به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، تا سال ۲۰۰۶ هیچ انتخابات آزادی در عراق برگزار نمی‌شد. با سقوط صدام حسین زمینه برای برگزاری انتخابات فراهم شد و سرانجام اولین انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۶ برگزار شد. این انتخابات در سایه اشغال عراق توسط آمریکا برگزار شد. در ادامه نیز ۴ انتخابات دیگر در عراق برگزار شده است. اما پنجمین انتخابات پارلمانی عراق با چهار دوره پیش از آن تفاوت‌هایی دارد. در این دوره هم قانون انتخابات تغییر کرده و هم مشارکت مردم در پایین‌ترین وضعیت ممکن بود. در این مطلب نگاهی به نتایج انتخابات و همچنین دلایل مشارکت پایین مردم در این انتخابات خواهیم انداخت.

فرایند برگزاری انتخابات عراق و نتایج آن

پنجمین انتخابات پارلمانی عراق در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱ (۱۸ مهر ۱۴۰۰) برگزار شد. در این انتخابات که به صورت پیش از موعد (زودهنگام) برگزار گردید، ۳،۲۴۹ نامزد از ۲۱ ائتلاف و ۱۰۹ حزب، به همراه برخی نامزد‌های مستقل برای کسب ۳۲۹ کرسی پارلمان رقابت کردند.

انتخابات پنجم پارلمان عراق در حالت طبیعی می‌بایست در سال ۲۰۲۲ برگزار می‌شد، اما بنا به شرایط بحرانی این کشور با برنامه‌ریزی هیات دولت برگزاری انتخابات در اکتبر سال جاری برگزار شد.

انتخابات اخیر پنجمین انتخابات عراق، پس از تدوین قانون اساسی در ۲۰۰۵ بود. پیش از این چهار انتخابات در سال‌های ۲۰۰۶، ۲۰۱۰، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ برگزار شده است. خبرگزاری رویترز به نقل از کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق نرخ مشارکت در انتخابات پارلمانی این کشور را ۴۱ درصد اعلام کرد. بنا بر آخرین جمع‌بندی‌های صورت گرفته، جریان صدر به رهبری «مقتدی الصدر» در راس نتایج انتخابات عراق قرار دارد. کمیساریای عالی انتخابات عراق پس از شمرده شدن دستیِ آرا در اعلام مجدد خود برخی نتایج را تغییر داده است؛ به این گونه ائتلاف‌های الفتح (از گروه‌های مقاومت) و دولت قانون هر کدام ۶ کرسی بیشتر کسب کرده‌اند و ۳ کرسی از جریان صدر کم شده است. تعداد کرسی‌هایی که ائتلاف السائرون به رهبری «مقتدی صدر» به دست آورد از ۷۳ کرسی به ۷۰ کرسی کاهش یافت؛ تعداد کرسی ائتلاف دولة القانون به رهبری «نوری المالکی» از ۳۴ کرسی به ۴۰ کرسی افزایش یافت؛ تعداد کرسی ائتلاف الفتح به رهبری «هادی العامری» از ۱۴ کرسی به ۲۰ کرسی افزایش یافت؛ تعداد کرسی ائتلاف امتداد از ۹ کرسی به ۱۲ کرسی رسید؛ تعداد کرسی تحالف قوی الدولة از ۴ کرسی به ۳ کرسی کاهش یافت.

با اعلام نتایج انتخابات بسیاری از شخصیت‌های مطرح شیعی در عراق به نتایج اعتراض کردند و شائبه تقلب و دستکاری نتایج را مطرح کردند. «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح عراق، در ارتباط با نتایج انتخابات این کشور اعلام کرد: «به هر قیمتی که شده، ما این نتایج ساختگی را نمی‌پذیریم و از آرای نامزد‌های خود و رأی‌دهندگانمان با تمام قدرت دفاع خواهیم کرد.» رئیس ائتلاف الفتح نتایج اعلام شده انتخابات پارلمانی را «جعلی» خواند. حزب اسلامی عراق تأکید کرد: «نتایج اعلام شده را کاملا رد می‌کنیم و تأکید داریم که [این نتایج]ساختگی و از پیش تعیین شده است.» این حزب که وابسته به اهل سنت است، با انتشار بیانیه‌ای گفته است: «نتایجی که کمیساریای انتخابات اعلام کرد، صحیح نیست.»

