به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، زمانی که هنوز آب لوله کشی معنا و مفهومی در این شهر و دیار نداشت، آب و هوای خشک و رودخانه‌های فصلی و باران کم، ساکنین را واداشت تا هنر و هوش خود را برای بیرون کشیدن آب از زیرِ زمین به کار ببرند و آب را از مناطق کوهستانی به نزدیک شهر و نقطه سکونت خود هدایت کنند. این روش زندگی مردمی بود که در شهر‌های کویری مثل یزد زندگی می‌کردند.

اما حالا چند دهه خشکسالی، وضعیت این استان را در روستا‌ها به شدت نگران‌کننده کرده و خشکسالی خسارت‌هایی شدیدی به کشاورزی، منابع آبی و … وارد کرده است.

جدیدترین آمار بارندگی کشور نشان می‌دهد بیشترین میزان بارش در استان لرستان به ثبت رسیده است.

اما وقتی به سراغ کم بارش‌ترین مناطق کشور می‌رویم، ابتدا نام استان سیستان و بلوچستان به چشم می‌خورد و پس از آن استان یزد.

بر اساس آمار سیستان و بلوچستان با ۹۱، استان یزد با ۱۱۱ میلی متر و خراسان جنوبی هم با ۱۴۳ میلی متر به عنوان کم بارش‌ترین استان‌های کشور، گزارش شده اند.

آمار و ارقامی که از تهدید منابع آبی استان یزد خبر می‌دهد و زنگ خطری است بر نابودی آب‌های زیرزمینی و آبخوان‌های استان یزد.

رضا برهانی مدیرکل هواشناسی استان یزد با بیان اینکه این استان یکی از خشک‌ترین فصل‌های بهار چند سال اخیر را تجربه کرده است، گفت: میانگین بارندگی در فصل بهار امسال حدود ۱۰ میلیمتر بوده است که این میزان نسبت به بلندمدت، ۶۲ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

او میانگین بارندگی در سال زراعی جاری را ۶۴ میلیمتر عنوان می‌کند، افزود: میانگین بارندگی در بلندمدت برای استان یزد، ۹۳ میلیمتر است که این عدد، کاهش ۳۱ درصدی بارندگی را نشان می‌دهد.

برهانی ادامه داد: متوسط بارندگی در فصل زراعی سالجاری در کشور، ۱۰۴ میلیمتر است که بارندگی‌های امسال یزد، حدود ۴۰ درصد کمتر از این میزان بوده و حتی نسبت به متوسط بارندگی بلندمدت کشور، ۴۲ درصد کاهش داشته است.

کاهش میزان ذخیره آب در آبخوان‌ها

محمدمهدی جوادیان زاده مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد گفت: با کاهش بارش‌ها و به تبع آن کاهش روان آب‌های استان، سفره‌های آب زیرزمینی هم متاثر می‌شود، به گونه‌ای که باعث بیلان منفی سفره‌ها و کاهش میزان ذخیره آب در آبخوان‌ها خواهد شد.

او افزود: از ۴۰۴ منبع آبی تامین کننده آب روستا‌های استان یزد هم بیش از ۱۰۰ منبع خشک و یکصد منبع دیگر هم در آستانه خشک شدن است مسئله‌ای که باعث شده تا بیش از ۶۰۰ روستا خالی از سکنه شوند و آب بیش از ۳۶۰ روستا هم به وسیله تانکر تامین شود.

منصوری معاون شرکت آب منطقه‌ای یزد هم با اشاره به کاهش جریان ورودی آب‌های زیرزمینی، گفت: بخش عمده بارندگی‌ها تبخیر و از دسترس خارج و تنها بخشی از روان آب‌ها وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود که این امر خشکسالی‌های مداوم و برداشت بیش از توان، فاجعه خشکسالی را دوچندان می‌کند.

او افزود: بهره برداری بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی  باعث از بین رفتن آب سفره ها، نشست زمین و فرآیند برگشت ناپذیری می‌شود.

