به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، قالیبافی از صنایع دستی بومی استان آذربایجان غربی و یکی از صنایع پر رونق و عجین شده با فرهنگ اصیل ایرانی است. در این میان فرش دستباف به دلیل کیفیت و زیبایی بی‌همتایی که دارد، شهرت جهانی پیدا کرده و جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی داشته و طرفداران بسیاری دارد.

مهاباد ظرفیت بالایی در زمینه تولید فرش دستباف دارد، اما در حال حاضر اوضاع صادرات فرش  با مبدا تولید این شهرستان در وضعیت مناسبی قرار ندارد، هرچند که تحریم‌ها و شرایط کرونایی تاثیر منفی غیرقابل جبرانی برای این صنعت داشته‌اند، اما برنامه‌هایی که برای توسعه صادرات فرش دستباف توسط مسئولان انجام شده بود نیز نتوانسته آنطور که باید مثمر ثمر باشد.

بازار بی‌رنگ و روی فرش دستباف مهاباد

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد گفت: کاهش صادرات و تامین مواد اولیه تولید فرش دستباف را دچار رکود کرده است.

چیا قربانی اقدم رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار کرد: رکود بازار فرش، کاهش نقدینگی، بیکاری و برهم خوردن معادلات پیش‌بینی‌شده برای این هنر_صنعت ازجمله پیامد‌هایی است که ویروس کرونا برای فعالان این بازار داشته و عرصه را بر، تولیدکنندگان این بخش تنگ کرده است.

قربانی اقدم افزود: کاهش صادرات و مانع‌های موجود در بحث صادرات این محصول داخلی طی سال جاری باعث شده تا تولید این محصول ملی در سال جاری دچار رکود شود.

این مقام مسئول اذعان کرد: متأسفانه در روز‌هایی که منتظر رونق بازار فرش بودیم با بحرانی غیرقابل‌پیش‌بینی روبرو شدیم که رمق این بازار را بیش از پیش گرفت.

وی تصریح کرد: امسال ۲ هزار و ۲۰۰ مترمربع فرش دستباف در این شهرستان تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد با بیان اینکه افزایش نرخ ارز موجب سودآوری صادرات فرش دستباف در سطح کشور شده است، بیان کرد: درخواست از طرف تولیدکنندگان فرش شهرستان برای امکان ارزیابی کارشناس گمرک در استان شده تا نیازی به ارجاع محصولات به سایر استان‌ها که دارای امکانات مربوطه هستند نشود.

قربانی‌اقدم تاکید کرد: شهرت فرش این منطقه به لحاظ زیبایی، نقش و کیفیت مواد اولیه در جهان کم‌نظیر است و انواع فرش‌های دستبافت در طرح‌های قبا، ماهی، نقشه، افشار و فرش تمام ابریشم توسط فعالان این بخش در سطح استان تولید و روانه بازار می‌شود.

وی همچنین به نبود بیمه برخی از بافندگان این شهرستان اشاره کرد و گفت: از منظر اقتصادی بافندگان فرش دستباف به‌خصوص بخشی که بیمه نیستند در مقایسه با سایر صنوف آسیب بیشتری متحمل خواهند شد. از همین رو بیمه تأمین‌اجتماعی از سوی دولت برای دست‌اندرکاران فرش در نظر گرفته شود تا مشاغل خرد آسیب‌دیده از کرونا از بین نروند.

صادرات فرش افشان کردی به صفر رسید

محمد جهین رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان مهاباد با اشاره به اینکه در بین سبک‌های بومی مهاباد در زمینه بافت فرش و تابلو فرش، سبک افشان در آن سوی مرز‌ها خودنمایی چشمگیری دارد، در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: فرش افشان به دلیل ظرافت خاص، سادگی و اصالت بیشتر مورد پسند کشور‌های اروپایی است که در مهاباد دو هزار نفر بافنده این فرش هستند و سالانه دو هزار متر مربع فرش تولید می‌کنند که تا قبل از شیوع بیماری کرونا بسته به شرایط اقتصادی و وضعیت بازار صادرات، به خارج از کشور فرستاده می‌شد، ولی اکنون صادارت این فرش به صفر رسیده است.

از وی پرسیدم: پس این قالی­بافان برای دریافت تسهیلات باید کجا مراجعه کنند؟ 

جهین افزود: در مواقع عادی تسهیلاتی به قالی­بافان توسط اداره صمت ارائه می‌شود، اما در حال حاضر باتوجه به مشکلات بسیاری از مشاغل که متقاضی تسهیلات هستند و حوزه پوشش این اداره بسیار گسترده است برای به نتیجه رسیدن اقدامات قالی­بافان می­ توانند از طریق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدام کنند.