«ابوعلی العسکری» سخنگوی گردان‌های حزب الله نیز بیانیه شدیداللحنی صادر کرده است: «آن چیزی که در انتخابات دیدیم بزرگترین عملیات کلاهبرداری و فریب سازمان یافته تاریخ علیه ملت عراق بود... برادران ما در مقاومت اسلامی عراق برای مواجهه با تحولات در این برهه حساس امادگی و حکمت و مراقبت دقیق داشته باشند...»

دلایل مشارکت پایین در انتخابات پارلمانی عراق

پنجمین انتخابات عراق در فضایی متفاوت از چهار دوره قبل برگزار شد. در درجه اول این انتخابات اولین انتخابات زودهنگام بود. دومین تغییر مربوط به تغییر قانون انتخابات بر می‌گردد. پیش از این انتخابات در ۱۸ استان برگزار می‌شد و مشخص نبود نمایندگان هر شهر چه کسانی هستند، اما اکنون انتخابات در ۸۳ حوزه انتخاباتی برگزار شد. تقسیم استان‌های عراق به حوزه‌های متعدد انتخاباتی برای نخستین بار به این شرح است که ۳۲ حوزه استان‌های شیعه‌نشین، ۱۷ حوزه استان بغداد، ۲۲ حوزه استان‌های مختلط شیعی و سنی و ۱۲ حوزه اقلیم کردستان است. چهارم؛ بیشترین کرسی‌های پارلمانی به استان‌های بغداد، نینوا، بصره، ذی قار و سلیمانیه اختصاص دارد. ۷۱ کرسی به بغداد، ۳۴ کرسی به نینوا، ۲۵ کرسی به استان بصره، ۱۹ کرسی به استان ذی قار و ۱۸ کرسی هم به استان سلیمانیه اختصاص دارد که این آمار بر اساس ترکیب جمعیتی است. به عبارتی از ۳۲۹ کرسی پارلمان ۱۶۷ کرسی به این ۵ استان اختصاص دارد که بیش از نیمی از کرسی‌های پارلمان است.

ویژگی دیگر انتخابات این دوره عراق به حضور زنان بر می‌گردد. برای اولین بار مقرر شد حداقل ۸۳ زن در پارلمان عراق حضور خواهند داشت. به عبارتی دست کم یک زن از هر ۸۳ حوزه انتخاباتی معرفی خواهد شد. نکته مهم این است که زنان در هر حوزه ابتدا با خود رقابت می‌کنند و در صورتی که زن دیگری نیز حائز اکثریت آرا در رقابت با مرد‌ها شود، می‌تواند وارد پارلمان شود. در نهایت ۹۷ زن موفق به راهیابی به پارلمان عراق شدند؛ تغییر دیگر در وضعیت فهرست‌های انتخاباتی در عراق بود. بسیاری از فهرست‌های گذشته در این دور از انتخابات دچار انشعاب شدند. برای مثال در میان گروه‌های شیعی، ائتلاف‌های بزرگ الفتح، النصر، سائرون و دوله القانون با انشعاب مواجه شده و احزاب حاضر در این فهرست‌ها به صورت حزبی یا مستقل و انفرادی به میدان انتخابات پا نهادند.