به گفته او، در منطقه رستاق شهرستان اشکذر، تا ۱۲ سانتیمتر نشست زمین گزارش و در شهرستان ابرکوه هم نشست زمین منجر به ایجاد ۳۳ فروچاله شده که این امر از یک فرایند برگشت ناپذیر در سفره‌های زیرزمینی حکایت دارد.

وضعیت ناپیدار منابع آب ۱۶ دشت

خشکسالی‌های چند سال گذشته باعث شده بخش مهمی از منابع تامین آب استان یزد، خشک یا دچار کاهش آبدهی شدید شود. در حال حاضر آب بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت یزد از سه هزار و ۶۰۰ حلقه چاه کشاورزی تامین می‌شود که بنا به گفته جوادیان زاده مدیرعامل آب منطقه‌ای استان یزد، هم اکنون وضعیت منابع آب ۱۶ دشت ناپایدار است و دشت‌های یزد-اردکان و ابرکوه هم در وضعیت بحرانی قرار دارد. از دیگر سو، وضعیت قنات‌های استان یزد هم نامساعد است.

بشارتی سرپرست مدیریت آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد گفت: بیش از دو هزار و ۶۰۰ رشته قنات در استان یزد وجود دارد که مجموع تخلیه سالیانه آب از آن حدود ۱۶۶ میلیون متر مکعب در سال (۹۸-۹۹) برآورد شده و این در حالی است که در آمار سال ۱۳۷۷ متوسط آبدهی قنوات استان بیش از چهار لیتر در ثانیه گزارش شده بود.

او با اشاره به عوامل کم آبی قنوات استان یزد گفت: کاهش بارندگی و مرمت نشدن به موقع قنات‌ها و همچنین حفر چاه‌های غیرمجاز در حریم قنت‌ها از دلایل کاهش آبدهی و خشکیدگی قناتهاست.

به گفته وی، کمی بارش و خشکسالی‌های اخیر یک سوم قنوات استان یزد را خشک کرده و دو سوم دیگر این قنات‌ها هم با کاهش آبدهی ۴۰ تا ۸۰ درصدی روبرو شده است.

اینجا دیگر صدای آب شنیده نمی شود

 اصغر ریاضتی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان یزد گفت: نیاز آبی استان یزد، سه هزار و ۷۰۰ لیتر در ثانیه است، در حالی که توان تولید آب از منابع آبی موجود جوابگوی تابستان گرم و پر عطش کویر را نمی‌دهد و در هر ثانیه با کمبود ۸۰ لیتر آب مواجه است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد با بیان اینکه آب چاه‌های موجود، معمولا شور و تلخ است و کیفیت لازم برای شرب را ندارد، می‌گوید: اگرچه آب تامین شده از خط انتقالی اصفهان به صورت کامل تامین کننده نیاز آب شرب استان نیست، ولی پس از اختلاط با آب چاه ها، با کیفیتی در حد استاندارد به منازل تزریق می‌شود.

بی آبی در شهر قنات‌ها

وضعیت بی آبی از مدت‌ها پیش روستاییان را درگیر کرده به طوری که امروزه به دلیل بحران خشکسالی و نبود مدیریت صحیح منابع آب کشور، برخی روستا‌ها در تامین آب کشاورزی، حیوانات و نیز آب شرب در مضیقه‌اند.

سه دهه خشکسالی و رنج روستا‌های یزد از بی آبی

سیاوش پاکدل مدیر بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان یزد از آب‌رسانی سیار به ۳۳۰ روستای استان خبر داد و گفت: ۴۵۰ تانکر در روستا‌های استان نصب شده و آبرسانی به این روستا‌ها به صورت روزانه انجام می‌گیرد.

او به کاهش بیش از ۹۰ درصدی منابع آبی در روستا‌های یزد اشاره کرد و افزود: این موضوع در طول دوره ۳۰ ساله خشکسالی استان یزد در نوع خود بی نظیر است و رکورد محسوب می‌شود.