این مقام مسئول عنوان کرد: مهم‌ترین تولیدات فرش مهاباد از نوع تابلو فرش، فرش «افشار» و «درشت‌بافت افشان» است که به ترتیب ۴۰، ۲۵ و ۳۵ درصد تولیدات را شامل می‌شود.

فرش‌هایی که این روز‌ها در کنج پستو‌ها خاک می‌خورد

به سراغ هرکدامشان که می‌روی حال و روز خوشی ندارند، دست‌های پر آبله و ترک خورده را نشان می‌دهند، دست‌هایی که در روز‌های کرونایی بیشتر به سمت دار قالی و قالی بافی رفته است، اما مزدش را دریافت نمی‌کند، چرا که در این روز‌های کرونایی فرش‌های خوش رنگ و نقش دستباف که روزی آن سوی مرز‌ها برایش سر و دست می‌شکستند امروز در کنج پستوی انبار‌ها خاک می‌خورد و مشتری خوبی ندارد.

خانم اطهری یکی از بافندگان فرش دستباف مهاباد است که به روستا‌ها سرکشی می‌کند و وی در این باره به خبرنگار ما گفت: روزگاری فرش‌های این دیار بر سر زبان‌ها بود، اما امروز حال و روز خوشی ندارند، دلشان از کرونا، تحریم‌ها و دلالان سخت گرفته است، هنر سر انگشتانشان در زیرزمین‌ها و انبار‌ها خاک می‌خورد، هنری که در چند سال اخیر در بازار‌های آمریکا و اروپا برایش سر و دست می‌شکستند، حال تنفس مصنوعی می‌خواهد.

اطهری افزود: اگر در چند سال گذشته گذرتان به برخی از روستا‌های مهاباد به ویژه بخش مرکزی می‌افتاد صدای دل نشینی از کوچه کوچه‌های روستا به گوش می‌رسید صدایی که حکایت از تولید و آوای خوش زندگی داشت.

وی اضافه کرد: اکنون حال فرش دستباف خوب نیست، گویا افزایش تولید و کاهش تقاضا مشکلات دیگری را برای این روز‌های کرونایی قالی بافان رقم زده است.

قربانی اقدم رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد در این زمینه در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: هم اکنون ده‌ها تخته فرش در ابعاد مختلف که تولید شده است در تولیدی‌ها بدون فروش باقی مانده و تولیدکنندگان را در تامین هزینه‌های تولید منجمله دستمزد بافندگان با مشکل مواجه نموده و بیشتر تولیدکنندگان منجمله تولید کنندگان فرش افشار حاضر به سفارش محصولات جدید برای بافندگان نبوده و همین امر بافندگان را مجبور به روی آوردن به مشاغل کارگری دیگری همچون کار در باغات با دستمزد‌های بهتری نموده است.

وی در ادامه اظهار کرد: البته با نوسانات ارزی گذشته تعدادی از تولیدکنندگان و بافندگان بیکار شده بودند. به دلیل وابستگی مواد اولیه فرش به قیمت ارز، به یکباره نرخ‌ها رشد چند برابری کرد و این بر قیمت نهایی فرش تأثیرگذار بود درنتیجه از مشتریان فرش هم در سطح داخلی وهم خارجی کاسته شد، اما اکنون با بحران کرونا وضعیت دشوارتر و بر تعداد بیکاران این حرفه افزوده شده است.

این مقام مسئول همچنین گفت: با تخصیص وام‌های کم‌بهره به تولیدکنندگان، کمک بزرگی به تولیدکنندگان می‌شود. مسئله دیگر این است که با ارائه وام‌های بلندمدت با بهره‌های اندک برای خرید فرش به افرادی که دارای قدرت خرید اندکی هستند، استقبال مردم نسبت به خرید فرش دستباف بیشتر خواهد شد. به عبارت دیگر، اگر خریدار بداند که در صورت نیاز به فرش، خدمات و تسهیلاتی به او داده می‌شود قطعاً شرایط بهتری برای خرید به وجود می‌آید و رونق بازار فرش را به دنبال خواهد داشت.

صنعت نوغانداری مهاباد سودآوری در سکوت

چیا قربانی اقدم رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار کرد: دوشادوش صنعت نوغانداری، ابریشم‌بافی به عنوان هنرصنعتی منحصر به فرد و بازارپسند مطرح است که با تولید نخ‌های ابریشم زمینه ساز تولید دستبافته‌های سنتی و هنری در قالب فرش‌ها و تابلوفرش‌های نفیس ابریشمی می‌شود.

قربانی اقدم افزود: در چند سال گذشته علی رغم افزایش قیمت ارز با وجود مشکلات متعددی که برای صنایع کشور که نیاز به واردات مواد اولیه مورد نیاز داشته اند باعث افزایش حجم صادرات در حوزه فرش دستباف در مناطق جنوبی آذربایجان غربی شده است.

