ نفر اعلام کرد و افزود: برای این صنعتگرانِ فعال کارت شناسایی ویژهٔ دوره آموزشی صادر شده تا در آینده بتوانند از تسهیلات میراث فرهنگی برای ترویج این هنر با ارزش بهره مند شوند.

گزارش از شیرین محمودی 

انتهای پیام/م