پاکدل ادامه داد: به دلیل از دست رفتن منابع آبی ناشی از کم بارشی چاره‌ای جز آبرسانی سیار نداریم که در تلاش هستیم با افزایش ناوگان، آبرسانی سیار را برای گذر از بحران تقویت کنیم.

کاهش بارندگی، بروز پدیده خشکسالی و گرد و غبار در استان یزد

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد در یزد منشا بالفعل و بالقوه آلودگی هوا وجود دارد که عمده آن به علت بیابانی شدن دشت اردکان- یزد، مهریز و دیگر شهرستان‌های استان است.

روند بیابانی شدن استان یزد از مدت‌ها قبل شروع شده و در سال‌های اخیر تغییر اقلیم نیز سبب تشدید این موضوع شده است. گرچه اقدام‌های جدی برای مقابله با این پدیده صورت گرفته، اما کافی نیست.

محمدرضا کوچک زاده معاون سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد با اشاره به چالش‌های مختلف زیست محیطی در سال‌های اخیر، گفت: رعایت اصول آمایش سرزمین با توجه به شاخص‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی هر منطقه بدون به خطر انداختن منابع پایه باید نهادینه و کاملا عملیاتی شود.

او محدودیت واگذاری صنایع آلاینده در محور مهریز- عقدا را از تلاش‌های مسئولان استان برشمرده و اظهار امیدواری کرد با همکاری همه دستگاه‌های اجرایی برنامه‌های منسجم و بلند مدت نسخه‌های مناسبی برای بهبود شرایط موجود استان ارائه شود تا شاهد جایگاه بهتر محیط زیست منطقه باشیم.

او اظهار داشت: اقلیم گرم و خشک همراه با پوشش گیاهی ضعیف و کاهش بارندگی در استان موجب شده است تا استان یزد با ظرفیت تحمل زیستی محدود در زمینه آلودگی هوا و آب مواجه باشد.

کوچک زاده گفت: محور یزد-اردکان به سبب تمرکز بیش از اندازه صنایع و کارخانجات، کمبود فضای سبز، نبود پوشش گیاهی مناسب و توفان و باد شدید یکی از چالش‌های زیست محیطی استان قلمداد می‌شود.

ذخایر آبی استان یزد نیازمند اجرای دقیق سند سازگاری

افت چشمگیر ذخایر آبی در استان یزد نگرانی‌ها در این استان کویری را افزایش داد، اجرای دقیق سند سازگاری با کم آبی استان می‌تواند افت سطح آب زیرزمینی دشت یزد را به صفر برساند.

برداشت بیش از حد از آب از سفر‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر، سبب افت چشمگیر در سطح آب زیرزمینی و ایجاد زمینه بروز برخی مخاطرات به خصوص برای منابع آب زیرزمینی در استان یزد شده است.

کمبود آب و عدم مدیریت صحیح منابع آب قابل دسترس و وقوع خشکسالی‌ها باعث تشدید این خطر و پایین رفتن هر چه بیشتر سطح آب‌ها می‌شود.

یزد یکی از خشک‌ترین استان‌های کشور

محمدمهدی جوادیان زاده با بیان اینکه استان یزد یکی از خشک‌ترین استان‌های کشور است و سالیانه ریزش‌های جوی که در داخل سفره‌های آب زیر زمینی استان جمع می‌شود نسبت به مصارف استان خیلی کم بوده و جوابگوی مصارف و انتظارات استان نیست.

او با اشاره به خشکسالی‌های پی در پی در منطقه کویری یزد ادامه داد: این روند در سال‌های متمادی اوضاع آبی استان را وخیم‌تر و شدیدتر می‌کند و قطعا تنها ساز و کار برای مواجه با این بحران، سازگاری با شرایط اقلیم است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد بیان کرد: به طور متوسط سالانه نزدیک به ۲۵۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن منفی داریم.