وی اضافه کرد: میزان تولیدات فرش دستباف و تابلو فرش در شهرستان مهاباد به نسبت سال ۹۸ حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است، اما متاسفانه افزایش هزینه مواد اولیه وارداتی همچون مرینوس و ابریشم باعث افزایش هزینه‌های تولید شده و افزایش دستمزد بافندگان به دلیل نرخ بالای تورم بر رونق هر بیشتر صنعت فرش دستباف این شهرستان تاثیرات نامناسبی داشته است.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد صنعت نوغانداری را وجود پتانسیل‌های لازم در منطقه همچون وجود باغات توت، ایجاد اشتغال مناسب برای جوانان، ایجاد صنایع مادر از جمله نساجی نخ ابریشم و تامین نیاز صنعت فرش منطقه اشاره کرد.

این مقام مسئول عنوان کرد: اتحادیه فرش بافان در چند سال گذشته پیشنهاد ایجاد صنعت نوغانداری را در شهرستان مهاباد به سازمان صمت ارائه و اعلام کرده تمامی هزینه‌های آموزشی و اطلاع رسانی برای حضور متقاضیان را بر عهده گرفته که تاکنون مسئولان از این صنعت استقبال نکرده اند و جای دارد توجه ویژه‌ای به این بخش شود.

حال ناخوش تولیدکنندگان در پیچ و خم بی توجهی

اکنون حال فرش دستباف خوب نیست، گویا افزایش تولید و کاهش تقاضا مشکلات دیگری را برای این روز‌های کرونایی قالی بافان رقم زده است.

یکی از بافندگان فرش و تابلو فرش‌های دستباف در مهاباد نیز می‌گوید: طرح ریزه ماهی فرش خراسان جنوبی در دنیا حرف اول را می‌زند، اما به آن توجهی نمی‌شود.

ملکی با بیان اینکه باید این هنر اصیل را به نسل‌های بعدی آموزش دهیم تا به فراموشی سپرده نشود، افزود: رونق دادن به این هنر هزینه‌های سنگینی ندارد و هر هنرمند با داشتن یک دار قالی در خانه هم می‌تواند فعالیت کند، اما متاسفانه از سوی مسئولان توجهی به این رشته نمی‌شود.

وی بیمه را یکی از مشکلات اصلی در این حوزه عنوان کرد و افزود: متاسفانه چندین سال است که سهمیه برای بیمه قالیبافان در شهرستان نداریم و برای بافندگان قالی مزایای زیادی وجود ندارد ودرآمد آن‌ها از این شغل پایین است که مسئولان باید به وضع اقتصادی افرادی که صنایع دستی را احیا می‌کنند رسیدگی کنند.

این بافنده فرش دستباف در مهاباد ادامه داد: قالی بافی مشکلات جسمی و بیماری‌هایی از درد دست و ضعیف شدن چشم، تا کمردرد و آرتروز را برای بیشتر فعالان در این کار به همراه دارد، بافنده فرش ادعای زیادی ندارد، اما به او توجهی نمی‌شود، اگر به دنبال اشتغال برای جوانان هستیم این هنر در مهاباد می‌توانست برای ورود بسیاری از جوانان مطلوب باشد.

تنها دلالان هستند که با اندک قیمتی فرش را کاسب شده و راهی می‌شوند، در حالی که نبود بیمه درد مشترک بیشتر قالی بافان در آذربایجان غربی است دردی که سال‌های سال با آن دست و پنجه نرم کردند و با وجود انواع درد‌ها و رنج‌ها، اما همچنان در انتظار روز‌های خوش برای این حرفه هستند.

اما دردشان تنها این نیست چرا که بازاریابی محصولات، گرانی مواد اولیه و رونق نداشتن فرش دستباف در این روز‌ها هم بر گنجینه دردهایشان افزوده است.

پیام آخر

«آثار کاهش تولید و افزایش قیمت در فرش دستباف بر صنعت فرش دستباف تاثیرات منفی داشته و نگرانی زیادی نیز برای تولید این دستبافته برای سال آینده وجود دارد.

فرش دستباف اکنون به عنوان کالایی لوکس و کم کشش در بازار محسوب می‌شود و با توجه به وضع موجود اقتصادی خانوار‌ها به هیچ عنوان در اولویت تامین قرار ندارد؛ بنابراین دولت باید برای جلوگیری از تعمیق رکود در این صنعت تدابیری جدی اندیشه کند و در تجارت خارجی نیز بستر‌های صادراتی را به گونه‌ای فراهم کند که موجب افزایش تولید صادراتی در این صنعت شود.»

گزارش از سپیده خشمن

انتهای پیام / س خ