بیشتر بخوانید:
تعیین نامزد نخست وزیری توسط فراکسیون بزرگتر خواهد بود/هیچ حزبی نمی‌تواند خواسته خود را بر دیگران تحمیل کند
نقش پارلمان در تعیین نخست‌وزیر، رئیس‌جمهور، رئیس پارلمان و تشکیل دولت عراق

در پنجمین انتخابات پارلمانی عراق نزدیک به ۶۰ درصد مردم شرکت نکردند. این پایین‌ترین میزان مشارکت از سال ۲۰۰۳ به شمار می‌رود. فساد، وضعیت اقتصادی نامطلوب، غلبه نگاه قومی و قبیله‌ای به جای نگاه ملی و عدم اعتماد مردم به سیاستمداران از جمله دلایل این مشارکت پایین به شمار می‌ورد. مشکلات اقتصادی و فساد گسترده اداری به یک مصیبت بزرگ برای شهروندان عراقی تبدیل شده است. در این میان توسعه اقتصادی نامتوازن، افول شدید شاخص‌های اقتصادی، تورم، بیکاری و کاهش درآمد سرانه در ۱۸ سال گذشته موجب شده‌اند که شهروندان نسبت به احزاب و سیاست‌مداران عراقی بیش از هر زمان دیگری ناامید شوند. اعتراض‌های مردم در سال ۲۰۱۹ نسبت به وضعیت اقتصادی و فساد منجر به استعفای عادل عبدالمهدی از نخست وزیری شد. علاوه بر این مردم عراق بسیاری از سیاستمداران کنونی عراق را عامل وضعیت موجود کشور می‌دانند. شرکت این افراد در انتخابات به معنای تداوم وضعیت موجود است و مردم عراق بر علیه این وضعیت حرکت می‌کنند و نمود عینی آن نیز عدم مشارکت ۶۰ درصد مردم عراق در انتخابات است.

سخن پایانی

پنجمین انتخابات پارلمانی عراق تبدیل به یکی از خاص‌ترین انتخابت‌ها در عراق شد. مشارکت پایین مردم، تغییر قانون انتخابات، انشعاب فهرست‌های معمول در انتخابات و نتیجه انتخابات از ویژگی‌های خاص این دوره از انتخابات بود.

یکی از مهم‌ترین پیام‌های این انتخابات مربوط به مشارکت ۴۱ درصدی مردم است. سیاستمداران عراقی باید این مسئله را به عنوان زنگ هشداری تلقی کنند. در انتخابات سال ۲۰۱۸، ۴۴ درصد مردم شرکت کردند و در ادامه وضعیت فساد و بیکاری منجر به اعتراض‌هایی شد که در نهایت با استعفای عادل عبدالمهدی همراه بود. در کنار این زنگ هشدار باید به امنیت بالا در هنگام برگزاری انتخابات نیز توجه کرد. با وجود تهدید‌های امنیتی علیه عراق، اما این انتخابات با امنیت کامل برگزار شد که این برای عراقِ مستعد ناآرامی‌های امنیتی یک نقطه مثبت به شمار می‌ورد.

نکته دیگری که نتایج انتخابات پارلمانی نشان می‌دهد، این است که هیچ جریانی نمی‌تواند «کتله اکبر» یا فراکسیون بزرگ‌تر را تشکیل دهد. در عین حال، تشکیل کتله اکبر نیز با توجه به نتایج غیررسمی اعلام شده، سخت خواهد بود چرا که جریان‌های بزرگ موفق به کسب کرسی‌های قابل ملاحظه‌ای نشدند و چند گروه باید با هم ائتلاف کنند تا کتله اکبر تشکیل شود. بنابراین، می‌توان انتظار داشت که فرآیند معرفی نخست وزیر جدید در کوتاه‌مدت پس از تشکیل پارلمان جدید انجام نشود. اما در هر صورت تا زمانی که وضعیت اقتصادی و بحران فساد در عراق حل نشود نباید انتظار تشکیل دولت قدرتمند را داشت. شکاف بین احزاب مختلف عراقی نیز مزید بر علت شده است.

انتهای پیام/