جوادیان زاده خاطر نشان کرد: در تلاشیم کسری مخزن ۲۵۰ میلیون متر مکعب را تا سال ۱۴۰۵ به صفر برسانیم که اگر این موضوع عملیاتی شود دیگر شاهد افت سطح آب‌های زیرزمینی نخواهیم بود و کاهش ذخایر نداریم در این صورت ذخایر ثابت نگه داشته می‌شود و حتی با مدیریت بیشتر می‌توانیم کاهش ذخایر که در سال‌های گذشته داشتیم، جبران کنیم.

محمدعلی فهیمی کارشناس تحقیقات شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد با اشاره به عواقب و خطرات کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی در استان یزد، گفت: سفره‌های آب زیرزمینی به عنوان تنها منبع آب استان بر خلاف رودخانه‌ها که در برابر چشم‌ها هستند و با خشک شدن آن‌ها همه رسانه‌ها اتفاق خشکی آن را منعکس می‌کنند و چاره‌ای اندیشیده نمی‌شود. سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل اینکه دور از چشم ما هستند و در زیر زمین واقع شدند، وضعیت آن‌ها مشاهده نمی‌شود بنابراین مردم دیرتر به فکر حفظ این سفره‌ها می‌افتند.

فهیمی ادامه داد: به دلیل برداشت بی‌رویه که معمولا هم توسط چاه‌های عمیق از سفره‌های آب زیرزمینی انجام می‌شود شاهد مشکلاتی از جمله افت شدید سطح آب سفره‌های آب زیرزمینی هستیم.

خشکسالی‌های پی در پی و فرونشست زمین

او خاطر نشان کرد: مشکل سومی که در نتیجه پایین رفت آب‌ها ایجاد می‌شود فرونشست زمین است که این فرونشست در دشت یزد به ۱۴ سانتی متر در سال رسیده است و یک عدد بحرانی را نشان می‌دهد. در منطقه شمش و ابرکوه هم فروچاله‌هایی ایجاد شدند. بقیه استان هم با ادامه روند وضع موجود و برداشت آب در معرض همین فرونشست قرار دارند.

کارشناس تحقیقات شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد با بیان اینکه مسئله ریزگرد‌ها هم در نتیجه بحران آبی است که با آن درگیر هستیم گفت: همه این موارد با برداشت آب کمتر از سفر‌های آب زیرزمینی و صرفه‌جویی حداکثری در همه بخش‌های کشاورزی کشت و صنعت امکان‌پذیر است.

جواد منصوری، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای یزد در خصوص اقدامات و برنامه‌ها در خصوص حفظ منابع آبی استان یزد، اظهار داشت: با توجه به اینکه در استان منابع آب سطحی زیادی نداریم تکیه برداشت بر روی منابع آب زیرزمینی استان است، ما ۱۳۰ درصد از منابع آب استان را برداشت می‌کنیم.

به گفته مسئولان انتقال آب خلیج فارس به یزد علاوه بر تامین نیاز صنایع و شرب، بزرگترین چالش کویر یزد را از مسیر توسعه پایدار حذف می‌کند.

اما غفوری مدیر اجرایی طرح انتقال آب خلیج فارس اظهار داشت: در حال حاضر ۲۰۰لیتر آب در ثانیه و سالانه دومیلیون مترمکعب آب به استان منتقل می‌شود.

او افزود: ظرفیت انتقال آب این خط سالانه ۲۰میلیون مترمکعب است که تا ۳۰میلیون مترمکعب قابل افزایش است و تنها می‌تواند آب مورد نیاز بخش صنعت استان را تامین کند.

حالا باید دید مسئولان برای حل مشکل بی آبی و عطش استان چه برنامه‌های مدونی دارند. استانی که خود روزی از دل زمین گنجی به اسم آب را بیرون می‌آورد، امروز روستایی و شهری از بی آبی رنج می‌برد.

گزارش از صدیقه فلاحتی

انتهای پیام/ی